O gradualismo é unha hipótese, teoría ou principio que considera que os cambios se producen gradualmente ou que a variación é gradual na natureza.^[1] Conceptos similares son o uniformitarismo, o incrementalismo e o reformismo.

Nas ciencias naturais, o gradualismo é a teoría que considera que os cambios profundos observados na natureza son o produto acumulativo de procesos lentos pero continuos, o que xeralmente se contrapón ao catastrofismo. A teoría foi proposta en 1795 polo médico escocés James Hutton para aplicala á xeoloxía, e foi despois incorporada á teoría do uniformitarismo (Uniformitarianism) de Charles Lyell. Os principios de ambas as teorías foron aplicados despois á bioloxía e constituíron a base da teoría da evolución.

Charles Darwin foi moi influenciado polo libro de Lyell Principles of Geology, que explicaba a metodoloxía e teoría uniformitaristas. Usando o uniformitarismo, que establece que non se pode apelar para explicar os cambios no pasado a unha forza ou fenómeno que non se observa no presente (ver catastrofismo), Darwin teorizou que o proceso evolutivo debe ocorrer gradualmente, non a saltos, xa que os saltos non se observan no presente, e desviacións extremas das variacións fenotípicas usuais serían probablemente seleccionadas en contra.

O gradualismo confúndese con frecuencia co concepto máis específico de gradualismo filético. Este último é un termo acuñado por Stephen Jay Gould e Niles Eldredge para contrapoñelo ao seu modelo do equilibrio interrompido, que, aínda que tamén é basicamente gradualista, considera que a maior parte da evolución está marcada por longos períodos de estabilidade evolutiva, chamados períodos de "estase", que son interrompidos por raros momentos breves de evolución ramificante.^[2]

O gradualismo filético é un modelo de evolución que teoriza que a maioría da especiación é lenta, uniforme e gradual.^[3] Cando a evolución ocorre deste modo, é xeralmente pola transformación continua dunha especie completa noutra nova (por medio dun proceso chamado anaxénese). Neste punto de vista non hai unha clara liña de demarcación entre unha especie ancestral e as especies descendentes, a non ser que ocorra unha bifurcación.

O gradualismo interrompido ou puntuado (punctuated gradualism) é unha hipótese microevolutiva que se refire a unha especie que ten unha "estase relativa sobre unha parte considerable da súa duración total [e] sofre cambios morfolóxicos periódicos, relativamente rápidos que non levan a unha ramificación da liñaxe". É un dos tres modelos comúns de evolución. Aínda que o modelo tradicional da paleontoloxía, o modelo filoxenético, afirma que as características evolucionan lentamente sen asociación directa coa especiación, a idea relativamente nova e máis controvertida do equilibrio interrompido considera que os principais cambios evolutivos non ocorren nun período gradual senón durante eventos rápidos, raros e localizados de especiación ramificante. O gradualismo interrompido considérase unha variante destes modelos, situada a medio camiño entre o gradualismo filético e o modelo do equilibrio interrompido. Afirma que a especiación non é necesaria para que unha liñaxe evolucione rapidamente desde un equilibrio a outro, senón que pode mostrar rápidas transicións entre estados estables duradeiros.

En política, o gradualismo é a hipótese de que os cambios sociais poden ser alcanzados por medio de pequenos incrementos discretos en vez de por convulsións profundas como revolucións ou levantamentos. O gradualismo é unha das características definitorias do liberalismo e o reformismo políticos.^[4]

Nas políticas socialistas e no movemento socialista, o concepto de gradualismo distínguese frecuentemente do reformismo, e o gradualismo insiste en que os obxectivos a curto prazo necesitan ser formulados e aplicados de tal modo que leven inevitablemente aos obxectivos a longo prazo. Está normalmente asociado co concepto socialista libertario do poder dual e considérase un camiño medio entre o reformismo e o socialismo revolucionario.

Martin Luther King, Jr. opúxose á idea do gradualismo como un método para eliminar a segregación racial nos Estados Unidos. O goberno quería tratar de integrar os afroamericanos e euroamericanos lentamente na mesma sociedade, pero moitos crían que isto era un medio para que o goberno fose pospoñéndoo sen facer realmente nada contra a segregación racial.^[5]

En lingüística, os cambios na lingua considéranse graduais, o produto dunha cadea de reaccións e suxeitos a unha deriva cíclica.^[6] A visión de que as linguas criollas son o produto do catastrofismo é moi discutido.

O gradualismo tamén se usou nun sentido relixioso, especialmente no catolicismo (concretamente en ética e teoloxía moral), para describir que certos individuos e familias que forman unha parroquia ou comunidade poden estar vivindo nalgún punto ao longo dunha liña que vai desde estar en serio pecado, a estar polo menos minimamente en "estado de graza" e poder recibir a eucaristía, e a estar nun nivel de gran santidade. As vidas e relacións da xente con estilos de vida moralmente inaceptables pode ter algúns elementos bos, mesmo moi bos, como o amor sacrificado e o respecto constante. Recoñece que as virtudes non son proposicións de todo ou nada, e que poden encontrarse elementos bos mesmo no contexto de situacións moralmente inaceptables.

O gradualismo é o enfoque e certas escolas do budismo e outras filosofías orientais (por exemplo, teravada ou ioga), que din que se pode acadar a iluminación paso a paso, por medio dunha ardua práctica. O enfoque oposto, que se obtén a sabedoría de golpe, denomínase subitismo. O debate sobre este asunto foi moi importante na historia do desenvolvemento do zen, o cal rexeita o gradualismo,^[7] e para oestablecemento do enfoque oposto do budismo tibetano, despois do Debate de Samye. Continúa noutras escolas de filosofía india e chinesa.^[8]

O gradualismo contraditorio é o tratamento paraconsistente da "borrosidade" desenvolvida por Lorenzo Peña, que considera verdadeiras contradicións como situacións nas que un asunto goza só de existencia parcial.

O gradualismo no cambio social aplicado por medios reformistas é un principio moral ao cal a Sociedade Fabiana está comprometida. Dun modo máis xeral, o reformismo é a aceptación de que os cambios graduais nas institucións existentes poden finalmente cambiar o sistema económico fundamental da sociedade e as estruturas políticas; e que unha acumulación de reformas pode levar á emerxencia dun sistema económico e forma de sociedade enteiramente diferente á que ten o capitalismo actual. Esta hipótese do cambio social xurdiu da oposición ao socialismo revolucionario, que mantén que a revolución é necesaria para que ocorran cambios fundamentais.

Na terminoloxía das especulacións relacionadas coa Nova Orde Mundial, o gradualismo refírese á implantación gradual dun goberno mundial totalitario.

• Evolución
• Uniformitarismo
• Incrementalismo
• Reformismo
• Catastrophismo
• Saltacionismo

v c e Bioloxía evolutiva
Evolución	A evolución como feito e teoría Abioxénese Adaptación biolóxica Evolución das células Evolución humana Evolución molecular Extinción Microevolución Macroevolución Panspermia Último antepasado común universal Probas da evolución
Xenética de poboacións	Fluxo xénico Deriva xenética Mutación Selección natural
Desenvolvemento	Canalización Bioloxía evolutiva do desenvolvemento Inversión Modularidade Plasticidade fenotípica
Tempo e modos	Equilibrio Interrompido Gradualismo / Saltacionismo Uniformismo / Catastrofismo
Especiación	Anaxénese Cataxénese Cladoxénese Especiación ecolóxica Especiación híbrida Especiación parapátrica Especiación peripátrica Especiación simpátrica Especiación alopátrica Experimentos de laboratorio de especiación
Historia	Taxonomía biolóxica Charles Darwin A orixe das especies Richard Dawkins Visión da evolución centrada nos xenes Historia do pensamento evolucionista Neodarwinismo Obxeccións á evolución Historia evolutiva da vida
Categoría Commons