Горад Скідзель Царква Святых Новапакутнікаў і вызнаўцаў зямлі беларускай Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Гродзенскі Каардынаты 53°35′00″ пн. ш. 24°15′00″ у. д.HGЯO Горад з 1974 Вышыня цэнтра 113 м Насельніцтва ▼9 707 чал. (1 студзеня 2024)[1] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 152 Паштовыя індэксы 231761 Аўтамабільны код 4 СААТА 4220504000 Скідзель на карце Беларусі ±

Скідзель на Вікісховішчы

Скі́дзель^[2] (трансліт.: Skidzieĺ) — горад раённага падпарадкавання ў Гродзенскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі, на р. Скідзелька. За 30 км на паўднёвы ўсход ад Гродна; чыгуначная станцыя на лініі Гродна — Масты, на аўтадарозе Гродна — Ліда. Насельніцтва 10 717 чал. (2018)^[3].

Назва паселішча пайшла ад назвы ракі Скідзелька. Больш ранняя форма гідроніма мела быць такой жа, што і цяперашні тапонім, — Скідзель.

Гідронім балцкага (літоўскага ці яцвяжскага) паходжання. Найбліжэйшы аналаг — літоўская рачная назва Skidelė. Даследчык літоўскай гідраніміі А. Ванагас лакалізуе гэтую рэчку недалёка ад вытокаў ракі Котры, у якую Скідзель уцякае (не выключана, што маецца на ўвазе менавіта Скідзель, а не іншая рэчка). На ўсходзе ад вытокаў Котры ён жа пазначае мікратапонім (назва поля) Skidulys (каля Радуні). Аналаг гэтым назвам — літоўскі гідронім Skid-upys (у Цэнтральнай Літве, ля Кедайнея)^[4].

Той жа фармант -el-, што і ў гідроніме Скідзель, таксама ў нёманскай рачной назве Zietela (Зецела) — у такой форме ў аўтахтонным літоўскім маўленні на Верхнім Панямонні засведчаная назва ракі Дзятлаўка. У сваю чаргу, назва Zietela ўтварылася ад назвы возера, якое засведчанае пад 1253 г. як «Зъято» (ад яцвяжскага *Zeitō). Фармант -el-, з дапамогай якога назва ракі ўтварылася ад назвы возера, часта выступае ў такой ролі ў балцкай гідраніміі^[5].

Магчыма, рачная назва таксама ўтварылася ад зніклай з часам назвы возера з асновай Skid- (яцв. *Skidō). Знікнуць з цягам часу магло і само возера — як знікла на сёння тое возера, ад назвы якога пайшла назва ракі Zietela (Дзятлаўка).

Гідранімічны корань Skid- звязаны з літоўскім skidyti, skisti «разыходзіцца ў бакі; абтрэпвацца», kidyti, kedyti, kedėti «абтрэпвацца, ірвацца». Далей да гнязда слоў ад сінанімічных каранёў *kēd- / *kēt-. Водныя назвы, утвораныя ад гэтых каранёў, пазначалі або азёры з «ірванай» берагавой лініяй (з мноствам заток, што ўразаюцца ў сушу), або рэкі з цячэннем, якое на адносна абмежаваным участку свайго шляху рэзка мяняе кірунак^[6].

Значэнне рачной назвы Скідзель можна прыблізна перадаць як «Шчаціністая (рака)» (у канфігурацыйным сэнсе).

У XVI стагоддзі вялікакняскі двор у Гарадзенскай эканоміі Вялікага Княства Літоўскага. З 1588 года — каралеўскі двор Гарадзенскага староства Троцкага ваяводства.

Гісторыя мястэчка Скідзель пачалася з прывілею караля Рэчы Паспалітай Уладзіслава IV Вазы ад 27 ліпеня 1644 года, паводле якога на адным з ворных палеткаў каралеўскага двара быў заснаваны новы населены пункт з правамі горада. Каморнік эканоміі Войцех Пуцілоўскі вымераў тут квадратны па сваёй форме рынак, які займаў плошчу 3 моргі і 9 прутоў, а таксама 100 местачковых пляцаў — на рынку і Азёрскай, Віленскай, Катранскай, Луненскай і Наваградскай вуліцах — пад засяленне будучымі мяшчанамі. Паводле каралеўскага прывілея ў Скідзелі праводзіліся 2 кірмашы на год, таргі 2 разы на тыдзень.

З 1795 года ў складзе Расійскай імперыі. У 1885 годзе цэнтр воласці Гродзенскага павета.

З 1921 года ў складзе Польшчы, цэнтр гміны Гродзенскага павета.

З 1939 года ў БССР, з 1940 гарадскі пасёлак, цэнтр раёна. У гады Вялікай Айчыннай вайны акупанты стварылі ў Скідзелі лагер смерці, дзе знішчылі 2330 чалавек. З 1962 года ў Гродзенскім раёне. 29 верасня 1972 года да Скідзеля далучана вёска Хваты^[7]. З 1974 горад.

• XIX стагоддзе: 1897 год — 2790 чал.^[8]
• XX стагоддзе: 1973 год — 8,6 тыс. чал.^[8]; 1995 год — 11,3 тыс. чал.^[8]
• XXI стагоддзе: 2006 год — 10,7 тыс. чал.; 2015 год — 10 554 чал.^[9]; 2016 год — 10 592 чал.^[10]; 2017 год — 10 709 чал.^[3]; 2018 год — 10 717 чал.; 2022 год — 9 943 чал.

Прадпрыемствы харчовай (ААТ «Скідзельскі цукровы камбінат», «Гроднахлебапрадукт» і інш.) і будаўнічых матэрыялаў прамысловасці. Племптушкарэпрадуктар «Юбілейны». Гасцініца.

Музей беларускага паэта М. Васілька. Касцёл (1990-я), царква (2005).

• Свята-Міхайлаўская царква (1851)
• Касцёл Унебаўзяцця Маці Божай (1870-я)
• Касцёл Святога Іосіфа Рамесніка
• Скідзельскі парк
• Царква ў гонар Сабора навамучанікаў і вызнаўцаў зямлі Беларускай (2014)

• 
  Новы касцёл Святога Іосіфа Рамесніка (Скідзель).
• 
  Царква ў гонар Сабора навамучанікаў і вызнаўцаў зямлі Беларускай.
• 
  Хрысціянскія храмы Беларусі на фотаздымках Яна Балзункевіча.

• Аўраам Гілель Гольдберг^[he]
• Іван Іванавіч Данчанка (нар. 1957) — беларускі дзяржаўны дзеяч.
• Ар’е Лейб Елін^[he]
• Іехуда Калодзіцкі^[he]
• Абе Леў (1862—1959) — публіцыст, гісторык^[11].
• Нахман Міфелеў^[he]
• Давід Немеры^[he]
• Якаў Немеры^[he]
• Ёсеф Рубінштэйн (1904—1978) — ізраільскі паэт^[12].
• Ёсеф Рэбейкаў^[he]
• Машэ Якаў Рэбейкаў^[he]
• Элізабет Гертруда Стэрн^[en]
• Веньямін Іванавіч Сянько (1946—2020) — спецыяліст у галіне рухомага саставу чыгункі, цягі паяздоў і электрыфікацыі. Доктар тэхнічных навук (1990), прафесар (1992).
• Пётр Якаўлевіч Сяўрук
• Алесь Чобат
• Шабтай Шмуэлі^[he]

• Токць С. Метадалогія і метады гісторыка-дэмаграфічнага даследавання беларускага мястэчка ХІХ ст. (на прыкладзе Скідзеля) // Гістарычная ўрбаністыка: асновы метадалогіі і крыніцазнаўчая база : зб. навук. арт. / ГрДУ імя Я.Купалы; рэдкал. І. В. Соркіна (гал. рэд.) і інш. — Гродна: ГрДУ, 2011. — ISBN 978-985-515-519-6
• Князева В. М. Скідзель // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 454. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Скідзель // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 664. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Skidel // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom X: Rukszenice — Sochaczew (польск.). — Warszawa, 1889. — S. 670.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Скідзель

• Геаграфічныя звесткі па тэме Скідзель на OpenStreetMap

Гродзенскі раён
Гарады Гродна (не ўваходзіць у склад) Скідзель Гарадскія пасёлкі Сапоцкін Сельсаветы Абухаўскі Адэльскі Азёрскі Верцялішкаўскі Гожскі Індурскі Капцёўскі Квасоўскі Падлабенскі Парэцкі Путрышкаўскі Сапоцкінскі Скідзельскі
Гісторыя (з 1940) Гарады Гродна (не ўваходзіць у склад) Скідзель (з 1974) Гарадскія пасёлкі Індура (1940—1949) Сапоцкін (з 1959) Скідзель (1962—1974) Сельсаветы Абухаўскі (з 1962) Агародніцкі (1940—1954) Адэльскі (1945—1964, з 1977) Азёрскі (з 1962) Багатырскі (1959) Багатырэвіцкі (1962—1965) Багушоўскі (1940—1959) Баранавіцкі (1959—2002) Баранаўскі (1954—1967) Берштаўскі (1962—1965) Брузгінскі (1940—1959) Бялянскі (1945—1963) Валкушскі (1940) Васілевіцкі (1966—1987) Верцялішкаўскі (з 1940) Галынкаўскі (1959) Гібуліцкі (1940—1954) Гінавіцкі (1959—1985) Глінянскі (1962—1972) Гожскі (з 1940) Грандзіцкі (1940—1987) Далінскі (1940—1967) Дубаўскі (1940, 1945—1965) Жукевіцкі (1940—1954) Жытамлянскі (1962—1975) Індурскі (з 1940) Капцёўскі (з 1940) Каробчыцкі (1959—1989) Квасоўскі (з 1967) Кузніцкі (1940) Ліхацкі (лістапад 1940 — 1954) Лойкаўскі (1959—2002) Лунненскі (1962—1965) Малахавіцкі (1954—1959) Наварудскі (1962—1973) Навасёлкаўскі (1940—1954) Навумавіцкі (1959—1972) Новікаўскі (1959) Падлабенскі (з 2002) Падліпкаўскі (1940—1954, 1965—1977) Парэцкі (з лістапада 1940) Плябанішкаўскі (лістапад 1940 — 1954) Прывалкаўскі (лістапад 1940 — 1961) Путрышкаўскі (з 1940) Раціцкі (1985—2002) Рачыцкі (1959) Русінавецкі (1962—1965) Сапоцкінскі (з 2014) Сільванавецкі (1959) Скідзельскі (з 1962) Соніцкі (1959—1966)

Гродзенская вобласць
Раёны	Астравецкі Ашмянскі Бераставіцкі Ваўкавыскі Воранаўскі Гродзенскі Дзятлаўскі Зэльвенскі Іўеўскі Карэліцкі Лідскі Мастоўскі Навагрудскі Свіслацкі Слонімскі Смаргонскі Шчучынскі
Гарады	Астравец Ашмяны Бярозаўка Ваўкавыск Гродна1 Дзятлава Іўе Ліда Масты Навагрудак Свіслач Скідзель Слонім Смаргонь Шчучын
Пгт	Астрына Воранава Вялікая Бераставіца Жалудок Зэльва Казлоўшчына Карэлічы Краснасельскі Любча Мір Наваельня Поразава Радунь Рось Сапоцкін Юрацішкі
1горад абласнога падпарадкавання