Անդրեյ Տուպոլև
| Անդրեյ Նիկոլայի Տուպոլև ռուս.՝ Андрей Николаевич Туполев | |
|---|---|
.jpg) Անդրեյ Տուպոլևը | |
| Ծնվել է | 1888, հոկտեմբերի 29 (նոյեմբերի 10) |
| Ծննդավայր | Պուստոմազովո,  Ռուսաստան |
| Մահացել է | 1972, դեկտեմբերի 23 (84 տարեկանում) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա |
| Գերեզման | Նովոդեվիչյան գերեզմանոց |
| Քաղաքացիություն | Ռուսաստան |
| Կրթություն | Q28666742? (1908) և Մոսկվայի Ն. Բաումանի անվան պետական տեխնիկական համալսարան (1918) |
| Կոչում | ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս և ԽՍՀՄ ԳԱ անդամ |
| Գիտական աստիճան | տեխնիկական գիտությունների դոկտոր |
| Մասնագիտություն | ավիակոնստրուկտոր |
| Աշխատավայր | Ա. Ն. Տուպոլևի անվան ԿԲ և Պրոֆեսոր Ն․ Ժուկովսկու անվան կենտրոնական աերոհիդրոդինամիկական ինստիտուտ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր |
| Կուսակցություն | անկախ քաղաքական գործիչ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
| Անդամություն | Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա և Կենտրոնական գործադիր կոմիտե |
| Երեխաներ | որդի` Ալեքսեյ Անդրեյի Տուպոլև, դուստր` Յուլիա Անդրեյի Տուպոլևա |
Ստորագրություն | |
 Andrei Tupolev Վիքիպահեստում | |
Անդրեյ Նիկոլայի Տուպոլև (ռուս.՝ Андре́й Никола́евич Ту́полев, հոկտեմբերի 29 (նոյեմբերի 10), 1888[2][4], Pustomazovo, Կորչևսկոյ գավառ, Տվերի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[4] - դեկտեմբերի 23, 1972[1][2][3][…], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[1][4]), խորհրդային ավիակոնստրուկտոր, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1953), գեներալ-գնդապետ-ինժեներ (1968), սոցիալիստական աշխատանքի եռակի հերոս (1945, 1957, 1972)։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վաղ տարիներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է 1888 թվականի հոկտեմբերի 29-ին (նոյեմբերի 10) Տվերի մարզում, գավառական նոտարի ընտանիքում։ 1906 թվականին ավարտել է Տվերի մարզի գիմնազիան։
Բարձրագույն կրթություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դեռ գիմնազիայում սովորելու տարիների Տուպոլևը հետաքրքրություն է ցուցաբերել ճշգրիտ առարկաների և տեխնոլոգիայի նկատմամբ։ 1908 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի բարձրագույն տեխնիկական ուսումնարանը։ Սովորելու տարիներին լուրջ հետաքրքրված է եղել աերոդինամիկայով։ 1918 թվականին գերազանց ավարտել է ուսումնարանը։
Մասնագիտական գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg){kind=spacer}
Ա․ Տուպոլևը Նիկոլայ ժուկովսկու հետ կազմակերպել է Աերոհիդրոդինամիկայի կենտրոնական ինստիտուտը․ 1918-1935 թվականներին եղել է այդ ինստիտուտի ղեկավարի տեղակալ։ 1922 թվականին ինստիտուտի կազմում ստեղծել է փորձնական կոնստրուկտորական բյուրո և գլխավորել այն։ Տուպոլևը մշակել է ինքնաթիռների ավելի քան 100 տեսակ, որոնցից 70-ը ունեցել են սերիական թողարկում։ Նրա կոնստրուկցիայի ինքնաթիռներով սահմանվել է 78 համաշխարհային ռեկորդ, իրականացվել 28 եզակի թռիչք, այդ թվում՝ ԱՆՏ-4 ինքնաթիռով «Չելյուսկին» շոգենավի անձնակազմի փրկումը, ԱՆՏ-25 ինքնաթիռով՝ Հյուսիսային բևեռի վրայով Վալերի Չկալովի և Մ․ Գրոմովի անվայրէջք թռիչքը ԱՄՆ, Ի․ Պապանինի գլխավորած «Հյուսիսային բևեռ» գիտական արշավախմբի ափհանումը։
Տուպոլևի կոնստրուկցիայի մեծ թվով ռմբակոծիչ, տորպեդակիր, հետախուզական ինքնաթիռները (SP-1, SP-3, UP, SP-7, ՄՏԲ 2, ՏՈՒ-2) և տորպեդային կատերները (Գ-4, Գ-5) կիրառվել են «Հայրենական մեծ պատերազմի» (1941-1945 թվականներ) մարտական գործողություններում։
Հետպատերազմյան տարիներին Տուպոլևի ղեկավարությամբ ստեղծվել են մի շարք ռազմական և քաղաքացիական ինքնաթիռներ, այդ թվում՝ ՏՈՒ-12 առաջին խորհրդային ռեակտիվ ռմբակոծիչը (1947), ՏՈՒ-104 առաջին ռեակտիվ ուղևորատար ինքնաթիռը (1954), ՏՈՒ-114, առաջին տուրբոպտուտակային միջմայրցամաքային ուղևորատար լայները (1957) և այլն։ Տուպոլևը ստեղծել է նաև մի շարք գերձայնային ինքնաթիռներ, այդ թվում ուղևորատար ՏՈՒ-144 ինքնաթիռը։
Ընտանիք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Որդին՝ Ալեքսեյ Անդրեյի Տուպոլև (ռուս.` Алексе́й Андреевич Туполев), հայտնի ավիակոնստրուկտոր
- Դուստրը` Յուլիա Անդրեյի Տուպոլևա ռուս.` Юлия Андреевна Туполева), ՌԴ վաստակավոր բժշկուհի
Կոչումներ և պարգևներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տուպոլևը եղել է Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ավիացիոն ընկերության (1970) և Ավիացիայի ու տիեզերագնացության ամերիկյան ինստիտուտի (1971) պատվավոր անդամ։ 1958 թվականին «Ավիացիայի տեսության ասպարեզում լավագույն աշխատանքի համար» Տուպոլևին շնորհվել է Ժուկովսկու անվան ոսկե մեդալ։ Արժանացել է նաև Ավիացիայի միջազգային ֆեդերացիայի ոսկե մեծ մեդալի, Լեոնարդո դա Վինչիի անվան մրցանակի (Իտալիա), ավիացիայի հիմնադիրների ոսկե մեդալի (Ֆրանսիա) և այլ պարգևների։ VII գումարման Կենտգործկոմի անդամ։ ԽՍՀՄ III-VIII գումարումների Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։ Լենինյան (1957) և ԽՍՀՄ պետական (1943, 1948, 1949, 1952, 1972) մրցանակներ։
Պարգևատրվել է Լենինի 8 շքանշանով։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Туполев Андрей Николаевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Անդրեյ Նիկոլաևիչ Տուպոլև (ռուս.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրեյ Տուպոլև» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
