For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for ბენჯამინ ფრანკლინი.

ბენჯამინ ფრანკლინი

ბენჯამინ ფრანკლინი
Benjamin Franklin
ბენჯამინ ფრანკლინი Benjamin Franklin
პენსილვანიის მე-6 მმართველი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
18 ოქტომბერი, 1785 – 1 დეკემბერი, 1788
წინამორბედიჯონ დიკინსონი
მემკვიდრეტომას მიფლინი

პენსილვანიის საკრებულოს 23-ე სპიკერი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
1765 – 1765
წინამორბედიისააკ ნორისი
მემკვიდრეისააკ ნორისი

აშშ-ის ელჩი საფრანგეთში
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
1778 – 1785
წინამორბედიარავინ
მემკვიდრეტომას ჯეფერსონი

აშშ-ის ელჩი შვედეთში
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
1782 – 1783
წინამორბედიარავინ
მემკვიდრეიონათან რასელი

აშშ-ის საფოსტო განყოფილების პირველი გენერალური უფროსი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
1775 – 1776
წინამორბედიარავინ
მემკვიდრერიჩარდ ბაში

დაბადებული17 იანვარი, 1706
ბოსტონი
გარდაცვლილი17 აპრილი, 1790
ფილადელფია
ეროვნებაამერიკელი
პოლიტიკური პარტიაუპარტიო
მეუღლედებორა რეადი
პროფესიამეცნიერი, მწერალი, პოლიტიკოსი
ხელმოწერა

ბენჯამინ ფრანკლინი (ინგლ. Benjamin Franklin; დ. 17 იანვარი, 1706, ბოსტონი — გ. 17 აპრილი, 1790, ფილადელფია) — აშშ-ის ერთ-ერთი ყველაზე ღვაწლმოსილი დამფუძნებელთაგანი, ადრეული პოლიტიკური ფიგურა და სახელმწიფო მოღვაწე; მეცნიერი, გამომცემელი; ამერიკის რევოლუციის სულისჩამდგმელი.

ერის მამად წოდებული, ფრანკლინი ცნობილი იყო განსაკუთრებული ცნობისმოყვარეობით, წერის ნიჭითა და ინტერესთა ფართო სპექტრით. აქტიურმა საზოგადო მოღვაწემ და დიპლომატმა ნიადაგი მოამზადა ამერიკის რევოლუციისთვის.

ბენჯამინ ფრანკლინი — ერთ-ერთია აშშ ფუძემდებლებიდან, რომელმაც ხელი მოაწერა სამ უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ დოკუმენტს და ამ გზით საფუძველი ჩაუყარა ამერიკის შეერთებულ შტატებს, როგორც დამოუკიდებელ სახელმწიფოს. ეს დოკუმენტებია:

  1. აშშ-ის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია;
  2. აშშ-ის კონსტიტუცია;
  3. 1783 წელს ვერსალის სამშვიდობო ხელშეკრულება (მეორე პარიზის სამშვიდობო ხელშეკრულება), რომელმაც ფორმალურად დაასრულა ბრძოლა ამერიკის 13 კოლონიის დიდი ბრიტანეთისგან დამოუკიდებლობისათვის.

დაიბადა ბოსტონში. მიიღო დამოუკიდებელი განათლება. 1727 წელს დააფუძნა ფილადელფიის ტიპოგრაფია. (1729–1748) გამოსცემდა „პენსილვანიის გაზეთს“. 1731 წ. დააფუძნა აშშ-ში პირველი საჯარო ბიბლიოთეკა, 1743 წ. — ამერიკის ფილოსოფიური საზოგადოება, 1751 წ. — პენსილვანიის უნივერსიტეტი, 1737–1753 წლებში — პენსილვანიის პოჩტმაისტერი (ფოსტის უფროსი), 1753–1754 ჩრდილო ამერიკული კოლონოიების პოჩტმაისტერი.

ფრანკლინი და მონობით ვაჭრობა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გარდაცვალებამდე რამდენიმე დღით ადრე, როგორც ფერადკანიანთა მონობისგან განმათავისუფლებელი საზოგადოების თავმჯდომარემ, ფრანკლინმა კონგრესისადმი დაწერა პეტიცია, რომლითაც ითხოვდა ზანგთა მონობის გაუქმებას[1]. წერილმა დიდი გამოხმაურება პოვა. კონგრესის მორიგ სხდომაზე დადგინდა მრავალი მაკომპენსირებელი კანონები. თუმცა, ამ პეტიციით საბოლოო შედეგი ვერ იქნა მიღწეული. კონგრესზე მრავალი ადამიანი აღმოჩნდა მონათა ვაჭრობის მომხრე. განსაკუთრებით აქტიურობდა და მწვავე სიტყვით გამოვიდა პლანტატორი ჯექსონი. ეს ამბავი ავადმყოფ ფრანკლინს აცნობეს. მან სპეციალური სტატია დაწერა გაზეთისთვის. ამ სტატიაში ავტორი წერდა: „მე ჯექსონი მაგონებს ნახევრად ველურ ოსმალელ ზღვის ავაზაკს, რომელიც ქრისტიანი კავკასიელი მონებით ვაჭრობს“.[1]

ფრანკლინი ამერიკის საფოსტო მარკებზე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბენჯამინ ფრანკლინი ისეთივე გამოჩენილი ფიგურა იყო ამერიკის ისტორიაში როგორც ვაშინგტონი, ჯეფერსონი ან ლინკოლნი, შესაბამისად ის მრავალჯერ იყო გამოსახული ამერიკულ საფოსტო მარკებზე. ფრანკლინის სურათი, ამერიკის საფოსტო განყოფილების პირველი გენერალური უფროსის, ვაშინგტონის გამოკლებით ყველა სხვა გამოჩენილ ამერიკელზე ხშირად აღიბეჭდა საფოსტო მარკებზე.[2] ფრანკლინი 1847 წელს გამოჩნდა პირველ ამერიკულ საფოსტო მარკაზე. 1908–1923 წლებში ამერიკის შეერთბულ შტატებში საფოსტო განყოფილებამ გამოუშვა ვაშინგტონ-ფრანკლინის სერია, სადაც 14 წლის განმავლობაში ფრანკლინი ვაშინგტონთან ერთად მრავალჯერ დაიბეჭდა, ეს იყო ამერიკის ფოსტის ისტორიაში ყველაზე ხანგრძლივი სერია. მუდმივ გამოშვებასთან ერთად ფრანკლინი რამდენიმე სამახსოვრო მარკაზეც აღიბეჭდა.

  • კარლ ბეკერი. "Benjamin Franklin, " Dictionary of American Biography (1931) — III თავი, სწრაფი ბმულები online დაარქივებული 2010-03-16 საიტზე Wayback Machine.
  • Brands, H.A.. The First American: The Life and Times of Benjamin Franklin (2000)- სამეცნიერო ბიოგრაფია ტექსტის საძიებელი
  • ისააქსონი, ვოლტერ (2003). Benjamin Franklin: An American Life. New York: Simon & Schuster. ISBN 9780743260848. , პოპულარული ბიოგრააფია
  • Ketcham, Ralph. Benjamin Franklin (1966) 228 pp ონლაინ გამოცემა, სამეცნიერო მოკლე ბიოგრაფია
  • ლეო ლიმეი. The Life of Benjamin Franklin -დეტალური სამეცნიერო ბიოგრაფია, მცირე განმარტებებით; ავტორის გარდაცვალებამდე (2008) გამოვიდა 3 თავი
  • ედმუნდ მორგანი. Benjamin Franklin (2003) მცირე შესავლით

ტექსტის საძიებელი, სამეცნიერო განმარტებებით

პატარა მკითხველისთვის

  1. 1.0 1.1 ვ. პარკაძე გამოჩენილი ფიზიკოსები; 1967
  2. Scotts Specialized Catalogue of United States Stamps

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
    
განმანათლებლობა
განმანათლებლები ქვეყნების მიხედვით
ავსტრია: იოზეფ II | ლეოპოლდ II | მარია ტერეზია
დანია-ნორვეგია: ლუდვიგ ჰოლბერგი | იენს შილდერუპ სნეედორფი | იოჰან ფრიდრიხ შტრუენზეე | ეგერტ ოლაფსონი
საფრანგეთი: პიერ ბეილი | ფონტენელი | მონტესკიე | ფრანსუა კენი | ვოლტერი | ბიუფონი | ჟან-ჟაკ რუსო | დენი დიდრო | ჰელვეციუსი | ჟან დ'ალამბერი | ბარონ დ'ოლბახი | მარკიზ დე სადი | კონდორსე | ანტუან ლავუაზიე | ოლიმპია დე გუგესი | იხ. აგრეთვე: ფრანგი ენციკლოპედისტები
გერმანია: ერჰარდ ვაიგელი | გოტფრიდ ვილჰელმ ფონ ლაიბნიცი | ფრიდრიხ II | იმანუელ კანტი | გოტჰოლდ ეფრაიმ ლესინგი | თომას აბტი | იოჰან გოტფრიდ ჰერდერი | ადამ ვაისჰაუპტი | იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე | ფრიდრიხ შილერი | კარლ ფრიდრიხ გაუსი | იხ. აგრეთვე: გერმანული კლასიციზმი
დიდი ბრიტანეთი: ტომას ჰობზი | ჯონ ლოკი | ისააკ ნიუტონი | სემუელ ჯონსონი | დევიდ ჰიუმი | ლორდი მონბოდო | ადამ სმითი | თომას პეინი | ჯონ უილქსი | ედმუნდ ბურკე | ედუარდ გიბონი | ჯეიმზ ბოსუელი | ჯერემი ბენტჰემი | მერი უოლსტოუნკრაფტი | იხ. ასევე: შოტლანდიური განმანათლებლობა
იტალია: ჯანბატისტა ვიკო | ჩეზარე ბეკარია
ნიდერლანდები: ჰუგო გროტიუსი | ბარუხ სპინოზა
პოლონეთი: სტანისლავ ლეშჩინსკი | სტანისლავ კონარსკი | სტანისლავ აუგუსტ პონიატოვსკი | იგნაცი კრასიცკი | ჰუგო კოლოტაი | იგნაცი პოტოცკი | სტანისლავ სტასიცკი | იან სნიადეცკი | იეჯეი სნიადეცკი | ვოიცეხ ბოგუსლავკი | ფრანციშეკ ბოჰომოლეცი | ფრანციშეკ სალეზი იჟიერსკი | ფრანციშეკ კარპინსკი | ფრანციშეკ დიონიზი კნიაჟნინი | ჰუგო კოლატაი | ადამ ნარუშევიჩი | იულიან ურსინ ნიემცევიჩი | სტანისლავ სტაშიჩი | სტანისლავ ტრემბეცკი | ფრანციშეკ ზაბლოცკი
რუსეთი: ეკატერინე დიდი | პეტრე დიდი | ეკატერინა დაშკოვა | მიხეილ ლომონოსოვი | ივან შუვალოვი | ნიკოლაი ნოვიკოვი | ალექსანდრ რადიშჩევი | მიხაილ შჩერბატოვი
ესპანეთი: გასპარ მელქიორ დე ხოველანოსი | ლეანდრო ფერნანდეს დე მორატინი
აშშ: ბენჯამენ ფრანკლინი | დევიდ რიტენჰაუზი | ჯონ ადამსი | ტომას ჯეფერსონი
განმანათლებლობასთან დაკავშირებული კონცეფციები
კაპიტალიზმი | სამოქალაქო თავისუფლებები | კრიტიკული აზროვნება | დეიზმი | დემოკრატია | ემპირიზმი | განათლებული აბსოლუტიზმი | თავისუფალი ბაზრები | ჰასკალა | ჰუმანიზმი | ლიბერალიზმი | ნატურფილოსოფია | რაციონალიზმი | გონი | Sapere aude | მეცნიერება | სეკულარიზმი
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
ბენჯამინ ფრანკლინი
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?