Արխեոցիատ
Արխեոցիատ | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||
|
||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||
Archeocyatha
Vologdin, 1937
|
||||||
Հոմանիշներ | ||||||
|
||||||
Ենթատաքսոններ | ||||||
| ||||||
|
Արխեոցիատ (լատին․՝ Archaeocyathi) (հունարեն՝ άρχαίος-հնագույն և հունարեն՝ χύαθος-գավաթ), բրածո անողնաշարավոր ծովային կենդանիներ, ապրել են քեմբրի դարաշրջանում։ Ծակոտկեն, երկպատանի կրային կմախքով, կոնաձև կամ գավաթաձև կաոուցվածքի, փոքր չափերի՝ երկարությունը՝ 5-10 սմ (որոշ ձևերի մոտ՝ մինչև 1 մ), տրամագիծը՝ 1, 5-3 սմ (հազվադեպ՝ մինչև 50 սմ)։ Ապրել են առանձին, երբեմն՝ գաղութներով, մինչև 100 մ խորության վրա, հատակին կպած։ Ըստ կմախքի կառուցվածքի և սնման եղանակի, նման են սպունգներին ու առանձնացվում են որպես վերջիններիս ենթատիպ։ Արխեոցիատի հսկայական կուտակումներն առաջացրել են հնագույն (վաղ քեմբրիի) խութերը։ Հայտնի է արխեոցիատի ավելի քան 1000 տեսակ՝ գտնված երկրագնդի բոլոր մասերում։ Արխեոցիատը ստորինքեմբրիի նստվածքների ղեկավարող բրածոներ են։
Պահպանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արխեոցիատի մնացորդները հիմնականում պահպանվում են որպես կարբոնատային կառույցներ կրաքարային մատրիցում։ Սա նշանակում է, որ բրածոները չեն կարող քիմիապես կամ մեխանիկորեն մեկուսացվել (բացառությամբ որոշ նմուշների, որոնք արդեն քայքայվել են իրենց մատրիցներից)։
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Archaeocyatha.png/300px-Archaeocyatha.png)
Զարգացման պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արխեոցիատներն առաջացել են մոտ 525 միլիոն տարի առաջ, ենթադրաբար Արևելյան Սիբիրի տարածքում, Երկրագնդի այլ տարածքներում ավելի ուշ տարածվեցին։ Դրանց կտրուկ անհետացումը սկսվել է 516 միլիոն տարի առաջ (Տոյոնյան դարաշրջան)։ Իր ծաղկման կարճ ժամանակահատվածում արխեոցիատները շատ տարածված և բազմազան էին, դրանց մնացորդները հայտնաբերվել են մոլորակի բոլոր մայրցամաքներում։
Մորֆոլոգիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արխեոցիատների մարմինը ունի կրաքարային կմախք, որը բաղկացած էր ծակոտկեն շերտավոր կազմավորումներից։ Կմախքն ուներ մեկ կամ երկու պատեր։ Արտաքին պատի ծակոտիները ավելի փոքր էին, քան ներքինինը։
![]() | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արխեոցիատ» հոդվածին։ |
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արխեոցիատ» հոդվածին։ |
|
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 67)։ ![]() |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.