Նիկոլայ Զելինսկի
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Նիկոլայ Դմիտրիևիչ Զելինսկի (ռուս.՝ Николай Дмитриевич Зелинский, հունվարի 25 (փետրվարի 6), 1861, Տիրասպոլ, Խերսոնի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1] - հուլիսի 31, 1953[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[1]), խորհրդային քիմիկոս-օրգանիկ։ ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1929), սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1945)։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նախնական կրթությունը ստացել է տեղի գավառային գիմնազիայում, ապա Օդեսայի գիմնազիան։ 1884 թ. ավարտել է Օդեսայի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետի բնագիտական բաժինը։ 1891 թվականին պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն և ապա աշխատանքի անցել Մոսկվայի համալսարանում[2]։ Հիմնականում զբաղվել է օրգանական կատալիզի, ածխաջրածինների և նավթի քիմիայի հարցերով։ Նավթի ծանր ածխաջրածինների կատալիտիկ ճեղքմամբ ստացել է նոր բենզիններ և արժեքավոր արոմատիկ ածխաջրածիններ, որոնք ներկերի, պայթուցիկ նյութերի, սինթետիկ կաուչուկի են սինթեզի համար ելանյութեր են։ Ստեղծել է ածխային հակագազը (1915 թ.)։ Զելինսկին արժանացել է պետական մրցանակի (1942, 1946, 1948 թթ.)։
Անձնական կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Առաջին կինը- Ռաիսա (մահվան թվականը 1906 թ.) - ամուսնացած են եղել 25 տարի։
- Երկրորդ կինը - Եվգենիա Կուզմին Կարավաևա, դաշնակահար - ամուսնացած են եղել 25 տարի։
- Երրորդ կինը - Նինա Եվգենյովա Ժուկովսկի Բոգ[3], նկարչուհի - ամուսնացած են եղել 20 տարի։
- Որդի՝ Անդրեյ
- Որդի՝ Նիկոլայ[4].
Հիշատակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հուշարձանը Էլեկտրոստալ քաղաքում։ Բացումը կատարվել է 2013 թ. հուլիսին, քիմիա-մեխանիկական գործարանի դիմացը[5].
Երկեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ընտիր երկեր - Հ. 1-2, Մ-Լ, 1941։
- Երկերի ժողովածու - Հ. 1-4, Մ., 1954-1960։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Академик Николай Дмитриевич Зелинский։ Девяностолетие со дня рождения. Сборник. — М., 1952.
- Наметкин С. С. Президент Московского общества испытателей природы, академик Николай Дмитриевич Зелинский. К 80-летию со дня рождения. — Б. м., 1941.
- Николай Дмитриевич Зелинский / АН СССР։ Материалы к биобиблиографии учёных СССР. Серия химических наук. Вып. 1. — М-Л., 1946.
- Казанский Б. А., Несмеянов А. Н., Платэ А. Ф. Работы академика Н. Д. Зелинского и его школы в области химии углеводородов и органического катализа. / Ученые записки МГУ. Вып. 175. — М., 1956.
- Фигуровский Н. А. Очерк возникновения и развития угольного противогаза Н. Д. Зелинского. М., 1952.
- Платэ А. Ф. Николай Дмитриевич Зелинский // Люди русской науки։ Математика — Механика — Астрономия — Физика — Химия. — М., 1961.
- История появления первого отечественного противогаза примечание к книге Де-Лазари А. Н. Химическое оружие на фронтах Мировой войны 1914—1918 гг. Краткий исторический очерк.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Зелинский Николай Дмитриевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1972. — Т. 9 : Евклид — Ибсен. — С. 455—456.
- ↑ «Պիոներ կանչ», 1961, թիվ 11։
- ↑ Евгений Нилов Зелинский // Жизнь замечательных людей М. — 1964.
- ↑ «Тираспольчанин № 1». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 30-ին.
- ↑ Памятник Николаю Зелинскому открыт
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- A. N. Nesmeyanov, A. V. Tophiev, B. A. Kazansky and N. I. Shuikin (1953). «To the memory of academician Nikolai Dmitrievich Zelinsky». Russian Chemical Bulletin. 2 (5): 683–690. doi:10.1007/BF01178843.
((cite journal)): CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - S. F. Birch; Delaby, R.; Birch, S. F. (1954). «Obituary notices: ... Nicholas Dimitrivich Zelinsky, 1861–1952». Journal of the Chemical Society. 2 (5): 4059–4064. doi:10.1039/JR9540004059.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ Զելինսկի» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 681)։ 
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
