Сталь
Сталь (польск.: stal ад ням.: Stahl) — дэфармуемы сплаў жалеза з вугляродам (і іншымі элементамі), утрыманне вугляроду ў якім ад 0,02 % да 2,14 %. Вуглярод з'яўляецца найбольш распаўсюджаным матэрыялам для легіравання жалеза, але шэраг іншых легіравальных элементаў выкарыстоўваюцца таксама, як марганец, хром, ванадый і вальфрам[1]. Вуглярод і іншыя элементы выступаюць у якасці ацвярджальніка, прадухіляючы дыслакацыі ў крышталічнай рашоткі атама жалеза. Вар'іруючы колькасць легіруючых элементаў і формы іх прысутнасці ў сталі можна кантраляваць такія якасці, як цвёрдасць, пластычнасць і трываласць на разрыў сталі. Сталь з павышаным утрыманнем вугляроду можа зрабіцца мацнейшай за жалеза, але таксама менш пластычнай за яго.
Сплавы з утрыманнем вугляроду вышэй за 2,1 % вядомыя як чыгун за іх ніжэйшую тэмпературу плаўлення і добрыя ліцейныя якасці[1]. Сталь таксама адрозніваецца ад кованага жалеза, якое можа ўтрымліваць невялікую колькасць вугляроду, але сталь уключае шлакавыя дамешкі. Гэтыя два адметныя фактары павялічваюць супраціўленне сталі да ржавення і павялічвае сварываемасць.
Хоць сталь была выраблена ў першыню рознымі неэфектыўнымі метадамі задоўга да эпохі Адраджэння, яе выкарыстанне стала больш распаўсюджаным пасля вынаходства больш эфектыўных метадаў вытворчасці, якія былі распрацаваны ў XVII стагоддзі. З вынаходствам Бесемераўскага працэсу ў сярэдзіне XIX стагоддзя, сталь стала матэрыялам таннай масавай вытворчасці. Далейшыя папраўкі ў працэс, як канвертарная вытворчасць, знізіла сабекошт прадукцыі пры адначасовым павышэнні якасці металу. Сёння сталь з'яўляецца адным з найбольш распаўсюджаных матэрыялаў у свеце, з вытворчасцю больш за 1,3 млрд тон штогод. Яна з'яўляецца асноўным кампанентам у будаўніцтве, элементах інфраструктуры, інструментаў, караблёў, машынабудаванні, прыбораў і зброі. Сучасная сталь мае некалькі розных марак, якія вызначаюцца арганізацыяй па стандартызацыі.
Зноскі
- ↑ а б Ashby, Michael F. and Jones, David R. H. (1992) [1986]. «Engineering Materials 2 (with corrections ed.)». Oxford: Pergamon Press. ISBN 0-08-032532-7.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Ласкаўнёў А. П., Сацута У. М. Сталь // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 137—138. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сталь- Сайт Сусветнай стальной арганізацыі
- SteelUniversity.org(недаступная спасылка). Інтэрнэт-праект, распрацаваны International Iron and Steel Institute
- Марачнік металаў і сплаваў, звыш за 1 600 марак і сплаваў
- Табліца выкарстоўваемасці Архівавана 2 студзеня 2012.
- Класіфікатар сталі
- Вялікі архіў дакументаў пра сталь. Кембрыджскі ўніверсітэт
 Манетныя металы | |
|---|---|
| Металы | Алюміній (Al) · Жалеза (Fe) · Золата (Au) · Медзь (Cu) · Нікель (Ni) · Волава (Sn) · Паладый (Pd) · Плаціна (Pt) · Серабро (Ag) · Свінец (Pb) · Хром (Cr) · Цынк (Zn) |
| Сплавы | Акманітал · Алюмініевая бронза (CuAl) · Білон (CuAg) · Бронза (CuSn) · Калыванская медзь (CuAuAg) · Латунь (CuZn) · Медна-нікелевы сплаў (CuNi) · Мельхіёр (CuNiFeMn) · Нейзільбер (CuZnNi) · Нержавеючая сталь (FeCrNi) · Нікелевая бронза (CuSnNi) · Нікелева-жалезны сплаў (NiFe) · Нікелева-цынкавы сплаў (NiZn) · Пацін · Паўночнае золата (CuAlZnSn) · Сталь (Fe) · Стэрлінг (AgCu) · Тампак (CuZn) · Храмаваная сталь (FeCr) · Чыгун (Fe) · Электр, электрон, электрум (AuAg) |
| Групы манет | Біметалічныя манеты · Бронзавыя манеты · Жалезныя манеты · Залатыя манеты · Паладыевыя манеты · Плацінавыя манеты · Сярэбраныя манеты · Сібірская манета |
| Гл. таксама | Безманетны перыяд · Папяровыя грошы · Грашовая папера · Скураныя рублі · Маркі-грошы · Манетная справа · Нотгельд · Сімвалы высакародных металаў |
Будаўнічыя матэрыялы | |
|---|---|
| Канструкцыйныя | Бетон • Гіпсакардон • Піламатэрыялы • Сталь • Сэндвіч-панэль • Цэгла |
| Дахавыя | |
| Аздабленчыя | |
| Прыродныя | |
Тэматычныя сайты | ||||
|---|---|---|---|---|
| Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
