Ճարպաթթուներ
Ճարպաթթուները ալիֆատիկ կարբոնաթթուներ են, պարունակում են C2-C28 և կարող են լինել՝ հագեցած և չհագեցած։
Չհագեցած ճարպաթթուներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չհագեցած ճարպաթթուները կարող են լինել մեկ կրկնակի կապով(մոնոենային թթու)և երկուսից ավելի կրկնակի կապերով(պոլիենային թթուներ)
Հագեցած ճարպաթթուների բնութագրեր
| Մոլեկուլային բանաձևը | Ընդհանուր անվանումը | Համակարգային անվանումը |
|---|---|---|
| C2H4O2 | քացախաթթու (ացետատ) | էթանաթթու |
| C3H6O2 | պրոպիոնաթթու | n-պրոպանաթթու |
| C4H8O2 | -կարագաթթու (բուտիրատ) | n-բութանաթթու |
| C6H12O2 | կապրոնաթթու | n-հեքսանաթթու |
| C8H16O2 | կապրիլաթթու | n-օկտանաթթու |
| C9H18O2 | պելարգոնաթթու | n-նոնանաթթու |
| C10H20O2 | կապրինաթթու | n-դեկանաթթու |
| C12H24O2 | լաուրինաթթու | n-դոդեկանաթթու |
| C14H28O2 | միրիստինաթթու | n-տետրադեկանաթթու |
| C16H32O2 | պալմիտինաթթու | n-հեքսադեկանաթթու |
| C18H36O2 | ստեարինաթթու | n-օկտադեկանաթթու |
| C20H40O2 | արախինաթթու | n-էյկոզանաթթու |
| C22H44O2 | բեհենաթթու | n-դոկոզանաթթու |
| C24H48O2 | լիգնոցերինաթթու | n-տետրակոզանաթթու |
| C26H52O2 | ցերոտինաթթու | n-հեքսակոզանաթթու |
| C28H56O2 | մոնթանաթթու | n-օկտակոզանաթթու |
| C24H48O3 | ցերեբրոնաթթու | 2-հիդրօքսի-n-տետրակոզանաթթու |
Աղյուսակում բերված են կարևոր բնական չհագեցած ճարպաթթուները
| Մոլեկուլային բանաձևը | Ընդհանուր անվանումը |
|---|---|
| C16H30O2 | պալմիտաօլեաթթու |
| C18H34O2 | օլեինաթթու |
| C18H34O2 | վակցենաթթու |
| C18H32O2 | լինոլաթթու |
| C18H30O2 | á-լինոլենաթթու |
| C20H32O2 | արախիդոնաթթու |
| C24H46O2 | ներվոնաթթու |
| C22H34O2 | կլուպանոդոնաթթու |
| C22H32O2 | ցերվոնաթթու |
Չհագեցած կապեր ունեցող մի շարք ճարպաթթուներ հանդիպում են բուսական և կենդանական օրգանիզմներում։ Օրինակ՝ լինոլաթթվով և լինոլենաթթվով հարուստ են ընկույզը, ցորենի, եգիպտացորենի, սոյայի հատիկները, արախիդոնաթթուն պարունակվում է գետնանուշի, ուղեղի ֆոսֆոլիպիդների, կլուպանոդոնաթթուն և ցերվոնաթթուն՝ ձկան յուղի, ուղեղի ֆոսֆոլիպիդների մեջ։ Չհագեցած ճարպաթթուների կարևոր խումբ են կազմում նաև էյկոզանոիդները և նրանց ածանցյալները։ Դրանք բաժանվում են պրոստանոիդների և լեյկոտրիենների, որոնք առաջանում են արախիդոնաթթվից։ Պրոստանոիդներին են պատկանում պրոստագլանդինները, պրոստացիկլինները և թրոմբոքսանները։ Պրոստագլանդիններն առաջին անգամ հայտնաբերվել են շականակագեղձի և սերմնահեղուկի մեջ։ Այստեղից ել ծագում է նրանց անվանումը, չնայած հետագայում պարզվել է, որ նրանք առկա են երկու սեռերի բոլոր բջիջներում և իրենցից ներկայացնում են ֆիզիոլոգիական ու դեղաբանական ակտիվ նյութեր։ Թրոմբոքսանները մասնակցում են արյան մակարդման, ընկերքի կրճատման մոլեկուլային մեխանիզմին։
Կիրառությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ճարպաթթուների կալիումական և նատրիումական աղերը իրենցից ներկայացնում են օճառներ։ Կալիումական օճառը հեղուկ է, իսկ նատրիումականը՝ պինդ։ Սննդի արդյունաբերության մեջ կիրառվող ճարպաթթուները գրանցված են որպես սննդամթերքի հավելում E570։ Էսենցիալ ճարպաթթուներ Հաստատված է, որ ճարպազրկված սննդի ընդունման դեպքում կենդանիների մոտ առաջ է գալիս աճի ուշացում, մաշկի թերզարգացում, մազաթափում, որոնք զուգորդվում են ախտաբանական երևույթներով։ Այդ երևույթները վերացնում են սննդի մեջ ավելացնելով լինոլաթթու և լինոլենաթթու։ Նույն ազդեցությունն է ունենում նաև արախիդոնաթթուն։ Մոնոենաթթուները և հագեցած ճարպաթթուները չեն վերացնում հիվանդագին երևույթները։ Այս դիտարկումները հիմք են տվել հաստատելու, որ գոյություն ունեն ճարպաթթուներ՝ լինոլաթթու և լինոլենաթթու, որոնք օրգանիզմում չեն սինթեզվում և պետք ե մուտք գործեն սննդի միջոցով։
Գրականությաուն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Peter N.Campbell,Anthony D.Smith. Biochemistry Illustrated. Churchill Livingstone.2000.
- William W. Christie. Fatty acids։ branched-chain – structures, occurrence and biosynthesis
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ճարպաթթուներ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
