Ասբեստ
Ասբեստ (հուն․՝ ἄσβεστος` անսպառ)` սիլիկատների դասի նուրբ թելային հանքանյութերի հավաքական անունն է։ Բնության մեջ հանդիպում է արտակարգ բարակ նրբաթելերի տեսքով։ Կիրառվում է ամենատարբեր բնագավառներում՝ շինարարություն, հրթիռաշինություն, ավտոմեքենաների արդյունաբերություն։
Առաջին կարգի քաղցկեղածին է։ Ունի բարձր կրակադիմացկունություն։ Հիմնականում հանդիպում են երկու տեսակի ասբեստներ՝ քրիզոթիլ (սպիտակ ասբեստ) ամֆիբոլային։
Քրիզոթիլ ասբեստ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քրիզոթիլ ասբեստն իրենից ներկայացնում է մագնեաիումի հիդրոսիլիկատ, որի քիմիական բանաձևն է՝ 3MgO•2SiO2•2H2O, կառուցվածով պատկանում է շերտավոր սիլիկատներին։ Կայուն է հիմնային միջավայրերում, քայքայվում է թթուներում, առաջացնելով ամորֆ սիլիկահող։ Քրիզոթիլի տարրական բյուրեղները միկրոնի հարյուրերորդական մասերի տրամագծով շատ բարակ խողովակաձև ֆիբրիլներ են։ Գործնականում քրիզոթիլը բաժանվում է 10-100 մկմ տրամագծով թելերի փունջ է, որոնց խզման ամրությունն ըստ ձգման կազմում է 600-800 մՊա, ինչը համեմատելի է պողպատի լավագույն տեսակների հետ։
Քիմիական բաղադրությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]MgO՝ 42,4 %, SiO2՝ 44,50 %, և H2O՝ 13,04 %.
Հատկություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մաքուր վիճակում քրիզոթիլն ունի ցածր էլեկտրահաղորդականություն, ինչն այն դարձնում է բարձրորակ էլեկտրամեկուսիչ։ Ունի նաև բարձր ջերմադիմացկունություն։ Ջրում չի լուծվում, քիմիականապես իներտ է, նրա վրա չեն ազդում արևի ռադիացիան, օզոնը, թթվածինը, չի արտազատում թունավոր գազեր, գոլորշիներ, ճառագայթումներ։ Օդի և ջրի միջավայրերում հեշտությամբ փքվում է։
Ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- խզման ամրությունը՝ ավելի քան 300 կգու/մմ2
- խտությունը՝ 2400-2600 կգ/մ3
- փքված քրիզոթիլի դարսված խտությունը 100-300 կգ/մ3
- հալման ջերմաստիճանը՝ 1450-1500 °C
- հիմնայնությունը՝ 9.1-10.3 рН
- ջերմահաղորդականությունը՝ 0.05-0.07
Ամֆիբոլային ասբեստ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բարդ հիդրոսիլիկատ է։ Հանքանյութային կառուցվածքով զգալիորեն տարբերվում է քրիզոթիլ ասբեստից և արտաքին մակերևույթը նման է քվարցին և ունի քվարցի նման քիմիական կայունություն։ Ունի ավելի վատ շահագործման հատկություններ և կիրառվում է զգալիորեն քիչ։ Ամֆիբոլներն ունեն ուղիղ, ասեղանման թելեր և այդ կառուցվածքի փխրունության հետևանքով ստեղծում են մասնիկներ, որոնց ներշնչումը հանդիսանում է քաղցկեղածին գործոն։ Դրա համար է, որ ասբեստի այդ տեսակն արգելվում է օգտագործել Եվրամիության երկրներում, որտեղ նախկինում ունեցել է լայն կիրառություն։
Կիրառությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ներկայումս աշխարհում օգտագործվում է քրիզոթիլ ասբեստը։
Մտնում է ավելի քան երեք հազար արտադրատեսակների կազմի մեջ՝ տանիքածածկի շինվածքներ, փրփրաբետոն, խողովակներ, ճակատային սալեր, զանազան գործվածքներ, քուղեր։
Համաշխարհային արտադրությունը 2012 թ.
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Արտադրությունը 2012 թվականին (1000 տոննայով) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1000,0
|
420
|
241
|
306,5
|
0,4
| |||||
 Ռուսաստան
|
 Չինաստան
|
 Ղազախստան
|
 Բրազիլիա
|
այլ | |||||
Աղբյուրը` ԱՄՆ երկրաբանական ծառայություն
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/asbestos/mcs-2013-asbes.pdf
Անվտանգությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության «Ասբեստ օգտագործելու ժամանակ աշխատանքի անվտանգության մասին» № 172 Երաշխավորության համապատասխան (ընդունված է Ժնևում 1986 թ. ԱՄԿ գլխավոր կոնֆերանսի 72-րդ սեսիայում) որոշված է, որ ասբեստի որոշակի տարատեսակներն արգելելու և դրանք այլ նյութերով փոխարինելու հիմքում ընկած Է առողջության համար նրանց վտանգավորության գիտական գնահատականը։
Քաղցկեղածին նյութերի համակողմանի գիտական ուսումնասիրությունների արդյունքում Քաղցկեղի ուսումնասիրության միջազգային գործակալությունն ասբեստը մտցրել է քաղցկեղածինների ցանկի առավել վտանգավոր խմբի մեջ։
Եվրոպայում ասբեստի սպառումը վերջին ժամանակներս արագ նվազում է։ 1997 թ. հունվարի 1-ից ասբեստի օգտագործումը արգելվել է Ֆրանսիայում, իսկ 2005 թվականից՝ ամբողջ Եվրամիությունում[1]։ Ի տարբերություն Եվրամիության, աշխարհի 65 այլ երկրներում, որտեղ բնակվում է ամբողջ Երկրի բնակչության մինչև 80 %-ը, քրիզոթիլ ասբեստն օգտագործվում է արդյունաբերության տարբեր բնագավառներում, ինչպես նաև շինարարությունում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «France Calls For Worldwide Asbestos Ban (անգլ.)». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 24-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ասբեստ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 554)։ 
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
