Pitagoras
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Πυθαγόρας
Jaiotza	Samos uhartea, c. K.a. 580
Herrialdea	Samos
Bizilekua	Crotona
Heriotza	Metaponto, c. K.a. 495 ( urte)
Familia
Aita	Mnesarchus
Ezkontidea(k)	Teano
Seme-alabak	ikusi Mnesarchus (en) Myia (en) Damo (en) Telauges (en) Arignote
Hezkuntza
Hizkuntzak	antzinako greziera
Irakaslea(k)	Anaximandro Themistoclea (en) Hermodamas (en) Pherecydes of Syros (en) Tales
Ikaslea(k)	ikusi Filolao Enpedokles
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, filosofoa, politikaria, idazlea, musikologoa eta musikaren teorikoa
Lan nabarmenak	ikusi Pitagorasen teorema hiruko pitagoriko Solido platoniko
Influentziak	Pherecydes of Syros (en) , Anaximandro, Tales eta Zoroastro
Mugimendua	Eskola pitagorikoa Mendebaldeko filosofia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Eskola pitagorikoa

Pitagoras Samoskoa (antzinako grezieraz: Πυθαγόρας; Samos, c. K.a. 580 – Metaponto, c. K.a. 495) Antzinako Greziako matematikari eta filosofo bat izan zen. Matematikan, Pitagorasen teoremarengatik da ezaguna eta zenbakien bitartez dena azal daitekeela pentsatzen omen zuen. Musikan, eskala pitagorikoak bere izena darama. Metenpsikosi edo arimaren transmigrazioaren dotrina ere zabaldu zuen. Filosofian, Platonengan eragina izan zuen eta bere burua filosofotzat jo zuen lehenengoa izan zela ere jaso da. Pitagorismo izendatu den mugimendu erlijioso garrantzitsu baten sortzaile, mistikotzat jo izan da historian zehar. Ildo horretatik, mugimendu esoteriko anitzetan eragin duen pertsonaia izan da, Rosae Crucis mugimenduan kasu.

Egiazko eta alegiazko historiak daude nahasturik Pitagorasen bizitzari buruzko kroniketan. Heraklides Pontokoa, Klearko eta Aristoxenos jakintsuek alegiazko egitateak eta gertaerak jasotzen dituzte hari buruz. Pitagoras Apolo edo Hermesen seme zela idatzi izan da. Azpimundura jaitsia eta ondoren berriz ere bertatik ekarria ere omen zen. Halaber, urrezko izterra zeukala eta nonahitasunezkoa zela aipatu da. Kristau aroko lehenengo mendeetan Pitagorasi buruz Apolonio Tianakoak eta beste neopitagorikoek idatzitako alegiazko historiak onartu ziren, eta gerora Janbliko eta Porfirio neoplatonikoengan eragina izango zuten.^[1] Gainera, Pitagorasek ez zuen ezer idatzi, eta seguru asko horregatik ere bere jarraitzaileek Pitagorasenak ez ziren lanak eta asmakuntzak —Pitagorasen teorema, kasu— egotzi zizkioten. Jarraitzaileek osaturiko pitagorismoak ez du, hortaz, lagundu bere bizitzaren eta lanaren berri zuzena izaten. Horrela, ikertzaile zenbaitek Pitagorasen ekarpenak eta pentsamendua neurriz gain balioztatu direla adierazi dute.^[2]

K.a. 580. urtearen inguruan Samos uhartean jaio zelako datuak fidagarriak dira, ordea.^[3] Apolodororen arabera, 40 bat urte izango zituen K.a. 532. urtean, Polikratesen tirania dela eta Samos utzi Crotonara joan behar izan zuenean. Han komunitate izpiritual bat sortu zuen, gizon eta emakumez osaturikoa, bizitzako alderdi guztiak arautzen zituena. Komunitateaz gaindi, jarraitzaileek bizitza politikoan ere parte hartu zuten, joera aristokratiko batez, eta ildo horretatik Crotona eta Sibaris hiriek K.a. 510. urtean elkarrekin izan zuten borroka aipatzen da, Sibaris hiriaren suntsipenaz bukatu zena.^[4] Borroka hartan Milos pitagorikoa izan zen buru, eta komunitateko kideek ere parte hartze nabarmena izan zuten.

Azkenik, matxinada demokratiko bat ere izan zen pitagorikoek bultzaturiko erregimen aristokratikoaren aurka. Horren ondorioz, jazarpen luzea jasan behar izan zuten pitagorikoek eratuak zituzten komunitate guztietan. Pitagorasek Metaponto hirian aurkitu zuen babesa, eta han hil omen zen.^[3] Pitagorikoen aurkako jazarpenean asko hil ziren. Bakan batzuek ihes egin zuten, eta sektatzat iraun zuten K.a. IV. mende arte.

Pitagorasek Lurra unibertsoaren erdigunea zela uste zuen eta ilargiaren orbita lurreko ekuatorerantz inklinaturik zegoela, eta gaueko eta goizeko izarrak planeta berdina (artizarra) zela aurkitu zuen lehen izar ezberdinak zirela uste baizuten. Horretaz gain berak sortutako eskola pitagorikoko beste zientzialeri bati (Sirakusako Hicetas) atxikitzen zaio lurrak bere buruaren inguruan duen errotazioaren aurkipena.

Matematikeatan aurkipen oso garrantstsuak izan zituen Pitagorasek

Pitagorasen teorema: Triangelu zuzen batean bi katetoek sorturiko karratuak baturik hipotenusak sorturiko karratu bera lortuko dute. Nahiz eta esaten den indiako eta babiloniako matematikariek lehendik ezagutzen zuten teorema Pitagorikoak izan ziren formalki azaldu eta fragatu zutenak.

Solido perfektuak: Pitagorikoak izan ziren bakarrik 5 poliedro erregular existitzen zirela aurkitu zutenak, uste da Pitagorasek laugarrenerarte zekiela nola osatu, baina bostgarrena Hipaso Metapontokoak (K.a.470) aurkitu zuen.

Triangeluko barne angluak: Eskola pitagorikoak aurkitu zuen triangelu baten barne angeluen batura bi angelu zuzenen baturaren berdina zela.

Pitagorasek musika bitarteen legeak –musika eskalako noten arteko erlazio matematikoak- aurkitu zituela uste da.

• Eskala diatonikoa

Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: Pitagoras

i e a Eskola pitagorikoa
K. a. VI. mendeko pitagorikoak	Pitagoras - Teano - Petron - Hipaso
K. a. V - IV. mendeetako pitagorikoak	Arkipo - Lisis Tarentokoa - Alkmeon Krotonakoa - Filolao - Arkitas - Klimas Tarentokoa - Simmias Tebaskoa - Zebes - Timeo
Neopitagorikoak	Nigidio Figulo - Apolonio - Moderato - Nikomako - Numenio
Kontzeptuak	Pentagrama
Tokiak	Krotona