Αλίκη (Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα)
Πριγκίπισσα της Έσσης-Ντάρμστατ Αυτοκράτειρα της Ρωσίας
Η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα το 1908
Αυτοκρατορική σύζυγος της Ρωσίας
Περίοδος	26 Νοεμβρίου 1894 – 15 Μαρτίου 1917
Στέψη	26 Μαΐου 1896
Προκάτοχος	Δάγμαρ της Δανίας
Διάδοχος	Η Αυτοκρατορία καταργήθηκε το 1917
Γέννηση	6 Ιουνίου 1872 Νέο Παλάτι, Ντάρμστατ, Μεγάλο Δουκάτο της Έσσης, Γερμανική Αυτοκρατορία
Θάνατος	17 Ιουλίου 1918 (46 ετών) Οικία Ιπάτιεφ, Γεκατερίνμπουργκ, ΡΣΟΣΔ
Τόπος ταφής	17 Ιουλίου 1998 Παρεκκλήσι Αγ. Αικατερίνης, Καθεδρικός Ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου, Αγία Πετρούπολη, Ρωσία
Σύζυγος	Νικόλαος Β΄ της Ρωσίας (1894-1918)
Επίγονοι	Όλγα Τατιάνα Μαρία Αναστασία Αλέξιος
Πλήρες όνομα
Αλίκη Βικτωρία Ελένη Λουίζα Βεατρίκη Γερμανικά:Alix Viktoria Helene Luise Beatrix Ρωσικά:Александра Фёдоровна Poмáнова Κυριλλικά:Aleksandra Feodorovna Pomanova
Οίκος	Έσσης-Ντάρμστατ (από την γέννηση) Ρομανώφ (από τον γάμο)
Πατέρας	Λουδοβίκος Δ΄ της Έσσης
Μητέρα	Αλίκη του Ηνωμένου Βασιλείου
Θρησκεία	Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, (πρώην Λουθηρανισμός)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα (ρωσ. Александра Фёдоровна/Aleksandra Feodorovna), γεννηθείσα Αλίκη της Έσσης-Ντάρμστατ (γερμ. Alix von Hessen-Darmstadt, 6 Ιουνίου 1872 - 17 Ιουλίου 1918), ήταν πριγκίπισσα της Έσσης-Ντάρμστατ, αυτοκράτειρα της Ρωσίας- ως σύζυγος του Νικολάου Β΄, τελευταίου Τσάρου της Ρωσικής Αυτοκρατορίας- και εγγονή της Βικτωρίας του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ασπάστηκε την ορθόδοξη πίστη, της δόθηκε το όνομα "Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα" και, αφού δολοφονήθηκε μαζί με όλα τα μέλη της οικογένειά της μετά την αιχμαλωσία τους από τους Μπολσεβίκους το 1918, αγιοκατατάχθηκε το 2000 ως Αγία Αλεξάνδρα, η το Πάθος Φέρουσα.

Η Αλεξάνδρα ήταν η τελευταία αυτοκράτειρα της Ρωσίας και μια από τις πιο διάσημες βασιλικές φορείς της νόσου της αιμορροφιλίας, που καταγόταν από τη βασίλισσα Βικτωρία. Η φήμη της για την άσκηση επιρροής, την αντίσταση του συζύγου της, με την παράδοση της αυταρχικής εξουσίας σε όλη τη χώρα, και γνωστή για την πίστη της στον Ρώσο μυστικιστή Γκριγκόρυ Ρασπούτιν, κατέστρεψε σοβαρά τη δημοτικότητά της και τη μοναρχία των Ρομανώφ στα τελευταία χρόνια της εξουσίας. Κατά τη διάρκεια της απουσίας του συζύγου της στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1915-1917, έγινε αντιβασίλισσα της Αυτοκρατορίας.^[1][2][3]

Η Αλίκη Βικτωρία Ελένη Λουίζα Βεατρίκη γεννήθηκε στις 6 Ιουνίου 1872 στο Νέο Παλάτι στο Ντάρμστατ.^[4][5] Ήταν το έκτο παιδί και η τέταρτη κόρη από τα επτά παιδιά του Λουδοβίκου Δ΄ της Έσσης και της Αλίκης του Ηνωμένου Βασιλείου, δεύτερης κόρης της Βικτωρίας και του Αλβέρτου της Σαξονίας-Κοβούργου-Γκότα. Ήταν γνωστή ανάμεσα στους συγγενείς της ως Άλικυ, για να διαφοροποιείται από τη θεία της, Αλεξάνδρα, Πριγκίπισσα της Ουαλίας, αλλά και Σάννυ (= ηλιόλουστη), λόγω της ευθυμίας που τη χαρακτήριζε.

Βαφτίστηκε την 1η Ιουλίου 1872 (δέκατη επέτειο γάμου των γονιών της) και, σύμφωνα με τη Λουθηρανική Εκκλησία, της δόθηκε το όνομα της μητέρας της και το όνομα από κάθε αδελφή της μητέρας της, μερικά από τα οποία μεταφράστηκαν στα γερμανικά. Νονοί της ήταν ο Πρίγκιπας και η Πριγκίπισσα της Ουαλίας, ο τσεζάρεβιτς Αλέξανδρος και η τσεζαρέβνα Μαρία Φιόντορβνα της Ρωσίας, η Βεατρίκη του Ηνωμένου Βασιλείου, η Αυγούστα, Δούκισσα του Καίμπριτζ, και η Άννα της Πρωσίας.

Η παιδική της ηλικία σημαδεύτηκε από το θάνατο δύο αδελφών της, Φρειδερίκου (1873) και Μαρίας (1878), καθώς και της μητέρας της έναν μόλις μήνα μετά από εκείνον της αδελφής της από διφθερίτιδα. Η βασίλισσα Βικτωρία έγινε πολύ προστατευτική απέναντι στην Αλίκη και έγινε υπεύθυνη της εκπαίδευσής της. Κάθε χρόνο η Αλίκη και τα αδέλφια της περνούσαν τις διακοπές τους στην Αγγλία και, ως αποτέλεσμα, ανέπτυξαν στενούς δεσμούς με τα ξαδέρφια τους από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το 1885 ήταν παράνυφος μαζί με την αδελφή της, Ειρήνη, στο γάμο της θείας τους, Βεατρίκη του Ηνωμένου Βασιλείου, με τον Ερρίκο του Μπάττενμπεργκ και, δύο χρόνια μετά, παρακολούθησε τους εορτασμούς για το Διαμαντένιο Ιωβηλαίο της Βικτωρίας. Το 1892 ο πατέρας της πέθανε από καρδιακή προσβολή, γεγονός που την συνετάραξε και για το οποίο δεν μιλούσε για πολλά χρόνια.

Η Αλίκη παντρεύτηκε σχετικά αργά για την εποχή της. Η βασίλισσα Βικτωρία την προόριζε να είναι η μελλοντική βασίλισσα της Μεγάλης Βρετανίας και είχε καλέσει την Αλίκη στο Μπαλμόραλ το 1889 με την ελπίδα να ερωτευτεί τον Αλβέρτο Βίκτωρα, Δούκα του Κλάρενς και Έιβοντεϊλ (ο μεγαλύτερος γιος του Πρίγκηπα της Ουαλίας), όμως αυτό δε συνέβη. Ο Αλβέρτος Βίκτωρ της έκανε πρόταση γάμου, αλλά εκείνη αρνήθηκε. Στη συνέχεια, η Βασίλισσα έγραψε στη μεγαλύτερη αδελφή της Αλίκης, Βικτωρία, για να καταφέρει να την μεταπείσει. Τελικά, υποχώρησε και δέχτηκε την αντίρρηση της Αλίκης ως ένδειξη της δύναμης του χαρακτήρα της.

Το 1891 η βασίλισσα Βικτωρία προσπάθησε να προξενέψει την Αλίκη με τον Μαξιμιλιανό της Βάδης, αλλά εκείνη αρνήθηκε να τον παντρευτεί.

Το 1884 η Αλίκη ταξίδεψε στην Αγία Πετρούπολη για να παραστεί στο γάμο της αδελφής της, Ελισάβετ, με τον Μεγάλο Δούκα Σέργιο Αλεξάνδροβιτς. Εκεί είχε συναντήσει τον Μεγάλο Δούκα Νικόλαο, κληρονόμο του θρόνου της Ρωσίας, του οποίου η μητέρα, η αυτοκράτειρα Μαρία Φιόντοροβνα, ήταν η νονά της.^[6] Λίγα χρόνια αργότερα (1890) η Αλίκη επισκέφθηκε την αδελφή της στην Αγία Πετρούπολη και ο Νικόλαος αποφάσισε να την παντρευτεί. Την ένωση αυτή στήριζαν ο θείος του, Σέργιος Αλεξάνδροβιτς, και η Ελισάβετ (πλέον Ελισάβετ Φεοντόροβνα), αλλά όχι η βασίλισσα Βικτωρία, η οποία, παρ' ότι συμπαθούσε τον Νικόλαο, πίστευε ότι η Αλίκη δεν θα ήταν ασφαλής στη Ρωσία. Ούτε και οι γονείς του Νικολάου ήθελαν να γίνει αυτός ο γάμος. Ο τσάρος Αλέξανδρος προτιμούσε την Ελένη της Ορλεάνης ή τη Μαργαρίτα της Πρωσίας, αλλά ο Νικόλαος ήταν ανένδοτος.

Τελικά, το 1894, ενώ η υγεία του επιδεινωνόταν, ο Αλέξανδρος Γ΄ συναίνεσε στο γάμο και η τσαρίνα Μαρία Φιόντοροβνα έδωσε την απρόθυμη συγκατάθεσή της. Τον Απρίλιο του 1894, ο Νικόλαος ταξίδεψε στο Κοβούργο και μια ημέρα μετά την άφιξή του, έκανε πρόταση γάμου στην Αλίκη. Εκείνη τον απέρριψε, επειδή αρνήθηκε να μεταστραφεί στην Ορθοδοξία. Ωστόσο, μετά από πίεση του Γουλιέλμου Β΄ της Γερμανίας, ο οποίος της είχε πει ότι ήταν καθήκον της να παντρευτεί τον Νικόλαο, και της αδελφής της Ελισάβετ, ο οποία προσπάθησε να τις επισημάνει τις ομοιότητες μεταξύ Λουθηρανισμού και της Ρωσικής Ορθοδοξίας, δέχτηκε την δεύτερη πρόταση του Νικόλαου.^[7][8] Το Σεπτέμβριο του 1894 ο ετοιμοθάνατος Αλέξανδρος Γ΄ κάλεσε την Αλίκη στο Παλάτι της Λιβαδιάς στην Κριμαία για να της δώσει την ευχή του.

Ο Αλέξανδρος Γ΄ της Ρωσίας πέθανε νωρίς το απόγευμα την 1η Νοεμβρίου 1894 στην ηλικία των 49 ετών, αφήνοντας τον τσάρεβιτς Νικόλαο ως νέο αυτοκράτορα της Ρωσίας, ο οποίος επιβεβαίωσε το ίδιο βράδυ ότι θα είναι ο Τσάρος Νικόλαος Β΄. Την επόμενη μέρα, η Αλίκη ασπάστηκε την Ορθοδοξία ως «Μεγάλη Δούκισσα Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα» με τον τίτλο της Αυτοκρατορικής Υψηλότητας.^[9][10][11] Είχε ακόμη ως εξαίρεση, ότι δεν ήταν υποχρεωμένη να αποκηρύξει τον Λουθηρανισμό την πρώην πίστη της. Η Αλίκη εξέφρασε την επιθυμία της να πάρει το όνομα Αικατερίνη, αλλά η πρόταση του Νικολάου ήταν να πάρει το όνομα Αλεξάνδρα. Επέλεξε αυτό το όνομα εμπνευσμένος από τους προπάππους του, Νικόλαο Α΄ και Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα (η οποία ήταν επίσης Γερμανίδα πριγκίπισσα, γεννηθείσα Καρλόττα της Πρωσίας).

Η Αλεξάνδρα, ο Πρίγκηπας και η Πριγκίπισσα της Ουαλίας και ο Γεώργιος Α΄ και η Όλγα της Ελλάδας συνόδευσαν τη σορό του Αλεξάνδρου από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη. Η κηδεία του Αλεξάνδρου Γ΄ ετελέσθη στις 19 Νοεμβρίου 1894.

Η Αλεξάνδρα και ο Νικόλαος παντρεύτηκαν στην Μεγάλη Εκκλησία των Χειμερινών Ανακτόρων της Αγίας Πετρούπολης στις 26 Νοεμβρίου 1894 (ημέρα γενέθλιων της μητέρας του Νικολάου, της Χήρας Αυτοκράτειρας Μαρίας Φιόντοροβνα), όταν το βασίλειο λόγω πένθους θα μπορούσε να είναι κάπως χαλαρό. ^[12] Λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος ανάμεσα στην κηδεία του Τσάρου και του γάμου, πολλοί Ρώσοι θεώρησαν τον ερχομό της Αλεξάνδρας κακό οιωνό για τη χώρα. "Ήρθε στη χώρα μας πίσω από φέρετρο. Φέρνει μαζί της της δυστυχία", όπως χαρακτηριστικά καταγράφει ο μελλοντικός δάσκαλος των αυτοκρατορικών τέκνων Πιερ Ζιλλάρ.^[13] Η ίδια η Αλεξάνδρα έγραψε στην αδελφή της "ο γάμος μας φάνηκε σαν συνέχεια της νεκρώσιμης λειτουργίας του Τσάρου, με μια διαφορά: φορούσα λευκό φόρεμα αντί για μαύρο".^[14]

Στις 14 Μαΐου 1896 ο Νικόλαος και η Αλεξάνδρα στέφθηκαν αυτοκράτορας και αυτοκράτειρα πασών των Ρωσιών στο Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κρεμλίνο. Η γιορτή της στέψης προκάλεσε το θάνατο σε χιλιάδες ανθρώπους που παρευρέθηκαν στην Κοντύνκα, ανοιχτό χώρο μπροστά από μία από τις βασικές λεωφόρους της Μόσχας, καθώς προσπάθησαν να πάρουν το φαγητό και τα δώρα που μοίραζε το παλάτι. Η τραγωδία αυτή επηρέασε το ζευγάρι που αρχικά αρνήθηκε να παρευρεθεί στη χοροεσπερίδα που διοργάνωσε ο Γάλλος πρέσβης προς τιμήν τους, όμως οι θείοι του Νικολάου τους μετέπεισαν ώστε να μην δώσουν έδαφος στις φήμες περί προκατάληψης της Γερμανίδας Αλεξάνδρας προς τους Γάλλους. Την επόμενη μέρα, το αυτοκρατορικό ζεύγος επισκέφθηκε τους τραυματίες και πλήρωσε τα έξοδα για τα φέρετρα των νεκρών. Όμως, η κοινή γνώμη ήταν ήδη αρνητικά στραμμένη προς την Αλεξάνδρα.

Η φυσική συστολή της Αλεξάνδρας την κατέστησε αντιπαθή, ψυχρή και εγωίστρια στα μάτια των Ρώσων υπηκόων και άχαρη και ανέκφραστη από τους αυλικούς. Η Αλεξάνδρα είχε δυσκολία στην επικοινωνία με την Αυλή, καθώς μιλούσε καλά γερμανικά και αγγλικά, αλλά δυσκολευόταν με τα γαλλικά και άργησε να μάθει ρωσικά. Δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις της παραδοσιακά κοσμικής αυτοκράτειρας: δεν οργάνωνε χοροεσπερίδες και ήταν αυστηρή ως προς τους βασιλικούς και αριστοκράτες καλεσμένους που θεωρούσε προκλητικούς και ανήθικους. Η ίδια προτιμούσε να περνά τον χρόνο της με το Νικόλαο και τα παιδιά τους, με τους οποίους ήταν πολύ δεμένη.

Είχε κακή σχέση με την πεθερά της, Μαρία Φιόντοροβνα, η οποία προηγείτο στους χορούς και τις επίσημες εκδηλώσεις σύμφωνα με το πρωτόκολλο. Η Αλεξάνδρα δυσφορούσε με αυτόν τον κανόνα καθώς και με την άρνηση της Χήρας Αυτοκράτειρας να της παραδώσει (αρχικά) τα κοσμήματά της ως νυν Αυτοκράτειρας. Εκτός από τη Μαρία Φιόντοροβνα, πολλοί συγγενείς του Τσάρου παραπονούνταν ότι είχε κόψει τις σχέσεις τους με αυτόν.

Σε αντίθεση με τη γιαγιά της, βασίλισσα Βικτωρία, η Αλεξάνδρα δεν έκανε καμία προσπάθεια να κερδίσει τη συμπάθεια του ρωσικού λαού, παρά τις νουθεσίες της προς την εγγονή της. Η Αλεξάνδρα πίστευε στην ελέω Θεού βασιλεία και στην ανωτερότητά της ως αυτοκράτειρας, τόσο στη Ρωσία όσο και ανάμεσα στους συγγενείς της. Η επιμονή της να φορά βαρυποίκιλτους μανδύες και λαμπερά κοσμήματα χωρίς γούστο ήταν αντικείμενο συχνής κοροϊδίας στην Αυλή.

Σύμφωνα με τους νόμους του αυτοκράτορα Παύλου, οι γυναίκες απαγορεύονταν να αναρρηθούν στο θρόνο εάν υπήρχε άρρεν μέλος της οικογένειας Ρομανώφ. Οι γεννήσεις τεσσάρων κοριτσιών έφεραν χαρά στο ζεύγος αλλά και μεγάλο άγχος για τον πολυπόθητο γιο. Η έλλειψη διαδόχου προκαλούσε μεγαλύτερη αντιπάθεια απέναντι στην Αλεξάνδρα από τους Ρώσους υπηκόους. Απελπισμένοι με την αναμονή αγοριού, η Αλεξάνδρα και ο Νικόλαος στράφηκαν σε έναν Γάλλο ψευδογιατρό, χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά το 1904 η Αλεξάνδρα γέννησε τον Αλέξιο, που αμέσως έγινε τσάρεβιτς του ρωσικού θρόνου, με δεύτερο στη σειρά διαδοχής το θείο του, Μεγάλο Δούκα Μιχαήλ Αλεξάνδροβιτς.

Η Αλεξάνδρα είχε καλή σχέση με τη δεύτερη κόρη της, Τατιάνα, σε αντίθεση με την σχέση της με την πρωτότοκη Όλγα, την ανασφαλή Μαρία και την άτακτη Αναστασία. Τόσο εκείνη όσο και ο Νικόλαος είχαν υπέρμετρη αγάπη στον Αλέξιο, οποίος, λίγο μετά τη γέννησή του, έδειξε συμπτώματα αιμορροφιλίας. Οι συγγενείς της Αλεξάνδρας από την πλευρά της μητέρας της είχαν κληρονομήσει το γονίδιο της ασθένειας μέσω της βασίλισσας Βικτωρίας, ενώ κάποιοι είχαν ήδη χάσει τη ζωή τους εξαιτίας του. Ως αποτέλεσμα, η ζωή του Αλεξίου ήταν προστατευμένη σε υπερβολικό βαθμό, ενώ ο ίδιος κινδύνευσε να χάσει τη ζωή του μετά από μικρά ατυχήματα. Για να διαφυλάξουν την συνέχεια της δυναστείας, απέκρυψαν την αλήθεια από το κοινό, αλλά η ευρύτερη οικογένεια γνώριζε την αλήθεια και κατηγόρησε την Αλεξάνδρα ότι έφερε την "ασθένεια της αγγλικής οικογένειας" στον οίκο των Ρομανώφ. Αρχικά, η Αλεξάνδρα προσέλαβε σε γιατρούς για να θεραπεύσει το γιο της, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, και έπειτα στράφηκε στη θρησκεία.

Το διάστημα 1904-5 η Ρωσική Αυτοκρατορία βρέθηκε σε πόλεμο με την Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας σχετικά με την κυριαρχία της Μαντζουρίας και της Κορέας. Η ήττα που γνώρισε ο ρωσικός στρατός είχε άσχημο αντίκτυπο στην κοινωνία.

Στις 22 Ιανουαρίου 1905 εργάτες της Αγίας Πετρούπολης παρήλασαν στους δρόμους της πρωτεύουσας για να παραδώσουν την υπογεγραμμένη διακήρυξή τους προς τον Αυτοκράτορα, ώστε να ικανοποιήσει τα αιτήματά του. Σε απάντηση, ο ρωσικός στρατός σκότωσε, φυλάκισε και τραυμάτισε τους διαδηλωτές. Η ημέρα έμεινε γνωστή ως Ματωμένη Κυριακή και έδωσε το έναυσμα για γενικευμένη επανάσταση. Απεργίες, εξεγέρσεις αγροτών και στρατιωτών και εκδηλώσεις βίας έφεραν το κράτος σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τελικά, τον Οκτώβριο του 1905 ο Νικόλαος υπέγραψε το Οκτωβριανό Μανιφέστο που έθεσε τα θεμέλια για την υπογραφή του πρώτου Συντάγματος της Ρωσίας το Μάιο του 1906.

Το Νοέμβριο του 1905, οι εξαδέλφες του Νικολάου Μεγάλες Δούκισσες Αναστασία Νικολάγιεβνα και Μιλίτσα Νικολάγιεβνα (οι επονομαζόμενες μαύρες πριγκίπισσες λόγω της εμμονής τους με το μυστικισμό) γνώρισαν στην Αλεξάνδρα και το Νικόλαο το μοναχό Γκριγκόρι Ρασπούτιν από τη Σιβηρία. Εκείνη την εποχή ήταν ήδη γνωστός στην Αγία Πετρούπολη και άλλες πόλεις για τις ικανότητές του αλλά και για τις σκοτεινές φήμες που τον συνόδευαν. Με τον καιρό, η Αλεξάνδρα πείστηκε ότι μόνο ο Ρασπούτιν μπορούσε να σώσει το γιο της. Τόσο οι γιατροί και οι συγγενείς των Ρομανώφ αλλά και η πλειονότητα της ρωσικής κοινωνίας πίστευαν ότι ο Ρασπούτιν ήταν απατεώνας, όμως η Αλεξάνδρα και ο Νικόλαος τον θεωρούσαν άνθρωπο του Θεού, φίλο και σωτήρα του γιου τους και ενθάρρυναν τα παιδιά τους να έχουν την ίδια γνώμη.

Το 1912 η ζωή του Αλεξίου κινδύνευσε σοβαρά στο Σπάουα της Πολωνίας, μετά από τραυματισμό του. Τότε, η Αλεξάνδρα έστειλε τηλεγράφημα στο ο Ρασπούτιν, που της απάντησε ότι προσευχήθηκε για τη ζωή του μικρού διαδόχου και την καθησύχασε ότι δεν θα πεθάνει. Ο Αλέξιος ανέρρωσε γρήγορα και η επιρροή του Ρασπούτιν εδραιώθηκε.

Η Αλεξάνδρα δεν είχε ποτέ ιδιαίτερα καλή υγεία και οι πολλές και συνεχόμενες εγκυμοσύνες την εξασθένησαν πολύ, σε συνδυασμό με την ψυχική φθορά που της προκαλούσε η ασθένεια του γιού της, με αποτέλεσμα να μένει σε ακινησία πολλές ώρες ημερησίως και προς το τέλος της ζωής της να έχει πολλά κινητικά προβλήματα και εύθραυστη υγεία. Παραπονούνταν συχνά για κακό ύπνο, πρησμένα πόδια, συνεχή κόπωση και ταχυπαλμία. Πιθανώς να έπασχε από τη νόσο Γκρέηβς (υπερθυρεοειδισμό) που συχνά προκαλεί κολπική μαρμαρυγή, ισχνό παλμό και έλλειψη ενέργειας.

Το 1913 ο οίκος των Ρομανώφ γιόρτασε την τριακοσιοστή επέτειο από την ανάρρηση του πρώτου Ρομανώφ στο ρωσικό θρόνο μέσω εκδηλώσεων και προσκυνήματος στην ιστορική Μοσχοβία, τον τόπο που ο Μιχαήλ Ρομανώφ ανέλαβε το θρόνο. Η Αλεξάνδρα και ο Νικόλαος προΐστατο στις εκδηλώσεις εορτασμού, αλλά τα υπέρογκα ποσά που δαπανήθηκαν υπονόμευσαν τη μοναρχία ακόμη περισσότερο και η πεποίθηση του ζεύγους ότι ο ρωσικός λαός τους αγαπούσε σύντομα αποδείχθηκε ψευδής.

Το 1914 ξέσπασε ο Μεγάλος Πόλεμος και η Αλεξάνδρα βρέθηκε μεταξύ της ρωσικής και της γερμανικής πλευράς, στην οποία βρισκόταν η πατρίδα της, η Έσση, και πολλοί συγγενείς της. Ήταν, όμως, ένθερμη υποστηρίκτρια της νέας της πατρίδας, παρότι κυκλοφορούσαν φήμες περί κατασκοπείας της ρωσικής Αυλής εκ μέρους της, και αντιπαθούσε τον εξάδελφό της, Γουλιέλμο Β΄ της Γερμανίας. Για να ενδυναμώσει το ηθικό του ρωσικού στρατού και να βελτιώσει την εικόνα της οικογένειας, επισκεπτόταν νοσοκομεία με τις κόρες της και φρόντιζαν τραυματίες ως νοσοκόμες, όμως η κοινή γνώμη για την Αυτοκράτειρα δεν άλλαξε.

Το 1915 ο Νικόλαος έφυγε για να ηγηθεί του στρατού, αφήνοντας τη διοίκηση του κράτους στην Αλεξάνδρα. Επηρεασμένη από το Ρασπούτιν, ο οποίος ακολουθούσε μόνο το προσωπικό του συμφέρον, διόριζε και έπαυε υπουργούς με μεγάλη συχνότητα, προκαλώντας γενική αγανάκτηση. Τόσο η αδελφή της, Ελισάβετ Φεοντόροβνα, όσο και η εξαδέλφη της, Μεγάλη Δούκισσα Βικτωρία Φεοντόροβνα, προσπάθησαν να της μιλήσουν και να την προειδοποιήσουν, αλλά η Αλεξάνδρα ήταν ανένδοτη πιστεύοντας στο θείο χάρισμα του Ρασπούτιν και στη διάσωση του γιου της από το θάνατο. Σε συνδυασμό με την απολυταρχία της η Αλεξάνδρα πίστευε ακράδαντα στην ελέω Θεού μοναρχία, αγνοώντας τις αντιδράσεις του λαού και των πολιτικών.

Το 1916-7 υπήρχαν φήμες περί αναμενόμενου πραξικοπήματος που ετοίμαζε η Μεγάλη Δούκισσα Μαρία Πάβλοβνα με τη συμβολή τεσσάρων συνταγμάτων της αυτοκρατορικής φρουράς για να εισβάλουν στο Ανάκτορο του Αλεξάνδρου στο Τσάρσκογιε Σελό, 15 μίλια νότια από την Αγία Πετρούπολη, να αναγκάσουν το Νικόλαο να παραιτηθεί υπέρ του γιου του και να θέσουν το γιο της, Κύριλλο Βλαδιμήροβιτς, αντιβασιλέα. Την ίδια περίοδο βρέθηκαν έγγραφα που στηρίζουν την περίπτωση πραξικοπήματος από τη χήρα αυτοκράτειρα Μαρία Φιόντοροβνα εάν, μετά από απαίτησή της για απομάκρυνση του Ρασπούτιν, εκείνος επέμενε να φύγει η ίδια από την πρωτεύουσα. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, δύο πιθανότητες υπήρχαν: είτε θα αντικαθιστούσε το Νικόλαο με το νεότερο γιο της, Παύλο Αλεξάνδροβιτς, και η ίδια θα είχε την πραγματική εξουσία, είτε ο τσάρεβιτς Αλέξιος θα ανέβαινε στο θρόνο με την αυτοκράτειρα Μαρία και το θείο του, Παύλο, ως κηδεμόνες του και de facto ηγεμόνες. Όπως υποδεικνύουν μαρτυρίες, η Αλεξάνδρα έμαθε για το σχέδιο και έπεισε το Νικόλαο να απαγορεύσει την είσοδο της μητέρας του στην πρωτεύουσα. Εκείνη έφυγε για το Κίεβο και δεν επέστρεψε ποτέ στην Αγία Πετρούπολη.

Εντωμεταξύ, η εξουσία του Ρασπούτιν ώθησε μια ομάδα αριστοκρατών προς τη δολοφονία του. Στις 30 Δεκεμβρίου 1916 ο πρίγκηπας Φελίξ Φελίξοβιτς Γιουσούποφ και ο Μεγάλος Δούκας Δημήτριος Πάβλοβιτς τον κάλεσαν σε δείπνο, όπου τον δηλητηρίασαν κρυφά, αλλά χωρίς άμεσο αποτέλεσμα. Τελικά, τον πυροβόλησαν και τον έριξαν στο Μικρό Νέβκα, ποταμό της Αγίας Πετρούπολης.

Τα νέα συγκλόνισαν την Αλεξάνδρα που ανέλαβε τον ενταφιασμό της σορό του στο Τσάρσκογιε Σελό. Σχεδίαζε να χτίσει εκκλησία στο σημείο της ταφής του, όμως η προσωρινή κυβέρνηση του 1917 ανέσκαψε και έκαψε τη σορό για να αποτρέψει πιστούς της μοναρχίας να χρησιμοποιήσουν την τοποθεσία εκείνη ως σημείο αναφοράς.

Εντωμεταξύ, στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας ο πόλεμος έφερε ελλείψεις σε τρόφιμα, κατάρρευση της οικονομίας και αναταραχές. Οι αλλεπάλληλες αποτυχίες του στρατού και η διακυβέρνηση από την Αλεξάνδρα έπληξαν τον Τσάρο και στις αρχές Μαρτίου του 1917 ξέσπασαν εξεγέρσεις. Ο στρατός προσπάθησε να τις καταστείλει με τη βία και έτσι πυροδοτήθηκε η επανάσταση. Στις 15 Μαρτίου ο Νικόλαος προσπάθησε να επιστρέψει μέσω τραίνου, αλλά ακινητοποιήθηκε και αναγκάστηκε να παραιτηθεί εν ονόματι του ίδιου και του γιου του υπέρ του αδελφού του, Μεγάλου Δούκα Μιχαήλ Αλεξάνδροβιτς, μετά από τη συμβουλή των υπουργών του.

Η Αλεξάνδρα, που βρισκόταν στο Ανάκτορο του Αλεξάνδρου, δέχθηκε επιθέσεις από φρουρούς του Τσάρσκογιε Σελό, αλλά αυτές αντικρούστηκαν από τους φρουρούς του παλατιού. Ζήτησε και έλαβε προστασία από τη Δούμα, αλλά ενημερώθηκε ότι εκείνη και τα παιδιά της βρίσκονταν υπό κράτηση και μπορούσαν να φύγουν εάν ήθελαν, αλλιώς έπρεπε να συμμορφωθούν με τις διαταγές της νέας κυβέρνησης.

Στις 22 Μαρτίου ο Νικόλαος επανενώθηκε με την οικογένειά του και η Προσωρινή Κυβέρνηση έβαλε την αυτοκρατορική οικογένεια σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Ανάκτορο του Αλεξάνδρου. Ο νέος κυβερνήτης του κράτους Αλεξάντρ Κερένσκυ επισκέφθηκε την οικογένεια και ρώτησε την Αλεξάνδρα για τη διακυβέρνησή της και το ρόλο του Ρασπούτιν σε αυτήν. Έλαβε την απάντηση ότι ο Ρασπούτιν ήταν φίλος της οικογένειας και ήθελε μονάχα το καλό της Ρωσίας.

Η κυβέρνηση ήθελε να κρατήσει την αυτοκρατορική οικογένεια μακριά από τους Μπολσεβίκους και προσπάθησε να διασφαλίσει τη μεταφορά τους στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο είχαν συγγενείς. Όμως, ο Γεώργιος Ε΄, πρώτος εξάδελφος του Νικολάου και της Αλεξάνδρας δεν επέτρεψε τη μεταφορά τους καθώς δεν ήταν αγαπητοί στο βρετανικό λαό και φοβόταν για την επίδραση που θα είχε η εκεί διαμονή τους στο βρετανικό θρόνο. Υπήρξε ακόμη η πρόταση να μεταφερθούν στη Γαλλία, αλλά δεν επικοινώνησαν με Γάλλους πρεσβευτές και Βρετανοί απεσταλμένοι θεώρησαν ότι δεν θα ήταν ευπρόσδεκτοι ούτε εκεί, κυρίως λόγω της γερμανόφιλης -όπως πίστευαν- Αλεξάνδρας.

Τον Αύγουστο του 1917 η κυβέρνηση Κερένσκυ μετέφερε τους Ρομανώφ στο Τομπόλσκ στα Ουράλια, στο σπίτι του πρώην Κυβερνήτη, ισχυριζόμενη ότι έτσι θα προστατευόταν από το εντεινόμενο επαναστατικό κλίμα. Ο Νικόλαος και η Αλεξάνδρα πρότειναν να μεταφερθούν στη Λιβαδιά, αλλά ο Κερένσκυ ισχυρίστηκε ότι η Σιβηρία θα ήταν περισσότερο ασφαλής. Όταν οι Μπολσεβίκοι ανέβηκαν στην εξουσία τον Οκτώβριο, τα μέτρα κράτησής τους έγιναν αυστηρότερα και η σκέψη να δικαστεί ο Νικόλαος ακουγόταν όλο και πιο συχνά. Όσο η αντιεπαναστατική λευκή κίνηση συγκέντρωνε δυνάμεις, οδηγώντας σε εμφύλιο πόλεμο μέχρι το καλοκαίρι, ο Νικόλαος Β΄, η Αλεξάνδρα και η κόρη τους Μαρία μεταφέρθηκαν τον Απρίλιο στο Γεκατερίνμπουργκ. Ο Αλέξιος ήταν πολύ άρρωστος για να συνοδεύσει τους γονείς του και παρέμεινε με τις αδερφές του Όλγα, Τατιάνα και Αναστασία στο Τομπόλσκ μέχρι τον Μάιο του 1918.

Η οικογένεια με λίγους ακόλουθους έμεινε φυλακισμένη στην οικία Ιπάτιεφ στο Γεκατερίνμπουργκ, ένα στρατιωτικό μπολσεβικικό οχυρό, με αρχηγό τον Γιάκοβ Γιουρόβσκυ. Βρίσκονταν σε συνεχή αβεβαιότητα για την επόμενη ημέρα και είχαν πολύ λίγη επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο, εκτός από τους φρουρούς τους.

Το βράδυ της 17ης Ιουλίου 1918, οι Μπολσεβίκοι ξύπνησαν τον Νικόλαο, την Αλεξάνδρα, τα παιδιά τους, τον γιατρό τους (Γιεβγκένυ Μπότκιν) και τρεις υπηρέτες (Ιβάν Χαριτόνοφ, Άννα Ντεμίντοβα, Αλεξέι Τρουπ), τους πήγαν στο υπόγειο, όπου τους διέταξαν να περιμένουν. Λίγο αργότερα, στις 2:33 π.μ, τους εκτέλεσαν. Παραμένει ακόμα ανεξιχνίαστο αν η εντολή εκτέλεσης δόθηκε απευθείας από τον Λένιν στη Μόσχα (την εκδοχή αυτή την ισχυρίζονται πολλοί, όπως και ο Λεόν Τρότσκυ, όμως σχολαστική έρευνα δεν έφερε στο φως κάποιο αδιάσειστο επιχείρημα), ή αν έγινε έτσι ελλείψει άλλης εναλλακτικής ή αν δόθηκε με πρωτοβουλία των τοπικών Μπολσεβίκων. Επίσης, ανεξιχνίαστο παραμένει το αν η εντολή (αν τελικά υπήρξε εντολή) αφορούσε μόνο την εκτέλεση του Νικολάου ή και ολόκληρης της οικογένειας.

Το 1989, δημοσιεύθηκε η αναφορά του Γιουρόβσκυ, η οποία φαίνεται να φτάνει σε ένα συμπέρασμα ως προς το τι πράγματι συνέβη εκείνο το βράδυ. Η εκτέλεση έλαβε χώρα όταν μονάδες της Λεγεώνας της Τσεχοσλοβακίας, υποχωρώντας από τα ρωσικά εδάφη, πλησίασαν το Γεκατερίνμπουργκ. Φοβούμενοι ότι η Λεγεώνα θα καταλάμβανε την πόλη και θα απελευθέρωνε τον Νικόλαο, οι φύλακες της αυτοκρατορικής οικογένειας στράφηκαν στη λύση της άμεσης εξόντωσής της, λέγοντας πως «δεν υπάρχει επιστροφή». Το τηλεγράφημα που έδινε την εντολή εκ μέρους του Ανώτατου Σοβιέτ στη Μόσχα υπεγράφη από τον Γιάκοβ Σβερντλόφ, του οποίου το όνομα πήρε η πόλη. O Νικόλαος Β΄ ήταν ο πρώτος που πέθανε. Εκτελέστηκε με πολλαπλές σφαίρες στο κεφάλι και στο στήθος. Τελευταίες πέθαναν οι κόρες, καθώς τα διαμάντια που φορούσαν κρυφά μέσα στα ρούχα τους, εμπόδιζαν τις σφαίρες να διαπεράσουν στο σώμα. Έτσι, τις λόγχισαν με ξιφολόγχη.

Τα σώματα του Νικολάου Β΄ και της οικογένειας, αφού πρώτα ποτίστηκαν σε οξύ και κάηκαν, για καιρό πιστευόταν ότι είχαν ταφεί κάτω από ένα ναρκοπέδιο σε μια τοποθεσία που λέγεται "τα Τέσσερα Αδέλφια" στη Γκάνινα Γιάμα. Αυτό πράγματι ίσχυε για τη νύχτα της εκτέλεσης. To επόμενο πρωί ο Γιουρόβσκυ απομάκρυνε τα σώματα και αποφάσισε να τα κρύψει αλλού. Όταν το όχημα που κουβαλούσε τα πτώματα χάλασε, στον δρόμο για την επόμενη τοποθεσία, ο Γιουρόβσκυ άλλαξε τα πλάνα και έθαψε τα περισσότερα από τα πτώματα σε ένα μυστικό και σφραγισμένο σημείο στην Οδό Κόπτυακυ, έναν εγκαταλελειμμένο σήμερα καρόδρομο 12 μίλια βόρεια της Γεκατερίνμπουργκ.

Τα υπολείμματα της οικογένειας και των ακολούθων τους με εξαίρεση δύο παιδιών βρέθηκαν το 1991. H ρωσική Κυβέρνηση τους ξέθαψε και έκανε μια κρατική τελετή κηδείας. H διαδικασία αναγνώρισης των υπολειμμάτων ήταν εξαντλητική. Δείγματα στάλθηκαν στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες για εξέταση DNA. Οι εξετάσεις έδειξαν ότι πέντε από τους σκελετούς ήταν μέλη της οικογένειας και τέσσερις όχι. Τρεις από τους πέντε διαπιστώθηκε ότι ήταν παιδιά. Η μητέρα συνδεόταν με τη βρετανική βασιλική οικογένεια, άρα ήταν η Αλεξάνδρα- ο Φίλιππος, Δούκας του Εδιμβούργου, εγγονός της μεγαλύτερης αδερφής της Αλεξάνδρας, της Βικτωρίας, Μαρκησίας του Μίλφορντ-Χέηβεν, έδωσε δείγμα DNA το οποίο ταίριαξε με αυτό του σκελετού). Ο πατέρας διαπιστώθηκε ότι σχετίζεται με τον Μεγάλο Δούκα Γεώργιο Αλεξάνδροβιτς, μικρότερο αδερφό του Νικολάου Β΄. Οι Βρετανοί επιστήμονες ισχυρίστηκαν πως ήταν πάνω από 98,5% σίγουροι ότι τα απομεινάρια ανήκαν στον Αυτοκράτορα, την οικογένεια του και των ακολούθων τους. Το εναπομείναν σημάδι από τη δολοφονική επίθεση που είχε δεχτεί ο Νικόλαος Β΄ στην Ιαπωνία δεν ήταν αρκετά αξιόπιστο στοιχείο εξαιτίας μόλυνσης που είχε υποστεί.^[16][17][18]

Μια τελετή χριστιανικής ταφής πραγματοποιήθηκε 80 χρόνια μετά την εκτέλεση τους το 1998. Τα σώματά τους αναπαύθηκαν με τιμές κράτους στο Παρεκκλήσι της Αγίας Αικατερίνης στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Πέτρου και Παύλου στην Αγία Πετρούπολη, όπου αναπαύονταν όλοι οι Ρώσοι Αυτοκράτορες από τον Πέτρο Α΄ και έπειτα. Ο πρόεδρος Γέλτσιν και η σύζυγός του παρακολούθησαν την τελετή μαζί με συγγενείς των Ρομανώφ, συμπεριλαμβανομένου του Μιχαήλ, Δούκα του Κεντ. Η τελευταία αυτοκρατορική οικογένεια της Ρωσίας αγιοκατατάχθηκε όχι μόνο από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά και από τον Πατριάρχη Αλέξιο Β΄ στη Μόσχα.

Η Αλεξάνδρα και ο Νικόλαος απέκτησαν τέσσερις κόρες και ένα γιο:

• Όλγα (1895 - 1918), Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας.
• Τατιάνα (1897 - 1918), Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας.
• Μαρία (1899 - 1918), Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας.
• Αναστασία (1901 - 1918), Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας.
• Αλέξιος (1904 - 1918), Τσάρεβιτς της Ρωσίας.

Αγία Αλεξάνδρα το Πάθος Φέρουσα
Βασιλικοί Μάρτυρες (Ρ.Ο.Ε εκτός Ρωσίας)(Ρ.Ο.Ε)
Γέννηση	6 Ιουνίου 1872 Νέο Παλάτι, Ντάρμστατ, Μεγάλο Δουκάτο της Έσσης, Γερμανική Αυτοκρατορία
Κοίμηση	17 Ιουλίου 1918 (46 ετών) Ιπατίεφ, Γεκατερίνμπουργκ, ΡΣΟΣΔ
Τιμάται από	Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός Ρωσίας Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία
Αγιοκατάταξη	1981 (Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός Ρωσίας) 14 Αυγούστου 2000 (Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία)
Εορτασμός	17 Ιουλίου
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το 1981 η Αλεξάνδρα και η οικογένειά της αναγνωρίστηκαν ως μάρτυρες από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός Ρωσίας. Το 2000 αγιοποιήθηκε και έλαβε τον τίτλο Αγία Αλεξάνδρα, η το Πάθος Φέρουσα. Την ίδια τιμή έλαβαν ο Νικόλαος και τα παιδιά τους, η αδελφή της, Ελισάβετ Φεοντόροβνα, και η αδελφή Βαρβάρα, καλόγρια στην ίδια μονή με την Ελισάβετ, που δολοφονήθηκε μαζί με την Ελισάβετ στο Αλαπάγεσφκ, μία ημέρα μετά την Αλεξάνδρα.

• 6 Ιουνίου 1872 - 30 Οκτωβρίου 1894: Η Μεγάλη Δουκική Υψηλότητα Πριγκίπισσα Αλίκη της Έσσης και παρά τω Ρήνω
• 30 Οκτωβρίου 1894 - 26 Νοεμβρίου 1894: Η Αυτοκρατορική Υψηλότητα Μεγάλη Δούκισσα Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα της Ρωσίας
• 26 Νοεμβρίου 1894 - 15 Μαρτίου 1917: Η Αυτοκρατορική Μεγαλειότητα Η Αυτοκρατορική Σύζυγος της Ρωσίας
• 15 Μαρτίου 1917 - 17 Ιουλίου 1918: Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα Ρομάνοβα
• Από το 1981: Αγία Αλεξάνδρα το Πάθος Φέρουσα

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Alexandra Feodorovna (Alix of Hesse) (έκδοση 773918704) της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).