Մաքսվելի բաշխում, գազերում մոլեկուլների արագությունների բաշխման վիճակագրական օրենքը։ Սահմանել է Ջեյմս Մաքսվելը 1859 թվականին։ Ջերմային հավասարակշիռ վիճակում (երբ ${\displaystyle T=const}$)՝

${\displaystyle n(v_{x},v_{y},v_{z})dv_{x}dv_{y}dv_{z}=N\left({\frac {m}{2\pi kT))\right)^{3/2}\exp \left[-{\frac {m}{2kT))(v_{x}^{2}+v_{y}^{2}+v_{z}^{2})dv_{x}dv_{y}dv_{z}\right]\qquad (1)}$,

որտեղ ${\displaystyle ndv_{x}dv_{y}dv_{z))$-ը այն մոլեկուլների միջին թիվն է, որոնց արագությունների պրոյեկցիաներն ընկած են ${\displaystyle (v_{x},v_{x}+dv_{x})}$, ${\displaystyle (v_{y},v_{y}+dv_{y})}$, ${\displaystyle (v_{z},v_{z}+dv_{z})}$ միջակայքերում, ${\displaystyle N}$-ը մոլեկուլների ընդհանուր թիվն է, ${\displaystyle m}$-ը՝ մոլեկուլի զանգվածը, ${\displaystyle T}$-ն՝ բացարձակ ջերմաստիճանը, ${\displaystyle k}$-ն՝ Բոլցմանի հաստատունը։ (1)-ը ըստ անկյունների (շարժման ուղղությունների) ինտեգրելուց ստացվում է բաշխման օրենքը ըստ արագությունների բացարձակ արժեքների՝

${\displaystyle n(v)dv=4\pi N\left({\frac {m}{2\pi kT))\right)^{3/2}\exp \left(-{\frac {mv^{2)){2kT))\right)v^{2}dv\qquad (2)}$:

Մաքսվելի բաշխումը կարելի է ստանալ Գիբսի բաշխումից, որը ճիշտ է դասական և քվանտային մոտեցման դեպքերում՝ գազերի, հեղուկների և պինդ մարմինների համար ու տալիս է նրանց ջերմային հատկությունների սպառիչ նկարագիրը ջերմային հավասարակշռության ժամանակ։ (1)-ը և (2)-ը ունեն վիճակագրական բնույթ և ճիշտ են միայն շատ մեծ ${\displaystyle N}$-ի դեպքում։ ${\displaystyle n(v)dv}$-ն հավանականությունն է այն բանի, որ որևէ մոլեկուլ կունենա ${\displaystyle (v,v+dv)}$ միջակայքում ընկած արագություն։ (2)-ից կարելի է որոշել մասնիկների միջին քառակուսային, միջին և հավանական արագությունները․

${\displaystyle v}$_մք ${\displaystyle =\left({\frac {3kT}{m))\ \right)^{1/2))$,

${\displaystyle v}$_մ ${\displaystyle =2\left({\frac {2kT}{\pi m))\ \right)^{1/2))$,

${\displaystyle v}$_հ ${\displaystyle =\left({\frac {2kT}{m))\ \right)^{1/2))$:

Քանի որ մասնիկների շարժման բոլոր ուղղությունները հավասարահավանական են, ապա

${\displaystyle {\overline {v))_{x}={\overline {v))_{y}={\overline {v))_{z}=0}$ և ${\displaystyle {\overline {v_{x}^{2))}={\overline {v_{y}^{2))}={\overline {v_{z}^{2))}={\frac {\overline {v^{2))}{3)):}$

Մաքսվելի բաշխման փորձնական հաստատումը ստացվել է մոլեկուլային փնջերով կատարած փորձերից։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 369)։

• Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Մաքսվելի բաշխում կատեգորիայում։