حوضخانه فضایی تابستان‌نشین است و معمولاً شکل هشت‌گوش دارد. در خانه مشیر الملک مرتفع‌ترین و زیباترین آن و در خانه فروغ الملک و بصیری و دو نمونه دیگر آن دیده می‌شود.^[۱]معمولا در نواحی گرم و خشک ایران در داخل ساختمان فضایی سرپوشیده و مرتفع در نظر میگرفتند با حوض آبی در مرکز، و بادگیرهایی که باد را به این فضا هدایت میکردند از این رو مکانی مناسب برای روزهای گرم تابستان به شمار میرفت که به آن تابستان نشین نیز میگفتند .از ویژگیهای دیگر این فضا ارتباط کارآمد آن با دیگر فضاهای ساختمان است.^[۲]

علاوه بر کاربردهای یاد شده نقش مهمی در طراحی کلی فضاها ایفا می‌کرده، در خانه فروغ الملک حوضخانه ان بخش‌های اندرونی و بیرونی را به هم پیوند داده‌است. حوضخانه بصیری نیز چند حیاط آن را به نحوی زیبا به هم پیوند داده‌است.^[۱]

ن ب و معماری ایرانی
عناصر	آشپزخانه ارچین ارسی ازاره اسلیمی اندرونی ایوان بام بادگیر بادخان چندسویه باغچال پنج‌دری پنج‌کاسه‌ای پیش‌طاق تابستان‌نشین تاقچه تالار توالت و حمام جلوخان چار سو چهارباغ چهارصفه حوضخانه حیاط دالان دخمه درگاه رسمی‌بندی رواق زمستان‌نشین ساباط سرابستان سرداب سردر سکو شاه‌نشین شبستان شبستان زمستانی شوادان عمارت سر در غلام‌گردش کاربندی کاریز کنگره گنبد گودال باغچه گوشواره اتاق گوشواره لته‌سر مقرنس مهتابی میانسرا نشیمن هشتی یزدی‌بندی
شهرسازی ایرانی	ارگ آب‌انبار باغ ایرانی بازار پل تکیه حرم حمام رباط عصارخانه قلعه قنات (کاریز) کاخ کاروان‌سرا کبوترخانه میل کوچه کوشک مدرسه مسجد مقبره مناره یخدان یخچال
دوره‌ها	عصر سنگ عصر برنز مادها هخامنشیان ساسانی صفوی زندیه قاجار پهلوی معاصر
مرتبط	سبک‌شناسی معماری ایرانی
رده:معماری ایرانی