Genua

Genua
Genova
Herb	Flaga
Państwo	Włochy
Region	Liguria
Burmistrz	Marco Bucci
Powierzchnia	243 km²
Wysokość	20 m n.p.m.
Populacja (05.2014); • liczba ludności; • gęstość	; 595 025; 2571 os./km²
Nr kierunkowy	010
Kod pocztowy	16100
Tablice rejestracyjne	GE
	Położenie na mapie Włoch Genua
	Położenie na mapie Europy Genua
	Położenie na mapie Ligurii Genua
	44°25′N 8°56′E/44,416667 8,933333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta we Włoszech. Zobacz też: inne znaczenia.

Genua (wł. Genova, lig. Zena) – miasto w północno-zachodniej części Włoch nad Morzem Liguryjskim (Morze Śródziemne), u stóp Apeninu Liguryjskiego i Alp Liguryjskich. Stolica i główne miasto regionu administracyjno-historycznego Liguria. Obszar administracyjny ma powierzchnię 243 km² i liczbę ludności 595 025^[1], będąc szóstym co do wielkości miastem Włoch.

Port Genua jest największym portem morskim we Włoszech i piętnastym w Europie pod względem ilości przeładunku w tonach i drugim portem we Włoszech po porcie w Gioia Tauro, a także szesnastym w Europie pod względem liczby kontenerów^[2].

Nazwa

Nazwa miasta wiąże się z łac. genu „kolano” (i dalej stgr. γόνυ góny „kolano” czy niem. Knie „kolano; (także) zakręt, zakole, zakrzywienie”) i odnosi się do położenia Genui w najbardziej na północ wysuniętym punkcie wybrzeża Morza Liguryjskiego (czyli tam, gdzie linia brzegowa „zakręca”)^[3].

Żadne źródła starożytne nie potwierdzają ortografii Janua (Ianua), która była popularna w średniowieczu, a miała na celu uzasadnić przekonanie, jakoby miasto zostało założone przez rzymskiego boga Janusa. Zapisy tego typu pojawiają się dopiero od X wieku i nie mają starszego rodowodu^[4] (por. w utworze F. Petrarki Itinerarium breve de Ianua ad Ierusalem z 1358).

Inna legenda także odwołuje się do ortografii Ianua i wiąże nazwę Genui z Janusem, mówiąc, iż tak jak on miasto to ma dwa oblicza: jedno zwrócone ku morzu, drugie ku otaczającym je górom. Legenda powstała najwidoczniej na gruncie bliskich związków między obydwoma miastami już w starożytności (wojny punickie) oraz wierności tradycyjnie okazywanej przez mieszkańców Genui Rzymowi^[5].

Historia

Osobny artykuł: Republika Genui.

ośrodek Ligurów
w 220 roku p.n.e. zdobyte przez Rzymian
od 634 we władaniu Longobardów
w X wieku republika
w okresie XII-XIII wieku druga obok Wenecji handlowa potęga morska w basenie Morza Śródziemnego
od 1381 zależność od Wenecji i powolny schyłek
1481 – założenie uniwersytetu w Genui
1797 – Genua zdobyta przez Napoleona i przekształcona w zależną od Francji Republikę Liguryjską
w 1805 – przyłączona do Francji
1815 – weszła do Królestwa Sardynii
w XIX wieku rozwój przemysłowy
w 2004 roku Genua była Europejską Stolicą Kultury
w 2006 roku część Genui została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO
14 sierpnia 2018 doszło do katastrofy wiaduktu Morandi, który z przyczyn ulewy i złego stanu technicznego zawalił się.

Klimat

Genua leży w strefie klimatu subtropikalnego^[6]^[7], na pograniczu subtropikalnego–wilgotnego i śródziemnomorskiego^[8], z łagodnymi zimami i ciepłymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 20 °C w dzień i 13 °C w nocy.

Średnia temperatura najchłodniejszych miesięcy – grudnia, stycznia i lutego wynosi wokół 12 °C w dzień i 6 °C w nocy. Średnia temperatura sześciu miesięcy letnich, od maja do października wynosi 24 °C w dzień i 17 °C w nocy^[9].

Średnia temperatura i opady dla Genui
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	11,8	12,7	14,9	17,8	21,8	25,1	27,5	27,8	25,1	21,1	16,6	13,3	19,9
Średnie dobowe temperatury [°C]	8,6	9,5	11,7	14,6	18,6	22,1	24,5	24,6	21,6	18,0	13,4	10,0	16,7
Średnie temperatury w nocy [°C]	5,7	6,5	8,6	11,6	15,7	19,3	21,5	21,5	18,4	15,2	10,7	7,1	13,8
Opady [mm]	76,8	55,7	81,1	81,0	52,2	29,1	21,5	41,0	66,6	111	129	116	961
Średnia liczba dni z opadami	7,6	6,1	7,6	8,6	7,1	5,1	3,2	5,4	5,9	8,3	10,8	8,3	84
Średnie usłonecznienie [h]	118	131	158	192	220	246	295	267	201	174	111	112	2223
Źródło: climatebase.ru^[10] (od 2000), nasłonecznienie^[11]

Średnia dobowa temperatura morza (°C)^[12]
Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
13,6	13,1	13,6	15,1	18,7	22,8	24,1	24,3	23,0	20,2	17,9	15,3	18,5

Zabytki i turystyka

Panorama miasta

Via Garibaldi
- Palazzo Doria-Tursi (pol.: Pałac Doria-Tursi) z XVI wieku, obecnie mieści ratusz i miejskie muzeum sztuki;
- Palazzo Bianco (pol. Biały Pałac) z XVI wieku, mieszczący galerię obrazów takich włoskich mistrzów jak Caravaggio, Veronese czy Filippino Lippi, jak również mało znanych malarzy genueńskich;
- Palazzo Rosso (pol. Czerwony Pałac) z XVII wieku
cmentarz w Staglieno
dom Krzysztofa Kolumba (it.: Casa di Colombo)
gotycki ratusz miejski z XIII–XV wieku
katedra San Lorenzo (it.: Cattedrale di San Lorenzo) katedra z XII-XIII wieku, przebudowana w XVI wieku
latarnia morska (La Lanterna, XII wiek)
muzeum malarstwa w dawnym Pałacu Paroti
muzeum sztuki orientalnej Museo d’Arte Orientale Edoardo Chiossone
Plac De Ferrari (it: Piazza De Ferrari)
- pałac dożów Genui (it.: Palazzo Ducale) z XVII wieku
Plac Zwycięstwa (it: Piazza della Vittoria)
Stary Port (it.: Porto Antico)
- galeon Neptun – replika galeonu wykorzystana w filmie Piraci R. Polańskiego
- Il Bigo – monumentalna 8-ramienna konstrukcja z windą widokową
- muzeum morskie (it.: Il Galata – Museo del Mare di Genova)
- Pałac San Giorgio (it.: Palazzo San Giorgio) z XIII wieku
zabytki z okresu rzymskiego
akwarium (jedno z największych w Europie)
Mury obronne z XII wieku.
Bazylika Santa Maria Immacolata
kościół Il Santissimo Nome di Maria e degli Angeli Custodi
kościół San Marco al Molo
kościół Santa Fede
Kościół Santa Maria Maddalena
Sanktuarium Nostra Signora del Monte w Genui
Kościół San Pietro in Banchi

Podział administracyjny

Od 2007 roku

Gmina	Ludność (% całości)	Dzielnice
Centro-Est	91,402 (15,0%)	Pré, Molo, Maddalena, Oregina, Lagaccio, San Nicola, Castelletto, Manin, San Vincenzo, Carignano
Centro-Ovest	66,626 (10,9%)	Sampierdarena, Campasso, San Teodoro, San Bartolomeo
Bassa Val Bisagno	78,791 (12,9%)	San Fruttuoso, Marassi, Quezzi
Media Val Bisagno	58,742 (9,6%)	Staglieno, Sant’Eusebio, San Gottardo, Molassana, Struppa
Valpolcevera	62,492 (10,3%)	Borzoli, Fegino, Certosa, Rivarolo, Teglia, Begato, Bolzaneto, Morego, San Quirico, Pontedecimo
Medio Ponente	61,810 (10,1%)	Sestri, Cornigliano, Campi
Ponente	63,027 (10,3%)	Crevari, Voltri, Palmaro, Prà, Pegli, Multedo
Medio Levante	61,759 (10,1%)	Foce, Brignole, Albaro, San Martino, San Giuliano, Lido, Puggia
Levante	66,155 (10,8%)	Sturla, Quarto, Quinto, Nervi, Bavari, San Desiderio, Borgoratti

Gospodarka

Genua stanowi południowy róg trójkąta przemysłowego Mediolan-Turyn-Genua, jest jednym z głównych centrów gospodarczych kraju. Wytwarza PKB 15,08 miliarda €, co stanowi 1,3% PKB krajowego. W 2000 roku miasto znalazło się na 5. miejscu w rankingu najsilniejszych ekonomicznie miast we Włoszech. Bank św. Jerzego (Banco di San Giorgio), jeden z najstarszych banków na świecie, został założony w Genui w 1407 roku i przyczynił się do świetności gospodarczej miasta od połowy XV wieku. Obecnie wiele czołowych włoskich przedsiębiorstw ma siedzibę w Genui, w tym Ansaldo Energia, Ansaldo STS i Edoardo Raffinerie Garrone.

Transport

W mieście znajduje się 23 czynne stacje kolejowe:

Genua to miasto portowe – brama wyjazdowa dla krajów Afryki Północnej (Maroko, Tunezja) oraz do Hiszpanii, Korsyki, Sardynii, Sycylii i Malty. W porcie znajduje się kilka terminali w zależności od przewoźnika. Najwięcej połączeń oferuje Grandi Navi Veloci^[13].