Раство Хрыстова
«Раство Хрыстова», Латыгаўскі майстар, 1746.
Тып	рэлігійнае свята
Значэнне	адно з галоўных хрысціянскіх свят
Устаноўлена	у гонар нараджэння Ісуса Хрыста Багародзіцай
Дата	Праваслаўе — 25 снежня па Новаюліянскім календары або 25 снежня (7 студзеня) па Юліянскім[1]; Каталіцтва — 25 снежня па Грыгарыянскім календары; Армянская Апостальская Царква — 6 студзеня; Іерусалімскі патрыярхат Армянскай Апостальскай Царквы — 6 (19) снежня.

Бо́жае Нараджэ́нне, Нараджэ́нне Хрысто́ва, Нараджэ́нне Па́на, Раство́, Каля́ды — адно з галоўных хрысціянскіх свят, калі адзначаецца нараджэнне Ісуса Хрыста Дзевай Марыяй.

У праваслаўі адно з дванадзясятых свят, яму папярэднічае 40-дзённы Піліпаўскі пост.

• Руская (у тым ліку і Беларускі экзархат), Іерусалімская, Сербская, Грузінская, Польская, стараверы і старастыльныя цэрквы святкуюць 25 снежня (7 студзеня) па Юліянскім календары^[1].
• Канстанцінопальская (акрамя Афона), Антыяхійская, Александрыйская, Кіпрская, Балгарская, Румынская, Грэцкая, Албанская, Украінская праваслаўныя цэрквы, Праваслаўная царква Чэхіі і Славакіі, а таксама Украінская грэка-каталіцкая царква, святкуюць 25 снежня па Новаюліянскім календары.
• Каталіцкая царква — 25 снежня па Грыгарыянскім календары.
• Армянская Апостальская Царква — 6 студзеня па Грыгарыянскім календары, а па Юліянскім календары — 6 (19) снежня

У хрысціянскай царкве з канца II і да IV стагоддзя падзеі Нараджэння Хрыстова ўспаміналіся ў дзень Багаяўлення, 6 студзеня. Каля 200 года Клімент Александрыйскі згадвае пра такую практыку. Першыя паведамленні пра з’яўленне асобнага свята Нараджэння Хрыстова і святкавання яго 25 снежня адносяцца да сярэдзіны IV стагоддзя.^[2] Імаверна, было абумоўлена імкненнем хрысціянскай царквы выцесніць шырокараспаўсюджаны ў Рымскай імперыі культ Непераможнага Сонца, чыё нараджэнне адзначалі 25 снежня^[3].

Рымска-каталіцкая царква, большасць усходнекаталіцкіх і пратэстанцкіх цэркваў святкуюць 25 снежня па сучасным Грыгарыянскім календары.

Канстанцінопальская (акрамя Афона), Антыяхійская, Александрыйская, Кіпрская, Балгарская, Румынская, Грэцкая, Албанская, Украінская праваслаўныя цэрквы і Праваслаўная Царква Чэхіі і Славакіі святкуюць 25 снежня па Новаюліянскім календары, які супадае з сучасным Грыгарыянскім календаром (акрамя Вялікадня), гэта значыць адначасова з іншымі хрысціянскімі канфесіямі, якія адзначаюць Нараджэнне Хрыстова па «новым стылі».

Руская, Іерусалімская, Сербская, Грузінская, Польская і Македонская праваслаўныя цэрквы, а таксама старажытнаўсходнія, святкуюць 25 снежня па Юліянскім календары (т. зв. «старым стылі»), што адпавядае 7 студзеня сучаснага Грыгарыянскага календара ў XX і XXI стагоддзях (у XXII ст. будзе адпавядаць ужо 8 студзеня).

У Армянскай царкве Раство, як у старажытнай Царкве, святкуюць 6 студзеня ў адзін дзень з Хрышчэннем Гасподнім пад агульным імем Багаяўлення па сучасным Грыгарыянскім календары, і яе Іерусалімскі патрыярхат у Ізраілі — 6 (19) студзеня па Юліянскім календары.

Падрабязнае апавяданне пра нараджэнне Ісуса Хрыста прыводзіцца толькі ў евангелістаў Лукі і Матфея (Евангелле паводле Матфея, 1-я глава):

Пайшоў таксама і Іосіф з Галілеі, з горада Назарэта, у Іўдзею, у горад Давідаў, называны Віфлеемам, бо ён быў з дому і роду Давідавага, запісацца з Марыяю, заручанаю яму жонкай, якая была цяжарная. Калі ж былі яны там, настаў час нарадзіць Ёй; і нарадзіла Сына Свайго першынца, і спавіла Яго, і паклала Яго ў яслі, бо не было ім месца ў гасцініцы. (Лк. 2:4-7)

Марыя і Іосіф пайшлі ў Віфлеем з прычыны перапісу насельніцтва ў Рымскай імперыі, які праходзіў пры імператары Аўгусце^[4]. Тым часам Сірыяй кіраваў Квірыній (Лк. 2:1-2)^[5][6]. Паводле ўказу імператара, для палягчэння вядзення перапісу кожны жыхар імперыі павінен быў прыйсці «ў свой горад». Іосіф з Марыяй былі нашчадкамі Давіда, таму яны накіраваліся ў Віфлеем.

Пасля нараджэння Ісуса першымі з людзей яму прыйшлі пакланіцца пастухі, якія даведаліся пра гэту падзею ад анёла. Паводле евангеліста Матфею, на небе была цудоўная зорка, якая прывяла да немаўля Ісуса вешчуноў. Яны паднеслі дары — золата, ладан і смірну; не як немаўлю, а як Цару (Мф. 2:1-3). Да таго часу Святая сям’я ўжо знайшла прытулак «у доме» (Мф. 2:1-11).

Даведаўшыся пра нараджэнні Месіі і жадаючы Яго знішчыць, цар Іўдзеі Ірад загадаў забіць усіх немаўлят ва ўзросце да 2 гадоў. Аднак Хрыстос быў цудоўна выратаваны ад смерці, таму што анёл загадаў Іосіфу бегчы ў Егіпет разам з сям’ёй, дзе яны і жылі да смерці Ірада (Мф. 2:16).

Відаць, спачатку, на 8-ы дзень пасля нараджэння Ісуса, адбылося Яго абразанне (Лк. 2:21), а на 40-ы дзень ахвярапрынашэнне ў Іерусалімскім храме (Лк. 2:22—38), а толькі потым ужо пакланенне вешчуноў, уцёкі ў Егіпет і забіццё немаўлят.

Апавяданне пра падрабязнасці нараджэння Ісуса Хрыста прысутнічае ў дзвюх апакрыфічных крыніцах: «Протаевангеллі Якава» і «Евангеллі Псеўда-Матфея». Паводле гэтых крыніц, не было месца ў гасцініцы і Іосіф з Марыяй вымушаны былі начаваць у пячоры (гл. Пячора Раства), што звычайна служыла хлявом для скаціны.

Саламея-павітуха, якая згадваецца ў апокрыфах, засведчыла цуд захавання цноты Марыяй, і яе выява ўвайшла ў іканаграфію Раства Хрыстова і ў народныя звычаі, звязаныя з родамі.

Самыя раннія (IV ст.), з захаваных да цяперашняга часу, сцэны «Нараджэння» на саркафагах вельмі простыя -- у яслях пад навесам ляжыць спавітае Дзіця, над якім схіліліся вол і асёл, тут жа — Марыя і Іосіф, зрэдку — пастухі. Часам паказана зорка і тры каралі. З VI—VII стагоддзяў вядомыя выявы нараджэння Хрыста ў пячоры, пашыраныя ў візантыйскім мастацтве^[7].

У алтарным і манументальным жывапісе заходнехрысціянскага свету падзея Нараджэння Хрыста найчасцей адлюстроўваецца як пакланенне Каралёў. У візантыйскім жа мастацтве (як і ў старажытнарускім), як правіла, паказваецца «Нараджэнне Хрыста». Таксама ў праваслаўі «Нараджэнне Хрыста» абавязкова ўваходзіла ў склад святочнага іканастасу^[7].

• Арменія — 6 студзеня
• Егіпет — 7 студзеня
• Грузія — 7 студзеня
• ЗША — 25 снежня
• Казахстан — 7 студзеня
• Кыргызстан — 7 студзеня
• Партугалія — 25 снежня
• Паўднёвая Карэя — 25 снежня
• Расія — 7 студзеня (непрацоўны дзень з 1991 года^[8])
• Сербія — 7 студзеня
• Украіна — 25 снежня
• Францыя — 25 снежня

• Аўстралія — 25 снежня, 26 снежня
• Беларусь — 25 снежня, 7 студзеня
• Вялікабрытанія — 25 снежня, 26 снежня (як Дзень падарункаў)
• Венгрыя — 25 снежня, 26 снежня
• Германія — 25 снежня, 26 снежня
• Грэцыя — 25 снежня, 26 снежня
• Ірландыя — 25 снежня, 26 снежня
• Іспанія — 25 снежня, 26 снежня
• Італія — 25 снежня, 26 снежня
• Канада — 25 снежня, 26 снежня

• Люксембург — 25 снежня, 26 снежня
• Малдова — 25 снежня, 7 студзеня
• Нідэрланды — 25 снежня, 26 снежня
• Нарвегія —25 снежня, 26 снежня
• Польшча — 25 снежня, 26 снежня
• Румынія — 25 снежня, 26 снежня
• Фінляндыя — 25 снежня, 26 снежня
• Харватыя — 25 снежня, 26 снежня
• Швецыя — 25 снежня, 26 снежня

• Балгарыя — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня^[9]
• Данія — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня
• Латвія — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня^[10]
• Літва — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня^[11]
• Славакія — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня
• Чэхія — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня
• Эстонія — 24 снежня, 25 снежня, 26 снежня

• Першая Каляда

• Шаўчэнка, М. М. Рэлігійная лексіка ў беларускай мове. — Мазыр, 2005.
• Рэлігія і царква на Беларусі : энцыкл. давед. — Мн., 2001. — С. 141.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Нараджэнне Хрыстова

Нараджэнне Хрыстова
Падзеі	Нараджэнне Хрыстова • Пакланенне пастухоў • Пакланенне вешчуноў
Персаналіі	Ісус Хрыстос • Дзева Марыя • Іосіф Абручнік • Саламея-павітуха • Тры цары • Ірад Вялікі
Звязаныя падзеі	Віфлеемская зорка • Забойства немаўлят • Уцёкі ў Егіпет
Месцы	Віфлеем • Пячора Раства і Яслі Хрыстовы
Традыцыі святкавання	Ёлка • Куцця • Калядны боршч з вушкамі • Калядны пост (Адвент) • Каляды • Новы год • Стары Новы год • Сакрэтны Санта

Дзева Марыя
Падзеі	Зачацце Багародзіцы • Ражство Прасвятой Багародзіцы • Увядзенне ў храм • Дабравешчанне • Сустрэча Марыі і Лізаветы • Ражство Хрыстова • Уцёкі ў Егіпет • Адшуканне ў храме • Шлюб у Кане Галілейскай • Распяцце Ісуса Хрыста • Узнясенне Гасподняе • Сёмуха • Унебаўзяцце • Узнясенне • Укаранаванне
Асобы	Святы Іаакім і Святая Ганна • Праведная Лізавета • Іосіф Абручнік • Ісус Хрыстос • Іаан Багаслоў
Месцы і прадметы	Іерусалім • Дом Іаакіма і Ганны (праваслаўны, каталіцкі) • Другі Храм • Назарэт • Дом Багародзіцы ў Ларэта • Горад Іудзін • Крыніца Дзевы Марыі • Віфлеем • Пячора Раства • Малочная пячора • Матарыя • Эль-Мінья • Кана Галілейская • Дом Багародзіцы ў Эфесе • Дом Іаана Багаслова • Грабніца Багародзіцы • Рыза Багародзіцы • Пояс Прасвятой Багародзіцы • Удзел Багародзіцы
Іканаграфія	Праваслаўная • Каталіцкая • Іканаграфія жыція Багародзіцы • Дзева Марыя, якая развязвае вузлы
Дагматы і святы	Багародзічныя святы • Бязгрэшнае зачацце Дзевы Марыі • Хвала Прасвятой Багародзіцы • Пакровы Прасвятой Багародзіцы • Сабор Найсвяцейшай Багародзіцы • Найсвяцейшая Дзева Марыя, каралева Польшчы
Малітвы	Авэ Марыя • Песня Найсвяцейшай Багародзіцы • Багародзічныя антыфоны • Годна ёсць • Пра Цябе радуецца • Ружанец • Літанія да Найсвяцейшай Дзевы Марыі • Агні Парфенэ

Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая кітайская · Вялікая кітайская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (навукова-адукацыйны партал) · Бракгаўза і Эфрона · Кругасвет · Малы Бракгаўза і Эфрона · American Cycl. (1879) · Britannica (онлайн) · Catholic (1907—13) · Catholic (1997—…) · Treccani · Universalis · Даведка РІА · Швейцарскі гістарычны
Нарматыўны кантроль BNF: 11938756z · GND: 4065075-3 · LCCN: sh85025303 · LNB: 000050238 · NDL: 00567029 · NKC: ph117162 · SUDOC: 027319466