Горад Пенза руск.: Пенза Герб Сцяг[d] Краіна  Расія Рэгіён Пензенская вобласць Каардынаты 53°12′ пн. ш. 45°00′ у. д.HGЯO Кіраўнік Раман Чарноў[d] Заснаваны 1663 Першая згадка 1663 Плошча 304,7 км² Вышыня цэнтра 134—280 м Насельніцтва 506 297 чалавек (2010) Шчыльнасць 1664 чал./км² Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 8412 Паштовы індэкс 440000 Аўтамабільны код 58 Афіцыйны сайт penza-gorod.ru Пенза на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пенза (руск.: Пенза) — горад у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Пензенскай вобласці. Насельніцтва 512,9 тыс. чалавек (2005). Размешчаны на Прыволжскім узвышшы, на рацэ Сура (прыток Волгі), за 709 км ад Масквы.

Заснаваны ў 1663 годзе як вартавы пункт на паўднёва-ўсходняй ускраіне Рускай дзяржавы; падвяргаўся нападам крымскіх татараў і нагайцаў. У верасні 1670 года узяты атрадамі Сцяпана Разіна. З 1719 года цэнтр Пензенскай правінцыі ў складзе Казанскай губерні; у 1723 годзе заснаваны гарадавы магістрат (да 1866 года). У жніўні 1774 года праз Пензу прайшла армія Емяльяна Пугачова. Са снежня 1780 года цэнтр намесніцтва, ператворанага ў 1796 годзе ў губернскі горад. У 1797—1801 гадах павятовы горад Саратаўскай губерні, з 1801 года губернскі горад. У 1874 годзе праз Пензу прайшла Сызрана-Вяземская чыгунка, а ў 1895 годзе пабудавана чыгунка Пенза-Рузаеўка. У 1928—1930 гадах цэнтр Пензенскай акругі Сярэдне-Волжскага краю, з 4 лютага 1939 года — абласны цэнтр.

• Пензенскі дзяржаўны ўніверсітэт
• Пензенскі дзяржаўны ўніверсітэт архітэктуры і будаўніцтва
• Пензенскі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт
• Пензенскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт
• Пензенскі артылерыйскі інжынерны інстытут імя Галоўнага маршала артылерыі М. М. Воранава

• Пензенскі абласны драматычны тэатр імя А. В. Луначарскага
• Пензенскі абласны тэатр лялек «Лялечны дом»

• Аляксандр Сямёнавіч Архангельскі (1854—1926) — расійскі пісьменнік і літаратуразнавец.
• Анатоль Валянцінавіч Волкаў (1908—1985) — беларускі мастак-графік і жывапісец.
• Юрый Міхайлавіч Жучэнка (1945—2015) — радыебіёлаг, эколаг, геафізік.
• Мікалай Пятровіч Звездачотаў (1904—1985) — беларускі акцёр.
• Усевалад Эмільевіч Меерхольд (1874—1940) — савецкі рэжысёр, акцёр.
• Таццяна Іванаўна Отчык (нар. 1952) — беларускі скульптар.
• Усевалад Іларыёнавіч Пудоўкін (1893—1953) — савецкі рэжысёр, сцэнарыст.
• Людміла Пятроўна Сямёнава (нар. 1944) — піяністка, канцэртмайстар. Заслужаная артыстка Беларусі (1999)^[14].
• Макс Моўшавіч Шляймовіч (нар. 1941) — беларускі архітэктар.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).

Пензенская вобласць
Раёны	Башмакоўскі Бекаўскі Бялінскі Бяссонаўскі Вадзінскі Гарадзішчанскі Зяметчынскі Ісінскі Калышлейскі Каменскі Камешкірскі Кузнецкі Лапацінскі Лунінскі Макшанскі Маласердабінскі Нараўчацкі Ніжняломаўскі Нікольскі Няверкінскі Пачалмскі Пензенскі Сасноваборскі Спаскі Сярдобскі Тамалінскі Шамышэйшскі
Гарады	Бялінскі Гарадзішча Зарэчны Каменка Кузнецк Ніжні Ломаў Нікольск Пенза Спаск Сурск Сярдобск
Пгт	Башмакова Бекава Верхазім Залатароўка Зяметчына Іса Калышлей Луніна Макшан Пачалма Сасноваборск Сура Тамала Чаадаеўка Шамышэйка Яўлашава
Сёлы — цэнтры раёнаў	Бяссонаўка Вадзінск Кондаль Лапаціна Малая Сердаба Нараўчат Няверкіна Рускі Камешкір