Székesfehérvár

Ĝemelurboj
	Miercurea Ciuc (2011–); Ĉangĉuno (2010–); Erdenet (en) (2008–); Banská Štiavnica (2008–); İzmit (2008–); Cento (1998–); Zadar (1997–); Birmingham (1997–); Chorley (en) (1992–); Schwäbisch Gmünd (1991–); Alba Iulia (1990–); Bratislavo (1989–); Opole (1978–); Luhansko (1978–); Blagoevgrad (1978–); Kemi (1957–); Sarivon ; San Salvo ; St. Pölten ; Hradec Králové vd

Székesfehérvár
	urbo kun departementaj rajtoj (1990–); urbo kun departementaj rajtoj (ĝis 1990) (1989–1990); Hungaria urbo (jarcento XI–); urbo ; urbo kun komunumaj rajtoj (–1950) vd
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj
	Miercurea Ciuc (2011–); Ĉangĉuno (2010–); Erdenet (en) (2008–); Banská Štiavnica (2008–); İzmit (2008–); Cento (1998–); Zadar (1997–); Birmingham (1997–); Chorley (en) (1992–); Schwäbisch Gmünd (1991–); Alba Iulia (1990–); Bratislavo (1989–); Opole (1978–); Luhansko (1978–); Blagoevgrad (1978–); Kemi (1957–); Sarivon ; San Salvo ; St. Pölten ; Hradec Králové vd
Poŝtkodo	8000–8019
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	95 915 (2023) [+]
Loĝdenso	561 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	47° 12′ N, 18° 25′ O (mapo)47.218.416666666667Koordinatoj: 47° 12′ N, 18° 25′ O (mapo) [+]
Alto	118 m [+]
Areo	170,89 km² (17 089 ha) [+]
Horzono	Mezeŭropa tempo [+]
	Székesfehérvár (Hungario)
	Situo de Székesfehérvár
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Székesfehérvár [+]
	v • d • r

Székesfehérvár [sEkeŝfehErvAr] aŭdu estas urbo en Hungario en regiono Meza Transdanubio, en departemento Fejér. Ĝi estas ĉefurbo de la departemento kaj distrikto, havanta la rangon departementrajta, fine ankaŭ sidloko de diocezo. La loknomo signifas hungare: rezida-blanka-fortikaĵo. Ĉar ne estis latina nomo (tie estis nur marĉo dum la romianoj), oni uzas la vorton Alba Regia.

Situo

Székesfehérvár situas sur ebenaĵo preter aŭtoŝoseo M7 inter Budapeŝto kaj Balatono, laŭ la fervoja linio Budapeŝto-Balatono, krome estas ankaŭ aliaj ĉefvojoj kaj fervojoj.

Historio

La urbo estis loĝata jam dum la neolitiko. Unue la romianoj ne fondis tie urbon, ĉar tiutempe ĝi estis marĉa regiono, sed estis proksime alia granda urbo Gorsium, kie nun estas vilaĝo Tác.

Hungara princo Géza en 972 fondis komunumon, poste Stefano la 1-a (Hungario) faris tion grava urbo, dume ĝi iĝis episkopejo. Multaj reĝoj vivis tie. Troviĝas tie 15 reĝaj tomboj. La loko kontraŭstaris la mongolan atakon en 1241. La turkoj okupis la urbon inter la 1543-1688. En 1703 la urbo ricevis la rangon libera reĝa urbo. En 1777 episkopejo fondiĝis.

Post la 1-a mondmilito, kiam restis nur la unu triono de la landoparto, la urbo ricevis pli da taskoj. Komenciĝis industria prospero. Longe estis famaj fabrikoj Ikarusz (autobus-produktado) kaj Videoton (televizio-produktado). La urbo estas ankaŭ universitata urbo. En 1945 okazis grandaj bataloj inter Ruĝa Armeo kaj germanoj. La germanoj sukcese reokupis la urbon kaj tenis ĝin dum pli ol unu monato, dume estis oftaj bombardadoj.

Kroma vidindaĵo estas fortikaĵo de Bory [bori]. Jenő Bory estis profesoro pri arkitekto, sed estis ankaŭ pentristo, skulptisto kaj poeto. Li mem konstruis fortikaĵon. En ĝi trobeblas pentraĵoj, skulptaĵoj kaj poemoj.

Oni profitas mineralakvon "Mathias Aqua".