Таксін
| Таксін | |
|---|---|
| Вывучаецца ў | таксікалогія, toxinology[d] і food toxicology[d] |
| Код WordLift | data.wordlift.io/wl01714… |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Таксі́н[1] (стар.-грэч.: τοξικός (toxikos) — атрутны) — яды біялагічнага паходжання.
Выпрацоўваюцца напрыклад пухлінавымі клеткамі, інфекцыйнымі (лац.: inficio — насычаць, заражаць) агентамі — бактэрыямі, вірусамі, грыбамі (мікатаксін), або паразітамі, у прыватнасці гельмінтамі. Шырокая група таксінаў выпрацоўваецца раслінамі і марскімі бесхрыбтовымі. Таксіны маюцца ў ядах пчол, змей, некаторых павукоў і скарпіёнаў. Таксіны расліннага паходжання (фітатаксіны): рыцын з насення клешчавіны, абрын (з абрусу).
Найбольш вядомыя мікробныя таксіны, сярод якіх адрозніваюць экзатаксіны і эндатаксіны.
Экзатаксіны (простыя бялкі) утвараюцца грамстаноўчымі і некаторымі грамамоўнымі патагеннымі бактэрыямі і выдзяляюцца ў навакольнае асяроддзе. Некаторыя з эндатаксінаў выклікаюць слупняк, батулізм, дызентэрыю і іншыя хваробы.
Эндатаксіны (складаныя бялкі — комплексы ліпаполіцукрыдаў з бялкамі) знаходзяцца ў вонкавых слаях клетачных сценак патагенных грамадмоўных бактэрый. Гэтыя таксіны выклікаюць, напрыклад, брушны тыф, дызентэрыю.
Па тыпу ўздзеяння на арганізм адрозніваюць[2]
- нейратаксіны, якія ўздзейнічаюць на розныя этапы перадачы нервовых імпульсаў;
- цытатаксіны, якія валодаюць паверхневай актыўнасцю і разбураюць клетачныя мембраны;
- таксіны-інгібітары, якія прыгнятаюць актыўнасць пэўных ферментаў і парушаюць працэсы абмену рэчываў у арганізме;
- таксіны-ферменты (пратэазы, нуклеазы, гілауранідазы, фосфаліпазы і іншыя), якія разбураюць у арганізме бялкі, ліпіды, нуклеінавыя кіслоты, полісахарыды і інш.
З таксінаў атрымліваюць неатрутныя анатаксіны і антыбіётыкі.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]- Алкалоіды
- Мікатаксіны
- Фітатаксіны
Зноскі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ БелЭн 2002.
- ↑ ВСЭ 1977.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Таксі́ны // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 395. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Таксі́ны // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Беларус. Сав. Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1983. — Т. 5 кн. 1: С — Улагодзіць / [рэдактар М. Р. Суднік]. — С. 464. — 663 с.
- Токси́ны / Демъяшкин Е. А. // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 41—42. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Далин М. В. Токсины // Большая медицинская энциклопедия : [в 30 т. ] (руск.) / гл. ред. акад. Б. В. Петровский; [Акад. мед. наук СССР]. — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1985. — Т. 25: Тениус — Углекислота. — 544 с. — 150 000 экз.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- James M. Madsen Токсины как оружие массового поражения // Справочник MSD (руск.)
- Немекин В. Н. Рябинин О. Н. Токсины и оценка их поражающего действия // Современные технологии обеспечения гражданской обороны и ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций (руск.)
- Бесараб С. В. Плесени, гнили, токсины μ-скопических грибов // Хабр — habr.com, 21 августа 2021, 02:26
- Токсины // Термины МЧС России(недаступная спасылка) (руск.)
- Токсины // Сайт Міністэрства абароны Расійскай Федэрацыі (руск.)
- Токси́ны // «Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия» megabook.ru (руск.)
Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
