Պիեռ դը Ֆերմա
Պիեռ դը Ֆերմա Pierre de Fermat | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ոչ վաղ քան հոկտեմբերի 31, 1607 և ոչ ուշ քան դեկտեմբերի 6, 1607 Բոմոն-դը-Լոման, Ֆրանսիայի թագավորություն[1] |
| Մահացել է | հունվարի 12, 1665[2][1][3][…] Կաստր, Ֆրանսիայի թագավորություն[4] |
| Գերեզման | Կաստր |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա |
| Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս, փաստաբան, դատավոր և Պոլիգլոտ |
| Հաստատություն(ներ) | Parliament of Toulouse?[5] |
| Գործունեության ոլորտ | թվերի տեսություն, օրենսդրական ակտ, մաթեմատիկա[6], հավանականությունների տեսություն[6], մաթեմատիկական անալիզ[6], անալիտիկ երկրաչափություն[6], օպտիկա[6], Ֆերմայի թվեր[6], Ֆերմայի փոքր թեորեմ[6] և Ֆերմայի մեծ թեորեմ[6] |
| Ալմա մատեր | Օռլեանի հին համալսարան |
| Գիտական աստիճան | իրավունքի բակալավր (1626) |
| Տիրապետում է լեզուներին | լատիներեն և ֆրանսերեն[7] |
| Ազդվել է | Դիոֆանտ, Ջերոլամո Կարդանո և Ֆրանսուա Վիետ |
| Ամուսին(ներ) | Louise de Long?[8] |
 Pierre de Fermat Վիքիպահեստում | |
Պիեռ դը Ֆերմա (ֆր.՝ Pierre de Fermat, ոչ վաղ քան հոկտեմբերի 31, 1607 և ոչ ուշ քան դեկտեմբերի 6, 1607, Բոմոն-դը-Լոման, Ֆրանսիայի թագավորություն[1] - հունվարի 12, 1665[2][1][3][…], Կաստր, Ֆրանսիայի թագավորություն[4]), ֆրանսիացի փաստաբան և մաթեմատիկոս։ Պիեռ դը Ֆերման համարվում է ժամանակակից երեք մաթեմատիկական հիմքերի ստեղծողը։ Ֆերման և Դեկարտը հանդիսանում են անալիտիկ երկրաչափության հիմնադիրները, ընդ որում՝ Ֆերման Դեկարտից առաջ էր անցել, կիրառելով անալիտիկ երկրաչափությունը տարածական խնդիրների վրա։ Ֆերման զարգացրեց Դիոֆանտ Ալեքսանդրիացիու (3-րդ դար մ.թ.) «Արիֆմետիկա» հանճարեղ աշխատությունը և հիմնեց Թվերի տեսությունը։ Բլեզ Պասկալի հետ համատեղ, իրարից անկախ, հիմք էն դրել Հավանականությունների տեսությանը։ Հանրահայտ են հավանականության տեսության և օպտիկայի իր գործերը «Ֆերմայի Սկզբունք», որը հանդիսանում է ժամանակակից ֆիզիկայի հիմնաքարը («Մինիմալ Ներգործության Սկզբունք»), և թվերի տեսության երկու թեորեմները՝ «Ֆերմայի Փոքր Թեորեմ», որը լուծեց 1759 թ. Էյլերը («Էյլերի Թեորեմ»), և «Ֆերմայի Մեծ Թեորեմ», որը բոլորովին վերջերս։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պիեռ դը Ֆերման ծնվել է օգոստոսի 17, 1601 թ. բուրժուա Դոմինիկ Ֆերմայի (ով հանդիսանում էր նաև Բոմոն-դե-Լոմանի քաղաքագլխի խորհրդական-օգնական) և իրավաբանի ընտանիքից սերած Կլեր Դե-Լոնգի ընտանիքում հարավ Ֆրանսիական Բոմոն-դե-Լոման քաղաքում։ Ստացել է լուրջ կրթություն, սկզբից Բոմոնի քոլեջում, հետո Օռլեանում, ուր ստանում է իրավաբանության բակալավրի աստիճան։ 1630 թ. տեղափոխվում է Տուլուզ, ուր գործի է անցնում տեղի դատարանում խորհրդատուի պաշտոնում, ուր աշխատում է մինչև կյանքի վերջ։ 1631 թ. ամուսնանում է մոր կողմից հեռու բարեկամուհու՝ Լուիզ դե-Լոնգի հետ։ Ունենում են 5 զավակ, որոնցից առաջնեկը՝ Կլեման-Սամուելը դարձել է բանաստեղծ և գիտնական։ Հենց նրան ենք պարտական Ֆերմայի աշխատությունների առաջին տպագրությամբ՝ «դոկտոր Պետր դը Ֆերմայի տարբեր մաթեմաթիկական աշխատանքներ, ընտրված իր գրած կամ իրեն գրած նամակներից, մաթեմաթիկական և ֆիզիկայի հարցերով գիտնական այրերի հետ ֆրանսերեն, լատիներեն և իտալերեն լեզուներով» անվանումով, որը լույս տեսավ հետմահու 1679 թ.։ Ինքը՝ Ֆերման, կյանքի օրոք համարյա չի տպագրել իր գործերը։ Ֆերման հայտնի էր իր լայն նամակագրությամբ դարի լավագույն գիտնականների և մտածողների հետ՝ Մերսեն, Պասկալ, Գյույգենս, Լալուվյեռ, Ռոբերվեյլ, Դեկարտ, Տորիչելլի և այլք։ Բայց իր իսկական գնահատականը Ֆերման ստացավ մահից 70 տարի հետո, երբ նրա գործերը, հենց այդ նամակագրության հետքերով, հայտնաբերեց և տպագրեց Էյլերը։ Ֆերման տիրապետում էր լատիներեն, հին ֆրանսերեն, իսպաներեն, իտալերեն և հունարեն լեզուների։ Հանդիսանում էր անտիկ արվեստի մեծ գիտակ, գրում էր բանաստեղծություններ լատիներեն, ֆրանսերեն և իսպաներեն լեզուներով, մեկնաբանում էր անտիկ գրողների գործերը։ Բայց հունական ֆիլոլոգիային գերադասեց սիրած մաթեմատիկան։
|
Շատերը կգան ու կգնան, իսկ գիտությունը կշարունակի հարստանալ։ | 
|
Կարկավիին հղված այս իր վերջին նամակներից մեկում գրված նախադասությունը հայտնի է որպես «Ֆերմայի Կտակ»։ Պիեռ դը Ֆերման մահացել է 1665 թվականի հունվարին 12-ին գործնական ճամփորդություններից մեկի ժամանակ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Fermat, Pierre de // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 10. — P. 275.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Ферма Пьер // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ Գիտական կենսագրության ամբողջական բառարան — Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. — ISBN 978-0-684-31559-1
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ դը Ֆերմա» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
