Народна-дэмакратычная партыя Афганістана
د افغانستان د خلق دموکراټیک ګوند
Лідар	Махамад Наджыбула
Дата заснавання	1 студзеня 1965
Дата роспуску	1992
Штаб-кватэра	Кабул
Краіна	Афганістан
Ідэалогія	Марксізм-ленінізм
Маладзёжная арганізацыя	Democratic Youth Organisation of Afghanistan[d]
Колькасць членаў	50 000 (снежань 1978) 70 000-100 000 (красавік 1982) 160,000 (канец 1980-х)
Партыйны друк	«Хальк» («Народ») (1966) «Парчам» («Сцяг») (1968 -1969)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Народна-дэмакратычная партыя Афганістана (НДПА; перс.: حزب دموکراتیک خلق افغانستان, пушту: د افغانستان د خلق دموکراټیک ګوند) — марксісцкая партыя, якая існавала ў Афганістане ў 1965—1992 гг.; у апошнія 2 гады свайго існавання яна называлася «Ватан» (перс.: وطن — «Айчына»).

Заснавана 1 студзеня 1965 года журналістам Нурам Мухамедам Таракі. У 1967 годзе ў партыі адбыўся раскол на радыкальную фракцыю «Хальк» (перс.: خلق — «Народ») і больш умераную «Парчам» (перс.: پرچم — «Сцяг»), якую ўзначаліў Б. Кармаль.

У 1978 годзе афіцэры — члены НДПА здзейснілі Красавіцкую рэвалюцыю і прывялі партыю да ўлады. На гэты момант партыя налічвала 18 тыс. членаў. Памылкі ў правядзенні НДПА сацыяльна-эканамічных рэформаў выклікалі масавую незадаволенасць у краіне і рост узброенага супраціўлення. У партыі абвастрылася фракцыйная барацьба, у выніку чаго 1 ліпеня 1978 лідар парчамістаў Б. Кармаль быў адхілены ад займанай пасады і быў адпраўлены паслом у ЧССР. Акрамя таго, у выніку нутрапартыйных інтрыг у верасні 1979 года Н. М. Таракі быў адхілены ад улады і неўзабаве забіты па распараджэнні новага лідара партыі Хафізулы Аміна. З-за палітычнай нестабільнасці ў дзяржаве НДПА заклікала савецкія войскі, што прывяло да Афганскай вайне 1979—1989 гадоў. Падчас аперацыі, праведзенай савецкім спецпрызнам 27 снежня 1979 года, Х. Амін быў забіты, а да кіраўніцтва партыяй прыведзены прамаскоўскі арыентаваны Б. Кармаль.

Пад уплывам Перабудовы ў СССР партыя адмовілася ад шэрагу базавых пунктаў ідэалогіі і пайшла на кампраміс з узброенай апазіцыяй. У 1990 годзе на Другім з'ездзе партыі (18-ы пленум) НДПА змяніла сваю тэарэтычную базу, прыняла новы маніфест і змяніла назву на «Ватан» («Айчына»). Партыя «Ватан» з'яўлялася кіруючай у Афганістане да 1992 г. Пасля распаду СССР і страты савецкай дапамогі, партыя страціла ўладу і самараспусцілася. Частка прыхільнікаў фракцыі «Парчам» (галоўным чынам непуштуны) далучыліся да атрадаў Ахмад Шах Масуда, а былыя халькісты і пранаджыбаўскія парчамісты пайшлі на саюз з Г. Хекмаціярам.

У 2002 годзе на базе партыі «Ватан» была створана Афганская дэмакратычная партыя Ватан.

Літаратура

• Булатов Ю. А. Хальк и Парчам : основные этапы борьбы за завоевание политической власти в Афганистане. — Москва: Научная книга, 1997. — ISBN 5-7671-0036-5.

Спасылкі

• Савецкі архіў Архівавана 24 красавіка 2010.