Հովհան Սկոտ Էրիուգենա
 Johannes Scottus Eriugena | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 800-ականներ[1] Իռլանդիա[1] |
| Մահացել է | 877 West Francia կամ Անգլիա |
| Քաղաքացիություն | Իռլանդիա |
| Դավանանք | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա, թարգմանիչ և գրող |
| Գործունեության ոլորտ | փիլիսոփայություն |
| Տիրապետում է լեզուներին | լատիներեն[2][3] |
| Ազդվել է | Օգոստինոս Երանելի[4] և Գրիգոր Նյուսացի[5] |
Ներշնչվել է
| |
 Iohannes Scotus Eriugena Վիքիպահեստում | |
Հովհան Սկոտ Էրիուգենա (Johannes Scot(t)us Eriugena; մոտ. 810 - 877), հաճախ հիշատակվում է կրճատ անվամբ՝ Էրիուգենա, իռլանդացի փիլիսոփա, աստվածաբան, պոետ և թարգմանիչ, Կարոլինյան ծագմամբ մեծ մտածող։ Ապրել և աշխատել է Ֆրանսիայի արքա Կարլ Ճաղատի պալատում։
Կենսագրույթուն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մյուս կրոնավորների հետ ստիպված հեռացել է արտերկիր նորմանդական ներխուժման պատճառով։ Բացի լատիներենից Էրիուգենը տիրապետում էր նաև հունարենի, հիանում էր անտիկ և բյուզանդական փիլիսոփաների գրվածքներով։ Ռեյմսի արքեպիսկոպոս Գինկմարայի հրավերով մասնակցել աստվածաբանական վեճերին, ինչի արդյունք եղավ նրա տրակտատը աստվածային նախասահմանվածության մասին, որը դատապարտվեց Փարիզում 855 և 859 թվականներին հրավիրված ժողովների ժամանակ։ 860-ական թվականներին Էրիուգենը լատիներեն է թարգմանել Դիոնիսիոս Արիոպագացու «Երկնային թագավորություն» տրակտատը, Մաքսիմոս Խոստովանողի «Ambigua ad iohannem» (սրան է վերագրել Գրիգոր Աստվածաբանի գործը), ինչպես նաև Գրիգոր Նյուսացու «Մարդու արարչությունը»։ 870-871 թվականներին գրել է Հովհաննու ավետարանի մեկնությունը, այս մեկնությունը գրված է շատ հետաքրքիր ոճով, աստվածաբանական գաղափարները ներկայացված են գեղարվեստորեն։ Էրիգունեը գրել է նաև բազմաթիվ բանաստեղծություններ, սակայն նրանից մեզ է հասել միայն ստեղծագործություն։ Այդ գործերի մեջ հանդիպում են հունարեն գրվածքներ, որոնք ունեցել են իրենց մեջ լատիներեն թարգմանություններ։
Աստվածաբանական հայացքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Էրիուգենի վարդապետության մեջ առանցքային գաղափարը համարվում է առաջին և բարձրագույն պատճառի աստծո մասին վարդապետությունը։ Էրիուգենի վարդապետության մեջ կենտրոնական տեղ ունի Սբ. Գիրքը։ Նա կարծում է, որ միայն Սբ. Գրքի միջոցով կարելի է ճանաչել աստծուն կամ բխեցնելով դրանից։ Իսկ դա նշանակում է, որ աստվածաճանաչողության էրիուգենական ուսմունքը առաջնային է համարում հայտնությունը։ Բայց իր մեկնություններում արևմտյան աստվածաբանը հիմնականում կիրառում է սխոլաստիկական-ռացիոնալիստական մեթոդաբանությունը։ Համոզված լինելով, որ իրական հեղինակություն ունի միայն այն ճշմարտությունը, որը հաստատված է բանականությամբ և գրավոր ձևով մեզ է ավանդվել եկեղեցու հայրերի կողմից։ Էրիուգենը հանգում է այն հետևության, որ թեև հավատը նախորդում է բանականությանը ևս կարևոր տեղ է գրավում, քանի որ նրա կողմից բխեցրած ճշմարտությունները չեն հակասում աստվածաշնչին, քանի որ «Իրական հեղինակությունը» և «ճշմարիտ քանակությունը» բխում են միևնույն ակունքից՝ աստվածային իմաստությունից։ Այդ հիման վրա էլ Էրիուգենն Աստծո էության հարցը քննարկում է անսահմանի և սահմանափակի, արարչի և արարվածի կամ պարզապես աստծո և աշխարհի փոխհարաբերության շրջանակներում։ Նա համարում է, որ աստված չի կարող ունենալ ո՛չ անցյալ-ապագա ժամանակային բնութագրություն և ոչ էլ տարածական որոշակիություն։ Ըստ էության էրիուգենական ուղղադավանությանն անհարիր տեսակետները առաջադրվում և համապատասխան «լուծում» է ստանում միայն ստծու կեցության մեխանիզմների բացահայտման և մեկնության ժամանակ։ Էրիուգենի համակարգում աստծո էույան հիմնահարցը լուծվում է իբրև կեցության հիմնահարց։
Աշխատություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Annotationes in Marcianum, ed. C. Lutz. — Cambridge (Mass.), 1939.
- Commentarius in Evangelium Iohannis, ed. E. Jeauneau. — Paris, 1972.
- Expositiones in Ierarchiam coelestem, ed. J. Barbet. — Turnhout, 1975.
- De divina praedestinatione, ed. G. Madec. — Turnhout, 1978.
- Maximi Confessoris Ambigua ad Iohannem iuxta Johannem Scottum Eriugenam latine interpretationem, ed. E. Jeauneau // Corpus Christianorum Series Graeca 18 (1988).
- Carmina, ed. M. W. Herren // Scriptores Latini Hiberniae XII. — Dublin, 1993.
- Periphyseon, ed. I.P. Sheldon-Williams, E. Jeauneau, J.J O’Meara et al.// Scriptores Latini Hiberniae. — Dublin, 1978 (lib.I), 1983 (lib.II), 1981 (lib.III), 1995 (lib.IV)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Bréhier É. Histoire de la philosophie (ֆր.) — Éditions F. Alcan, 1926. — P. 479.
- ↑ Mirabile: Digital Archives for Medieval Culture (իտալ.) — SISMEL – Edizioni del Galluzzo.
- ↑ CONOR.Sl
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Bréhier É. Histoire de la philosophie (ֆր.) — Éditions F. Alcan, 1926. — Vol. 1. — P. 480.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Bréhier É. Histoire de la philosophie (ֆր.) — Éditions F. Alcan, 1926. — Vol. 1. — P. 480 ; 484.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Бриллиантов А.И. Влияние восточного богословия на западное в произведениях Иоанна Скота Эриугены. — СПб., 1898 (переизд. М., 1998).
- Waeltner E.L. Organicum melos. Zur Musikanschauung des Johannes Scottus (Eriugena) // Bayerische Akademie der Wissenschaften. Veröffentlichungen der Musikhistorischen Kommission. Bd.1. München, 1977.
- Соколов В. В. Средневековая философия. — М., 1979.
- Jeauneau E. Études érigéniennes. — Paris, 1987.
- Лосев А. Ф. Зарождение номиналистической диалектики средневековья։ Эригена и Абеляр //Историко-философский ежегодник '88. — М., 1988. — c. 57-71.
- O’Meara J.J. Eriugena. — Oxford, 1988.
- Moran D. The philosophy of John Scottus Eriugena. — Cambridge, New York, 1989.
- Erickson R. Boethius, Eriugena, and the neoplatonism of Musica and Scolica Enchiriadis // Musical humanism and its legacy. Essays in honor of Claude V. Palisca, ed. N.K. Baker and B.R. Hanning. — Stuyvesant, NY, 1992, pp. 53–78.
- Петров В. В. Accessus lohannis // Иоанн Скотт Эриугена. Гомилия на Пролог Евангелия от Иоанна. — М., 1995.
- Петров В. В. Парадоксальная логика Эриугены в Перифюсеон // Философия природы в Античности и в Средние века. — М., 1998. — c. 167—217.
- Хомяков М. Б. Иоанн Скотт Эриугена и рождение схоластики // Вопросы философии. — 2000. — № 1. — c. 142—146.
- Петров В. В. Тотальность «природы» и методы её исследования в «Перифюсеон» Эриугены. Каролингские школьные тексты։ глоссы из круга Иоанна Скотта и Ремигия из Осерра // Философия природы в античности и в средние века. — Москва, 2000.
- Петров В. В. Тело и телесность в эсхатологии Иоанна Скотта // Космос и душа. Учения о вселенной и человеке в античности и в средние века. — Москва, 2005.
Աղբյուր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Զաքարյան Ս. Ա., Փիլիսոփայության պատմություն / Պատ. խմբ.՝ պրոֆ. Հ. Ղ Ս|տզոյան. հր.։ Նաիրի, 2000, 336 էջ։
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հովհան Սկոտ Էրիուգենա» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
