Ներկայիս ինքնիշխան միապետների ցանկ
Ներկայիս ինքնիշխան միապետների ցանկ, միապետությունը իշխանության ձև է, որը ղեկավարվում է մեկ անձի կողմից, ով ղեկավարում է մինչև մահ։ Միապետի պաշտոնը ժառանգական է։ ժողովուրդն այստեղ իշխանության ձևավորման գործընթացում էական ազդեցություն չի ունենում։ Բացառության են կազմում մի քանի երկրներ, որտեղ միապետի պաշտոնը ընտրովի է, օրինակ՝ Մալազիայում։ Այս համակարգերը հակասում են միապետության մոդելի հայեցակարգին, սակայն սովորաբար համարվում են այդպիսին, քանի որ նրանք պահպանում են որոշակի համակցված բնութագրեր։ Միապետությունները բաժանվում են 2 խմբի՝
Բացարձակ միապետական կառավարման համակարգերում իշխանությունն ամբողջովին կենտրոնացած է միապետների ձեռքին, որը իրականացնում է ինչպես օրենսդիր, այնպես էլ գործադիր գործառույթներ։ Բացարձակ միապետություններ գոյություն ունեն աշխարհի մոտ 10 պետություններում։ Դրանցից ամենախոշորը Սաուդյան Արաբիան է, Օմանը, Կատարը։ Սահմանափակ միապետությունները իրենց հերթին բաժանվում են՝
- սահմանադրական կամ պառլամենտական
- դուալիստական կամ երկակի միապետություններ
Սահմանափակ միապետություններում, չնայած նրան, որ իշխանությունը փոխանցվում է ժառանգաբար, միապետի իշխանությունը սահմանափակված է սահմանադրությամբ և օրենքներով։ Սահմանադրական միապետություններում միապետը հանդիսանում է պետության գլուխը, սակայն գործադիր իշխանության ձևավորման գործընթացի վրա նա էական ազդեցություն չունի, կառավարության ձևավորման իրավունքը պատկանում է պառլամենտին։ Դուալիստական միապետություններում միապետը իրականացնում է մասնակի օրենսդիր, մասնակի գործադիր լիազորություններ, բացի դրանից միապետի գահակալության հարցը դրվում է քվեարկության պառլամենտում։ Դուալիստական միապետությունների օրինակներ են՝ ԱՄԷ-ը, Քուվեյթը, Բահրեյնը։ Սահմանադրական միապետությունները ավելի տարածված են։ Դրանցից են Մեծ Բրիտանիան, Ճապոնիան, Բելգիան, Նիդեռլանդները։ Շատ երկրներում հիմնականում իշխում է մեկ միապետ, թեև խնամակալը կարող է իշխել, երբ միապետը փոքր է, ներկա չէ, կամ էլ իվիճակի չէ իշխելու։ Այն դեպքերը, երբ երկու միապետերը միաժամանակ ղեկավարում են մեկ պետություն, ինչպես Անդորրայի ներկայիս իրավիճակը, հայտնի են որպես ստատուս քվո։ Միապետներն տարբերվում են իրենց կոչումներով և կառավարման եղանակով։
Միապետներին կոչում են տարբեր անվանումներով՝ «թագավոր» և «թագուհի», «իշխան» և «արքայադուստր», «կայսր» և «կայսրուհի»։ Տեղական լեզուներով դրանք դիմվում են այլ կերպ։
Միապետները ըստ երկրների
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հուշում | Նկարագիրը |
---|---|
Միապետ | Միապետի անունը, նախնիները |
կառավարման տևողությունը | Թագադրման օրը, ամիսը, ամսաթիվը |
Արքայատոհմը | Արքայական ազգանունը, ըստ արյունակցական կապի |
Տեսակը | Միապետության ձևի, միապետի կառավարման դերը |
Հաջորդականությունը | Մեթոդն ու օրինակներն ըստ հաջորդական ցուցակի |
Ժառանգականությունը | Միապետի կամ միպետության կատարման արարողակարգը |
Նշումներ | Որտեղ հատուկ ոլորտը հասանելի չէ |
— | Ամսաթիվը հասանելի չէ |
Եվրոպա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկիրը | Նկարը | Միապետը | Ծննդյան տարեթիվը | Կառավարման սկիզբը | Տիտղոսը |
---|---|---|---|---|---|
![]() |
![]() |
Ժուան Էնրիկ Վիվես ի Սիսիլիյա | 1949 | 24 հուլիս2003 | 12 մայիս|
![]() |
Էմանուել Մակրոն | 1977 | 21 դեկտեմբեր2017 | 14 մայիս||
![]() |
![]() |
Ֆիլիպ (Բելգիայի արքա) | 1960 | 15 ապրիլ2013 | 21 հուլիսԲելգիայի միապետ |
![]() |
![]() |
Ֆրանցիսկոս (Հռոմի պապ) | 1936 | 17 դեկտեմբեր2013 | 13 մարտՀռոմի Պապ, Տիտղոսը Հռոմի պապ, Հռոմի եպիսկոպոս, Քրիստոնեական առաջնորդ, Իշխան հոգևոր ժառանգորդ, Համընդհանուր Եկեղեցու Գերագույն Քահանայապետ, Մեծ Հայրապետ, Իտալիայի Արքեպիսկոպոս, Հռոմի նահանգի արքեպիսկոպոս և մետրոպո, Վատիկան քաղաքի գերիշխան, Աստծո ծառա |
![]() |
![]() |
Եղիսաբեթ II[1] | 1926 | 21 ապրիլ1952 | 6 փետրվարՄիացյալ Բրիտանական թագավորության և Հյուսիսային Իռանդիայի և նրա մյուս տարածաշրջանների ու տարածքների թագուհի, Համագործակցության ղեկավար, հավատքի պաշտպան |
![]() |
![]() |
Մարգարետ II | 1940 | 16 ապրիլ1972 | 14 հունվարԴանիայի թագուհի |
![]() |
![]() |
Ֆիլիպ VI | 1968 | 30 հունվար2014 | 19 հունիսԻսպանիա, Կաստիլիա, Լեոն, Արագոն, Երկու Սիցիլիաներ, Երուսաղեմ, Նավառա, Գրանադա, Տոլեդո, Վալենսիա, Գալիսիա, Մալյորկա, Սևիլյա, Սարդինիա, Կորդովա, Կորսիկա, Մուրսիա, Մենյորկա, Խաեն, Ալգարվե, Ալխեսիրիսա, Ջիբրալթար, Արևելյան Իսպանիա, Վեստ-Ինդիա, Օվկիանիայի կղզիների ցամաքների և Ծովերի, Ավստրիայի Դուքս, Բուրգունդիայի դուքս թագավորը |
![]() |
![]() |
Հանս-Ադամ II | 1945 | 14 փետրվար1989 | 13 նոյեմբերԼիխտեյնշտայնի Իշխանաց Իշխան, Տրոպաուի և Յագերնդորֆի Դուքս, Գիբերգի Ռիտբերգի Կոմս |
![]() |
![]() |
Հենրի Ալբերտ (Լյուքեմբուրգի Մեծ դուքս) | 1955 | 16 ապրիլ2000 | 7 հոկտեմբերԼուքսենբուրգի Մեծ Իշխան, Նասսաուի Դուքս, Բուրբոն-պարմսկի Արքայազն, Աայնայի Կոմս |
![]() |
![]() |
Ալբեր II(Մոնակոյի իշխան) | 1958 | 14 մարտ2005 | 6 ապրիլԻնքնավար Մոնակոյի Իշխան, Ենտիունայի Դուքս, Բոի Մարկիզ, Կարլադի Կոմս, Պոլինյակի Կոմս, Կալվինի Բարոն, Բյուիի Բարոն,Սեն-Ռեմի Պարով, Մատինյոնի պարոն, Տարինիի Կոմս, Սեն-Լոի Բարոն, Լա Լյուտյումերի Բարոն, Ամբիի Բարոն, Էտուտվիլի Դուքս, Մազարինի Դուքս, Խիսարի Մարկիզ |
![]() |
![]() |
Վիլեմ Ալեքսանդր | 1967 | 27 ապրիլ2013 | 30 ապրիլՆիդեռլանդների արքա, Օրանսկի րքայազն, Օրանսկի-Նասսաու արքայազն , Պարոն վան Ամսբերգ |
![]() |
![]() |
Հարալդ V | 1937 | 21 հունվար1991 | 17 հունվարՆորվեգիայի արքա |
![]() |
![]() |
Կառլ XVI Գուստաֆ | 1946 | 30 ապրիլ1973 | 15 սեպտեմբերՇվեդական արքա |
Ասիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկիրը | Նկարը | Միապետը | Ծննդյան տարեթիվը | Կառավարման սկիզբը | Տիտղոսը |
---|---|---|---|---|---|
![]() |
![]() |
Խալիֆա իբն Զայիդ ալ-Նահյան | 1948 | 25 հունվար2004 | 3 նոյեմբերԱբու Դաբիի Էմիր |
![]() |
![]() |
Համադ Իբն Իսա Ալ-Խալիֆա | 1950 | 28 հունվար1999 | 6 մարտԲահրեյնի թագավոր |
![]() |
![]() |
Հասսանալ Բոլկիախ | 1946 | 15 հուլիս1967 | 5 հոկտեմբերԲրունեի սուլթան և Յանգի Դի-Պերտուն Բրունեյ-Դարուսսալամ |
![]() |
![]() |
Ջիգմե Կխեսար Նամգյալ Վանգչուկ | 1980 | 21 փետրվար2006 | 15 դեկտեմբերԲութանի արքա |
![]() |
![]() |
Մուհամմադ իբն Ռաշիդ ալ-Մաքթում | 1949 | 22 հուլիս2006 | 4 հունվարԴուբայի Էմիր |
![]() |
![]() |
Աբդուլլահ II | 1962 | 30 հունվար1999 | 7 փետրվարՀորդանանի արքա Խաշիմիթյան արքայատոհմից |
![]() |
![]() |
Նորոդոմ Սիամոնի | 1953 | 14 մայիս2004 | 14 հոկտեմբերԿամբոջայի արքա |
![]() |
![]() |
Թամիմ բեն Համիդ ալ-Սանի | 1980 | 3 հունիս2013 | 25 հունիսԿատարի Էմիր |
![]() |
![]() |
Սաբահ ալ-Սաբահ | 1929 | 6 հունիս2006 | 24 հունվարՔուվեյթի Էմիր |
![]() |
Մահմադ Մարիս Պետրա | 1969 | 6 հոկտեմբեր2016 | 13 դեկտեմբերՅանգ դի-Պերտուան Ագոնգշ Շերի Պադուկա Յանգ դի-Պերտաուան Ագոնգ | |
![]() |
![]() |
Քաբոս բին Սաիդ Ալ Սաիդ | 1940 | 18 նոյեմբեր1970 | 9 օգոստոսՕմանի սուլթան |
![]() |
![]() |
Սաուդ բին Սակր ալ-Քասիմի | 1956 | 10 փետրվար2010 | 27 հոկտեմբերՌաս ալ-Խայմայի Էմիրություն էմիր |
![]() |
![]() |
Սալման Բին Աբդուլ Ազիզ Ալ-Սաուդ | 1935 | 31 դեկտեմբեր2015 | 23 հունվարՍաուդյան Արաբիայի թագավոր |
![]() |
![]() |
Մահա Վաջիրալոնգկորն | 1958 | 28 հուլիս2016[2][3] | 13 հոկտեմբերԹաիլանդի արքա |
![]() |
Սաուդ բին Ռաշիդ ալ-Մուալլա | 1952 | 01 հոկտեմբեր2009 | 02 հունվարՈւմմ ալ-Քուվեյնի Էմիրության էմիր | |
![]() |
Համադ II բին Մահամմադ աշ-Շարկի | 1948 | 25 մայիս1974 | Էլ-Ֆուջեյրայի Էմիր | |
![]() |
![]() |
Սուլթան III բին Մուհամմադ ալ-Քասիմ | 1939 | 06 հուլիս1972 | 25 հունվարՇարջայի Էմիր |
![]() |
![]() |
Ակիհիտո | 1933 | 23 դեկտեմբեր1989 | 7 հունվարՃապոնիայի կայսր |
Աֆրիկա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկիրը | Նկարը | Միապետը | Ծննդյան տարեթիվը | Կառավարման սկիզբը | Տիտղոսը |
---|---|---|---|---|---|
![]() |
![]() |
Լետսիե III | 1963 | 17 հուլիս1990 — | 12 նոյեմբերԼեսոթոյի արքա |
![]() |
![]() |
Մոհամմեդ VI | 1963 | 21 օգոստոս1999 | 23 հուլիսՄարոկկոյի արքա |
![]() |
![]() |
ՄսվատիIII | 1968 | 19 ապրիլ1986 | 25 ապրիլՍվազիլենդի արքա |
Օվկիանիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկիրը | Նկարը | Միապետը | Ծննդյան տարեթիվը | Կառավարման սկիզբը | Տիտղոսը |
---|---|---|---|---|---|
![]() |
![]() |
Տուպոու VI | 1959 | 12 հուլիս2012 | 18 մարտՏոնգայի արքա |
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Ելիզավետա II հանդիսամում է Բրիտանական միության գլխավոր առաջնորդը
- В Америке: Антигуа и Барбуда, Багамские острова, Барбадос, Белиз, Гренада, Канада, Сент-Винсент и Гренадины, Сент-Китс и Невис, Сент-Люсия, Ямайка;
- В Океании: Австралия, Новая Зеландия, Папуа-Новая Гвинея, Соломоновы Острова, Тувалу.
- ↑ New King for Thailand as Crown Prince, Vajiralongkorn, Ascends to Throne / NYTimes, 2016-12-01 Կաղապար:Платно "Prime Minister Prayuth Chan-ocha said in a televised speech that the new monarch would be declared king retroactively to the day his father passed away .. “The heir to the throne graciously accepted the invitation,” the prime minister said. “A kingdom should not be without a monarch on the throne. The commencement of the new reign is therefore effective as of 13 October 2016.”"
- ↑ Провозглашен 1 декабря 2016 года - Принц Вачиралонгкорн стал королем Таиланда Рамой X / DW.com, 01.12.2016; официальной датой восхождения на престол ретроспективно считается 13 октября (до 1 декабря регентом был Прем Тинсуланон) - VAJIRALONGKORN ASCENDS THE THRONE AS KING RAMA X / Khaosod English, December 1, 2016 "He became the 10th king of the 234-year-old Chakri dynasty. The ascension is retroactive to Oct. 13."
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.