Fosfor-trihlorid
Općenito
Hemijski spoj	Fosfor-trihlorid
Druga imena	Fosfor (III) hlorid Fosfor hlorid IUPAC-ime: Fosfortrihlorid
Molekularna formula	PCl3
CAS registarski broj	7719-12-2
SMILES	ClP(Cl)Cl
InChI	1S/Cl3P/c1-4(2)3
Kratki opis	Bezbojna do žućkasta tečnost, korozivna, oštrog mirisa
Osobine1
Molarna masa	137,33 g/mol
Agregatno stanje	Tečno
Gustoća	1,574 g/cm3
Tačka topljenja	-93.6
Tačka ključanja	76,1
Pritisak pare	13,3 kPa
Rastvorljivost	Ostala otapala
Dipolni moment	0,97 D
Rizičnost
NFPA 704	0 4 2
1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima.

Fosfor-trihlorid (PCl₃) je vrlo otrovna i korozivna tečnost oštrog mirisa, koja burno reagira u dodiru s vodom dajući fosfor i hlorovodik:

${\displaystyle \mathrm {PCl_{3}\ +\ 3\ H_{2}O\longrightarrow \ H_{3}PO_{3}\ +\ 3\ HCl} }$

To je važna tvar u hemijskoj industriji, posebno kao poluproizvod za proizvodnju drugih spojeva.

Sinteza

Fosfor-trihlorid se, u industrijskoj proizvodnji priprema tako što bijeli fosfor reagira sa ograničenom količinom vode bez hlornog plina (višak hlora dovodi do stvaranja fosfor-pentahlorida):

${\displaystyle \mathrm {P_{4}\ +\ 6\ Cl_{2}\ \longrightarrow \ 4\ PCl_{3)) }$.

Fosfor-trihlorid može se dobirti od pare fosforil-hlorida (POCl₃) u redukciji ugljika na povišenim temperaturama:

${\displaystyle \mathrm {POCl_{3}\ +\ C\ \longrightarrow \ PCl_{3}\ +\ CO} }$.

Ova reakcija je redukcijska ugljikothermna.

Struktura i svojstva

Fosfor-trihlorid ima slobodni elektronski par fosfora, što je dovelo do pojave trigonalne piramidne strukture . Ovo je predvidivo po VSEPR- teoriji. Baš kao i fosfor-trifluorid i fosfor-tribromid, i ovaj spoj može da se ponaša kao Lewisova kiselina i Lewisova baza.

Primjena

Fosfor-trihlorida se posebno koristi kao intermedijer (međuproizvod) u pripravi drugih spojeva, uključujući hemijske pesticide, biocide, negoriva i lijekova.^[1][2]

Toksičnost i sigurnost

Osim burne reakcije sa vodom, fosfor reagira s alkoholima, fenolom i bazama.

To je vrlo korozivna supstance za metale, a utiče i na mnoge druge materijale.

Fosfor-trihlorid je vrlo otrovan. Udisanje isparenja može uzrokovati edem. Supstanca je korozivna i za oči, kožu i respiratorni trakt. Opasna koncentracija fosfora u zraku,putem isparavanja može se pojaviti vrlo brzo i na 20 °C. Pare su teže od zraka.

Ograničenje izloženosti za fosfor je 0,2 ppm (1,1 mg/m³), uz prosječno trajanje preko 8 sati. Za kratko vrijeme ekspozicije (najviše 15 minuta), maksimalno dozvoljena koncentracija iznossi 0,5 ppm (2,8 mg/m³).

Također pogledajte

• Fosfor
• Otrov

Reference

Vanjski linkovi

International Chemical Safety Card na Wikimedia Commonsu.

Phosphorus trichloride na Wikimedia Commonsu.

• MSDS fosfortrichloride Arhivirano 24. 9. 2015. na Wayback Machine