Ազգայնականության ուսումնասիրություն (անգլ.՝ Nationalism studies), ազգայնականության և հարակից խնդիրների ուսումնասիրությամբ զբաղվող միջառարկայական ակադեմիական գիտություն։ Չնայած ազգայնականությունը հետազոտողների կողմից գիտական քննարկումների առարկա է սկսած 18-րդ դարի վերջից՝ միայն 1990-ականների սկզբին այն բավական ուշադրության արժանացավ գիտության առանձին ճյուղի կազմավորման համար^[1]։

Հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում ազգայնականության ուսումնասիրությունների հիմքն են դրել Քարլթոն Ջ.Հ. Հեյսը, Հանս Քոնը, Էլի Քեդուրին, Ջոն Հաթչինսոնը, Էռնեստ Գելլները, Կառլ Դոյչը, Ուոլքեր Քոննորը, Էնթոնի Դ. Սմիթը և Բենեդիկտ Անդերսոնը։ 1990-ականների սկզբներին իրենց գաղափարները մեծ եռանդով ընդունվել են գիտնականների, լրագրողների և այլոց կողմից, ովքեր ուզում էին հասկանալ և բացատրել ԽՍՀՄ փլուզմամբ, Ռուանդայում ցեղասպանությամբ և Հարավսլավյան պատերազմներով պսակավորված ազգայնականության ակնհատ վերածնուննդը։

Ազգայնականության ուսումնասիրության զարգացումն բաժանված է մի շարք փուլերի՝

1. Ուշ 18-րդ և 19-րդ դարեր, երբ առաջին անգամ արձանագրվում են ազգայնականության դրսևորումները, և հիմնական հետաքրքրությունն է դրսևորվում փիլիսոփայության կողմից։
2. Առաջին համաշխարհային պատերազմից մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, երբ ազգայնականությունը դառնում է պաշտոնական ակադեմիական ուսումնասիրության առարկա։
3. Հետպատերազմյան ժամանակաշրջան՝ 1945 թվականից մինչև ուշ 1980-ականները, երբ որոշ սոցիոլոգներ և քաղաքագետներ զարգացնում են ազգայնականության հիմնական տեսությունները համաշխարհային ապագաղութացման և Արևմտյան աշխարի 'էթնիկ վերածննդի' հաամտեքստում։
4. Կոմունիզմի տապալմանը հաջորդող ժամանակաշրջան, որը ազգայնականության նկատմամբ հետաքրքրության զգալի աճի և ազգայնականության ուսումնասիրույթան՝ որպես առանձին գիտական առարկայի կազմավորման պատճառ է դառնում^[1]

Ումութ Օզքիրիմլիի բացատրմամբ, «մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը ազգայնականության նկատմամբ հետաքրքրությունը հիմնականում կապված էր էթիկայի փիլիսոփայության հետ»։ Այդ ժամանակի գիտանականները, հիմնականում պատմաբաններն ու հասարակական փիլիսոփաները, ավելի շատ հետաքրքրված էին դոկտրինի առավելություններով և թերություններով, քան ազգային երևույթների ծագումով և տարածումով^[2]։ Ազգային պետությունը դիտարկվում էր որպես մարդկային համայնքների պատմական զարգացման պրոգրեսիվ փուլ, դրա հետ մեկտեղ և՛ լիբերալները, և՛ մարքսիստները ակնկալում էին, որ վերջնական արդյունքում ազգայնականությունը հետ կնահանջի կոսմոպոլիտիկ աշխարհակարգին։ Այս համատեքստում ազգերը և ազգայնականությունը ինքնին հասկանալի էին համարվում, և այդ երևույթները քննարկող հեղինակների մեծամասնությունը խթանված էին որևէ քաղաքական խնդրով։ Այդ ժամանակ չկային բոլոր դեպքերում կիրառելի ազգայնականության ընդհանուր տեսությունը մշակելու փորձե^[3] ր։ Այդ ժամանակաշրջանի հիմնական հեղինակներից են՝ Յոհան Գոթֆրիդ Հերդերը, Ժան-Ժակ Ռուսոն, Էմանուել Ժոզեֆ Սիյեսը, Յոհան Գոթլիբ Ֆիխտեն, Ջուզեպպե Մացցինին, Էռնեստ Ռենանը, and Ջոն Ստյուարտ Միլը։

Աշխարհի մի քանի համալսարաններ կազմավորել են ազգայնականությանն նվիրված ուսումնասիրությունների մագիստրոսների և ազատ ունկըդիրների ծրագրեր։ Բոստոնի համալսարանը, Լոնդոնի համալսարանը (մասնավորապես՝ Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոցը), Կենտրոնաեվրոպական համալսարանը Հունգարիայում և Էդինբուրգի համալսարանը ամենահայտնի հաստատություններն են, որտեղ ազգայնականության ուսումնասիրությունը գտնվում է ուշադրության կենտրոնում։ Բուդապեշտի համալսարանի հումանիտար գիտությունների ֆակուլտետում վերջերս մեկնարկել է ազգայնականության ուսումնասիրության կարճաժամկետ ծրագիր։

Ազգայնականության ուսումնասիրությանը նվիրված ամենաառաջին հանդեսներից մեկն է եղել Էդուարդ արքայազնի կղզու համալսարանում 1973 թվականին Թոմաս Սպիրայի կողմից հիմնված Canadian Review of Studies in Nationalism-ը։ 1971 թվականին հիմնվել է "Nationalities Papers" հանդես։ Այսօր ազգայնականության ուսումնասիրության հանդեսների թվում են.

• Ethnicities
• Ethnopolitics
• Ethnic and Racial Studies
• Immigrants & Minorities
• Journal of Ethnic and Migration Studies
• Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe
• Nationalism and Ethnic Politics
• National Identities
• Nations and Nationalism
• Nationalities Papers
• Studies in Ethnicity and Nationalism

• Association for Research on Ethnicity and Nationalism in the Americas (ARENA)
• Association for the Study of Ethnicity and Nationalism (ASEN)
• Association for the Study of Nationalities (ASN)

• Canada Research Chair in Nationalism and Democracy(չաշխատող հղում), Քունիս համալսարանը Քինգսթոնում
• Centre for Research in Ethnic Relations, Ուորվիքի համալսարան
• Centre for Research on Ethnic Relations and Nationalism Արխիվացված 2008-06-04 Wayback Machine, Հելսինկիի համալսարան
• Centre for Research on Nationalism, Ethnicity and Multiculturalism Արխիվացված 2008-07-21 Wayback Machine, Սուրրեի համալսարան
• Centre for the Study of Ethnicity and Citizenship, Բրիստոլի համալսարան
• Centre for the Study of Ethnicity and Culture Արխիվացված 2008-09-22 Wayback Machine, Բիրմինգհեմի համալսարան
• Ethnicity and Democratic Governance Արխիվացված 2008-03-07 Wayback Machine, Քունիս համալսարանը Քինգսթոնում
• Ethnicity, Nationalism and Migration Section Արխիվացված 2008-09-07 Wayback Machine, Միջազգային ուսումնասիրությունների ասոցիացիաn
• Fulbright Chair in Ethnicity and Multicultural Citizenship(չաշխատող հղում), Քունիս համալսարանը Քինգսթոնում
• Globalism and Nationalism Արխիվացված 2008-09-07 Wayback Machine, Մելբուռնի թագավորական տեխնոլոգիական համալսարան

• The Boston School of Nationalism Studies Արխիվացված 2008-07-24 Wayback Machine, Բոստոնի համալսարան
• Nationalism and Ethnic Conflict Արխիվացված 2008-04-03 Wayback Machine, Բիրբեք (Լոնդոնի համալսարան)
• Nationalism Studies Program, Կենտրոնաեվրոպական համալսարան
• Nationalism Studies Արխիվացված 2009-06-04 Wayback Machine, Էդինբուրգի համալսարան
• Nationalism Studies short-term program Արխիվացված 2016-05-06 Wayback Machine, Բուդապեշտի համալսարան
• Nationalism and Ethnicity Արխիվացված 2010-12-25 Wayback Machine, Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոց

• Սուվերեն պետություն
• State (polity)
• Ethnicity
• Ազգային ինքնություն

• Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. New York: St. Martin's Press.
• Smith, Anthony D. (1998). Nationalism and Modernism: A critical survey of recent theories of nations and nationalism. London: Routledge.

• Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. New York: St. Martin's Press.
• Smith, Anthony D. (1998). Nationalism and Modernism: A critical survey of recent theories of nations and nationalism. London: Routledge.
• Spencer, Philip; Howard Wollman (2002). Nationalism: A Critical Introduction. London: Sage Publications.

• Delanty, Gerard; Kumar, Krishan, eds. (2006). The Sage Handbook of Nations and Nationalism. London: Sage Publications. ISBN 978-1-4129-0101-7. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 29-ին.
• Leoussi, Athena, ed. (2001). Encyclopedia of Nationalism. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. ISBN 0-7658-0002-0.
• Motyl, Alexander, ed. (2001). Encyclopedia of Nationalism. San Diego: Academic Press. ISBN 0-12-227230-7.(չաշխատող հղում)
• Snyder, Louis (1990). Encyclopedia of Nationalism. New York: Paragon House. ISBN 1-55778-167-2.
• Spira, Thomas, ed. (1999). Nationalism and Ethnicity Terminologies: An Encyclopedic Dictionary and Research Guide. Gulf Breeze, FL: Academic International Press. ISBN 0-87569-205-2. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 29-ին.

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ազգայնականության ուսումնասիրություն կատեգորիայում։

• The Nationalism Project Արխիվացված 2019-10-02 Wayback Machine