Նատրիումի հիդրօքսիդ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Ավանդական անվանում	կաուստիկ սոդա, կծու նատրոն
Քիմիական բանաձև	NaOH
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	սպիտակ, պինդ նյութ
Մոլային զանգված	6,6E−26 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Խտություն	2,13 ± 0,01 գ/սմ³ գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան	605 ± 1 ℉ և 323 °C[2] °C
Եռման ջերմաստիճան	2534 ± 1 ℉ և 1388 °C[2] °C
Գոլորշու ճնշում	0 ± 1 mm Hg
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	1310-73-2
PubChem	14798
EINECS համար	215-185-5
SMILES	[OH-].[Na+]
ЕС	215-185-5
RTECS	WB4900000
ChEBI	14114
IDLH	10 ± 1 mg/m³
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Նատրիումի հիդրօքսիդը (${\displaystyle NaOH}$), որը հայտնի է նաև որպես կաուստիկ սոդա կամ կծու նատրոն անվանումներով, մետաղական հիմք է։

Նատրիումի հիդրօքսիդը սպիտակ, պինդ նյութ է։ Եթե սոդայի նատրոնի մի կտոր թողնենք օդի մեջ մնա, ապա այն շուտով կանաչում է է, քանի որ օդից խոնավություն է կլանում։ Կծու նատրոնը ջրի մեջ լավ է լուծվում (100 գ-ում՝ 109,2 գ, 20 °C)։ Լուծվում է նաև մեթիլ և էթիլ սպիրտներում։ Կծու նատրոնը շոշափելիքի վրա թողնում է լպրծուն հետք։ Քայքայում է մաշկը, լորձաթաղանթը, գրգռում շնչառական ուղիները։ Մեծ քանակով նատրիումի հիդրօքսիդի առկայությունը փոքրացնում է աղերի և օրգանական նյութերի լուծելիությունը ջրում։

Նատրիումի հիդրօքսիդը ալկալի է։

Նատրիումի հիդրօքսիդը չեզոքացման ռեակցիայի մեջ է մտնում բոլոր թթուների հետ՝ առաջացնելով աղեր և ջուր։ Օրինակ՝

${\displaystyle NaOH+HNO_{3}=NaNO_{3}+H_{2}O}$

Նա ռեակցիայի մեջ է մտնում նաև բոլոր թթուների անհիդրիդների հետ։ Այսպես, կծու նատրոնը օդից կլանում է ածխաթթու գազը, փոխարկվելով նատրիումի կարբոնատի (${\displaystyle Na_{2}CO_{3))$)՝

${\displaystyle 2NaOH+CO_{2}=Na_{2}CO_{3}+H_{2}O}$

Ջրային լուծույթներն ուժեղ հիմքեր են, փոխազդում են թթուների, թթվային օքսիդների, բազմաթիվ աղերի հետ, լուծում են ալյումինը, սիլիցիումը, քայքայում կաշին, թուղթը և այլ նյութեր։

Կծու նատրոնը ռեակցիայի մեջ է մտնում և շատ աղերի հետ, առաջացնելով նոր հիմք և նոր աղ։ Օրինակ՝

${\displaystyle FeCl_{3}+3NaOH=Fe(OH)_{3}+3NaCl}$

Նատրիումի հիդրօքսիդ ստանում են կերակրի աղի լուծույթի էլեկտրոլիզով կամ սոդայի լուծույթը կրակաթի հետ եռացնելով։

Առաջացնում է բյուրեղահիդրատներ, որոնցից կայուն է՝ ${\displaystyle NaOH\cdot H_{2}O}$

Նատրիումի հիդրօքսիդը ուժեղ քայքայում է մաշկը և հյուսվածքները։ Դրա համար էլ կծու նատրոնով կամ նրա լուծույթներով աշխատելիս պետք է զգույշ լինել, որ նրանք չընկնեն ձեռքների, դեմքի և հագուստի վրա։

Կծու նատրոնը քիմիական արդյունաբերության կարևորագույն արտադրանքներից մեկն է։ Նրա գլխավոր սպառողներն են նավթարդյունաբերությունն ու օճառագործությունը։ Կաուստիկ սոդայի օգնությամբ կերոսինն ու այլ նավթանյութերը մաքրվում են թթուների խառնուրդներից, իսկ բուսական և կենդանական ճարպերից ստացվում է օճառ։

• Նատրիում

• Յու․ Վ․ Խոդակով, Լ․ Ա․ Ցվետկով և ուրիշներ։ «Քիմիա», Երևան, 1961։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նատրիումի հիդրօքսիդ» հոդվածին։

Թեմատիկ կայքեր ChEMBL · Drugbank · KEGG · KEGG · UNII Բառարաններ և հանրագիտարաններ Բրիտանիկա · Մեծ կատալոնական · Մեծ նորվեգական · MESH ID Չափորոշչային վերահսկողություն GND: 4171257-2 · LCCN: sh85124265 · LNB: 000314574 · Microsoft: 2778562268

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 199)։