Горад Сувалкі польск.: Suwałki Герб Сцяг Гарадская ратуша Краіна  Польшча Ваяводства Падляскае Павет Горад на правах павета Каардынаты 54°05′ пн. ш. 22°56′ у. д.HGЯO Першая згадка 1688 Горад з 1720 Плошча 65,51 км² Вышыня цэнтра 170 м Насельніцтва 69 404[1] чалавек (2013) Шчыльнасць 1 059 чал./км² Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код +48 +(48) 87 Паштовы індэкс 16-400 do 16-403 Аўтамабільны код BS TERC 2063011 Афіцыйны сайт um.suwalki.pl (польск.) Сувалкі на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сува́лкі (польск.: Suwałki, Pl-Suwałki.ogg^ⓘ) — горад на правах павета ў Падляскім ваяводстве Польшчы, адміністрацыйны цэнтр Сувальскага павета. Да 1999 года горад быў цэнтрам Сувальскага ваяводства. Насельніцтва — 69 275 чалавек (2014 год)^[2].

Горад стаіць на рацэ Чорная Ганча. Статус горада атрамаў 2 мая 1720 г.

Першы пісьмовы ўспамін пра Сувалкі датуецца 1688 годам. У гэты час яны ўваходзілі ў склад Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства і знаходзіліся ў валоданні ордэна камедулаў. Ордэн атрымаў каралеўскія наданні ў 1667 годзе і засяляў падначаленыя сабе землі жыхарамі Падляшша і мазурамі.

26 красавіка 1710 года кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны выдаў прывілей на заснаванне горада ў Сувалках. У 1720 годзе горад атрымаў Магдэбургскае права і герб: тры пагоркі, сярэдні вянчае крыж з надзетай на яго каронай, з бакоў пагоркаў выявы Святога Рамуальда і Святога Роха^[3]. Таксама мяшчане атрымалі дазвол на штотыднёвыя таргі і 4 кірмашы на год.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 годзе Сувалкі апынуліся ў складзе Прусіі, у 1807 годзе згодна з Тыльзіцкім мірным дагаворам — у складзе Расійскай імперыі, дзе ў 1816 годзе сталі сталіцай ваяводства Царства Польскага (з 1867 года — цэнтрам губерні).

На 1800 год у Сувалках было 214 будынкаў, на 1827 год — 235. На 1857 год у месце было 152 мураваныя і 797 драўляных будынкаў. У канцы XIX ст. у Сувалках дзейнічалі касцёл, царква, збор евангеліскі і малітоўны дом, працавалі 2 гімназіі для хлопчыкаў і дзяўчынак і 3 пачатковыя школы, шпіталі — хрысціянскі, іўдзейскі і вайсковы, дзе аказвалася дапамога хворым і нямоглым, прытулак для бедных.

У 1915—1918 гг. падчас І сусветнай вайны Сувалкі акупіраваны германскімі войскамі, былі цэнтрам адміністрацыйнай акругі ў складзе Обер-Ост. 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай I з'езду КП(б) Беларусі Сувалкі ўключаліся ў склад Беларускай ССР^[4]. Але немцы не пакінулі Сувалшчыну пасля паражэння Германіі ў вайне, у той жа час ствараліся літоўскія і польскія ўзброеныя фарміраванні, адбываліся ваенныя сутычкі. 1 верасня 1919 года горад занялі польскія войскі^[5].

Пасля Польска-савецкай вайны (1919—1921) згодна з Рыжскім мірным дагаворам Сувалкі ўвайшлі ў склад міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам павета Беластоцкага ваяводства.

У часы Другой сусветнай вайны з верасня 1939 да 1945 года Сувалкі знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Рэйха.

У 1975—1999 гадах Сувалкі былі цэнтрам Сувалкаўскага ваяводства Польшчы.

• XVIII стагоддзе: 1800 год — 1184 чал.
• XIX стагоддзе: 1827 год — 2116 чал.; 1857 год — 11 273 чал.^[6]
• XXI стагоддзе: 2001 год — каля 70 тыс. чал.^[7]; 2017 год — 69 554 чал.

• Забудова гістарычная (XIX — XX стагоддзі; фрагменты)
• Збор евангелісцкі (1838–1841)
• Касцёл Святога Аляксандра (1825)
• Могілкі: каталіцкія, мусульманскія, праваслаўныя, іўдзейскія, евангелісцкія
• Ратуша (1844)
• Царква Аляксандра Неўскага (1900; мураўёўка, перабудаваная пад касцёл Святых Апосталаў Пятра і Паўла)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1838—1840; цяпер касцёл Найсвяцейшага Сэрца Ісуса)
• Царква Усіх Святых (1892)
• Чыгуначная станцыя (1896)

• Сінагога Вялікая (1821)

• Краявіды Сувалкаў
• 
  Ратуша
• 
  Кафедральны касцёл
• 
  Збор
• 
  Былая царква-мураўёўка
• 
  Былая Прачысценская царква
• 
  Царква Усіх Святых
• 
  Музей
• 
  Чыгуначная станцыя

• Анджэй Вайда (1926—2016) — выбітны польскі тэатральны дзеяч і кінарэжысёр
• Марыя Канапніцкая (1842—1910) — польская пісьменніца, паэтэса, перакладчыца
• Міхал Мілеўскі (1875—1935) — брыгадны генерал Войска Польскага
• Генрык Мінкевіч (1880—1940) — генерал дывізіі Войска Польскага, першы камандзір Корпуса аховы памежжа

• Алітус
• Варэн
• Выру
• Друскінінкай
• Гранд-Сэнт
• Марыямпале
• Нутадэн
• Нямянчыне
• Рэзэкнэ

• Сува́лкі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 243. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сувалкі
• Афіцыйная старонка

Падляскае ваяводства
Гарады на правах павета	Беласток (цэнтр) Ломжа Сувалкі
Паветы	Аўгустоўскі Беластоцкі Бельскі Высокамазавецкі Гайнаўскі Граеўскі Замброўскі Кальнэнскі Ламжынскі Манецкі Сакульскі Семятыцкі Сувальскі Сэйнэнскі
Цэнтры паветаў	Аўгустаў Бельск Падляскі Высоке Мазавецке Гайнаўка Граева Замбраў Кольна Монькі Сакулка Семятычы Сэйны
Іншыя гарады	Браньск Васількаў Гонёндз Дамброва Бяластоцка Драгічын Заблудаў Кляшчэлі Кнышын Крынкі Лапы Ліпск Міхалова Новагрод Райгруд Ставіскі Супрасль Сураж Сухаволя Тыкоцін Хорашч Цехановец Чарна Бяластоцка Чыжаў Шчучын Шэпятова Ядвабнэ