For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Fizika grando.

Fizika grando

Oni nomas grandon «fizika grando» ĉiun proprecon en la naturscienco, kiu povas esti kvantigita kaj mezurita kaj kalkulita per nombro kutime referencita al mezurunuo.

Tiel, ekzemple, maso kaj longo estas grandoj eksprimitaj, kutime, en kilogramoj kaj en metroj (aŭ en multobloj de tiuj bazaj mezurunuoj) eĉ kiam temas pri realoj nemasaj kaj sendimensiaj.

En la dua eldono de la "Internacia Vortaro de Metrologio" (1993), grando estas difinita kiel «propraĵo de fenomeno, korpo aŭ substanco, kiu povas esti kvalite distinkta kaj kvante determinita»[1]; en la tria eldono "[2], estas pliprecigite kiuj fenomenoj estas fizika grando kaj kiuj ne. Rilate tion ne ĉiam la scienculaj konceptoj koincidas.

Bazaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

La ebleco «mezuri grandon startante el alia grando supozas ke inter la du troviĝas komuna elemento kiel ponto inter la du, kiun oni difinas «baza grando». Tiuj grandoj, plibone iliaj unuoj, ofte estas ligitaj en sistemoj de diversaj mezurunuoj laŭ la praktika utileco de iliaj rilatoj kaj kunaĵoj. Kiel la aktuala sistemo estas tiu SI, kiu instaliĝas sur sep bazaj unuoj.

Tial la grandoj menciitaj ĉi-sube rigardas al la grandoj de tiuj sistemo. Por ĉiu grando estas indikataj la unuo de la SI por determini la dimensiojn, la bazajn grandojn, la derivitajn grandojn, simbolon kaj mezurnomon [3]

Internacia sistemo de mezurunuoj de la mezureblaj kvantoj
Nomo Simbolo de la grando Simbolo de la dimensio Bazaj unuoj laŭ SI Simbolo de la unuo
Longo l, x, r, ktp. L metro m
Tempo t T sekundo s
Maso m M kilogramo kg
Elektra kurento I, i I ampero A
Termodinamika temperaturo T θ kelvino K
Kvanto de materia substanco n N molo mol
Lumintenso Iv J kandelo cd

La pli detalitaj mezuroj de kvanto de grando estas devenigeblaj el la baza mezurunuo per multoblo aŭ divido. Ekzemple, la fizika kvanto de rapido eltireblas el la baza mezurunuo de L/T, tiu lasta, siavice, laŭ la dimensio. Kelkaj derivitaj grandoj havas dimension 1 kaj onidire ili estas sendimensiaj kvantoj.

Ekzemploj de grandoj kun kvantaj derivaĵoj

[redakti | redakti fonton]

Tempo-spaco kaj kinematiko

[redakti | redakti fonton]

Bazaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Derivitaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Bazaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Derivitaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Termodinamiko kaj statistika mekaniko

[redakti | redakti fonton]

Bazaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Derivitaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Elektromagnetismo

[redakti | redakti fonton]

Bazaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Derivitaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Bazaj grandoj

[redakti | redakti fonton]

Derivitaj grandoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ISO Technical Advisory Group 4 (TAG 4), International vocabulary of basic and general terms in metrology, second edition, 1993, Ĝenevo : International Organization for Standardization, 1993, 1.1
  2. International Vocabulary of Metrology, 2008, 2.1
  3. La unua proponanto de la dimensia analizo estis Jean Baptiste Joseph Fourier en 1822
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Fizika grando
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?