Ханой

Ханой
Краіна	В’етнам
Каардынаты	21°02′ пн. ш. 105°51′ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Trần Sỹ Thanh[d]
Заснаваны	1010
Першая згадка	1010
Ранейшыя назвы	Тханглонг, Донгдо, Донгкуан, Донгкін, Бактхань і інш.
Сталіца В’етнама з	2 верасня 1945
Плошча	3,344.7 км²
Вышыня цэнтра	16 м
Водныя аб’екты	Рака Хонгха
Афіцыйная мова	в'етнамская мова
Насельніцтва	6 448 837 чалавек (2009)
Шчыльнасць	1 875 чал./км²
Часавы пояс	UTC+7
Тэлефонны код	+84 4
Паштовыя індэксы	10
Афіцыйны сайт	hanoi.gov.vn
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ханой (в’етн.: Hà Nội) — горад, сталіца В’етнама, на рацэ Хангха, за 175 кіламетраў ад яе ўпадзення ў заліў Бакбо Паўднёва-Кітайскага мора. Марскі аванпорт Хайфон. Разам з прыгарадамі ўтварае асобную адміністрацыйную адзінку. Транспартны вузел (трансв'етнамская чыгуначная магістраль і 5 шашэйных дарог). Міжнародны аэрапорт Найбай. Галоўны культурны і эканамічны цэнтр краіны.

Гісторыя

Паселішча на тэрыторыі Ханоя існавала з 3 стагоддзя. Горад узнік у 5 стагоддзі. У 9-11 стагоддзях называўся Дайла, з 11 стагоддзя — Тханглаўнг (Горад цмока, які лунае), ці Дангкінь (Усходняя сталіца). У 1804 годзе, калі сталіца была пераведзена ў г. Хюэ, Ханой стаў галоўным горадам паўночнай часткі В'етнама. У 1839 годзе атрымаў назву Ханой (Міжрэчча). З 1882 года адміністрацыйны цэнтр французскага пратэктарата Танкін, з 1902 года — сталіца Французскага Ідакітая. У 1920-я гады Ханой — адзін з цэнтраў нацыянальна-вызваленчага руху. У Другую Сусветную вайну акупіраваны (канец 1940) японскімі войскамі. У выніку Жнівеньскай рэвалюцыі (1945) у Ханоі абвешчана Дэмакратычная Рэспубліка В'етнам. У вайну Супраціўлення в'етнамскага народа 1945-54 гг. Ханой акупіраваны французскімі войскамі (выведзены паводле Жэнеўскіх пагадненняў 1954 года. Падвяргаўся бамбардзіроўкам амерыканскай авіяцыі ў час В'етнамскай вайны 1964-73 гг (найбольш моцныя налёты ў снежні 1972 года). Адбудаваны. З 1976 года сталіца Сацыялістычнай Рэспублікі В'етнам.

Клімат

Клімат горада субэкватарыяльны мусонны. Для яго характэрны гарачы вільготны сезон з красавіка па лістапад і халаднаваты сухі сезон у снежні-сакавіку. Хоць Ханой знаходзіцца ў нізкіх шыротах (на поўдзень ад Паўночнага тропіка), за кошт змянення кірунку паветраных мас міжсезонныя ваганні апыняюцца больш значнымі, чым у многіх рэгіёнах на аналагічных шыротах. У вільготны сезон паўднёвыя і паўднёва-ўсходнія ветры прыносяць мусон. Стаіць вельмі душнае і гарачае надвор'е, і практычна штодзень выпадае шмат ападкаў. У сухі сезон дзьмуе пераважна паўночныя і паўночна-ўсходнія ветры, якія прыносяць сухое і адносна халаднаватае паветра з мацерыка. Асадкі ў сухі сезон рэдкія.

Сярэдняя тэмпература ліпеня прыкладна роўная 29,5 °C, студзеня 17 °C. Часам можа халаднець да 6—7 °C.

Клімат Ханоя
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	32	34,7	37,2	39	40	40,4	40,1	38,2	39	35,5	34,7	31,5	40,4
Сярэдні максімум, °C	20,1	20,8	23,2	27,7	31,6	33,4	33,4	32,7	31,8	29,3	25,9	22,2	27,7
Сярэдняя тэмпература, °C	17	18,3	20,5	24,3	27,6	29,5	29,5	29	28	25,6	22,2	18,6	24,2
Сярэдні мінімум, °C	14,9	16,3	18,6	22,2	24,9	26,8	26,9	26,5	25,6	23,2	19,6	16,1	21,8
Абсалютны мінімум, °C	5	6	7,4	13	17,2	20	22,2	22,2	17,4	14	10	5	5
Норма ападкаў, мм	18	25	42	83	200	265	298	312	191	143	58	21	1 655
Крыніца: Надвор'е і клімат

Архітэктура

Стары горад пераважна з традыцыйнымі 2-павярховымі дамамі (на 1-м паверсе крамы, майстэрні) сканцэнтраваны ў раёне возера Вернутага мяча. Новы горад з 2-3 павярховымі дамамі еўрапейскага тыпу, садамі, паркамі абкружае Стары горад з захаду і поўдня. Помнікі сярэдневяковага дойлідства: пагада Мот-Кот на адным слупе (1049, адноўлена ў 1956) — сімвал горада; Храм дзвюх сясцёр Чынг (у стылі кітайскай пагады); пагада Нефрытавай гары на возеры Вернутага мяча, Храм чарапахі, Храм Літаратуры ў гонар Канфуцыя (1070; вакол яго каменныя чарапахі падтрымліваюць 82 пліты з імёнамі пераможцаў у літаратурных спаборніцтвах). Маўзалей Ха Шы Міна (1975).

Эканоміка

Машынабудаванне (у тым ліку машынабудаванне, транспарт, электратэхніка) і металаапрацоўка, дрэваапрацоўка, тэкстыльная прамысловасць (баваўняная, шаўковая), харчовая, тытунёвая, керамічная, гумавая, абутковая, піваварная, рысаачышчальная. Саматужная вытворчасць прадметаў хатняга ўжытку, мастацкіх вырабаў.