Польская Аўтакефальная Праваслаўная Царква
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Кафедральны сабор Св. Марыі Магдаліны ў Варшаве
Асноўная інфармацыя
Цэнтр	Варшава
Каляндар	юліянскі
Колькасць
Манастыроў	11
Прыходаў	250
Святароў	270
Вернікаў	600.000

Польская Аўтакефальная Праваслаўная Царква (ПАПЦ) — кананічнае аўтакефальнае царкоўна-адміністрацыйнае аб’яднанне праваслаўных епархій у межах Рэспублікі Польшча, частка Усяленскай праваслаўнай царквы. Ахоплівае каля 600 тыс. вернікаў.

У ХІХ — пач. ХХ ст. праваслаўныя епархіі Польшчы ўваходзілі ў склад Рускай праваслаўнай царквы (РПЦ). 3 утварэннем незалежнай Польскай дзяржавы ў 1918 годзе і фактычным разрывам сувязей з РПЦ у выніку польска-савецкай вайны 1919—1920 гадоў паўстала пытанне пра самастойнасць епархій, якія апынуліся па-за межамі Расіі і СССР (з 1922). У 1921 годзе патрыярх Ціхан дазволіў самастойнае кіраванне ў межах епархіі ці іх групы і надаў праваслаўнай царкве ў Польшчы права аўтаноміі. Патрыяршым экзархам у Польшчы з 1921 стаў мінскі архіепіскап Георгій (Ярашэўскі). У 1922 ім абвешчана аўтакефалія Польскай царквы. Частка духавенства (пераважна з расійскай эміграцыі) з гэтым не пагадзілася, і ў 1923 архіепіскап Георгій забіты. 13 лістапада 1924 года ПАПЦ прызнана Канстанцінопальскім Патрыярхатам, 17 верасня 1925 года урачыста абвешчаны акт аўтакефаліі, але РПЦ не прызнала аўтакефалію ПАПЦ кананічнай.

Тэрытарыяльна ПАПЦ ахоплівала пераважна Заходнюю Беларусь і Заходнюю Украіну; на 1939 у ёй існавала 5 епархій: Варшаўская, Валынская, Віленская, Гродзенска-Навагрудская і Палеская. Шэраг епіскапаў ПАПЦ (напр., епіскап гродзенскі Сава) пад націскам урада праводзіў паланізацыю царкоўнага жыцця, для абазначэння вернікаў ПАПЦ быў уведзены тэрмін «праваслаўныя палякі». У 1939-44 у сувязі з 2-й сусветнай вайной і зменамі ўсходніх межаў Польшчы (уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР і Заходняй Украіны з УССР) дзейнасць структур ПАПЦ была парушана. Пасля 1944 ПАПЦ ахоплівае сваёй дзейнасцю ўсходнія раёны Польшчы з пераважна беларускім (Усходняя Беласточчына) і ўкраінскім (Холмшчына) насельніцтвам, а таксама выхадцаў з гэтага рэгіёна, рассеяных па ўсёй Польшчы. 22 чэрвеня 1948 года кананічнасць ПАПЦ прызнаў Маскоўскі патрыярхат і паміж гэтымі цэрквамі ўстаноўлены братэрскія сувязі.

3 1991 статус ПАПЦ рэгулюецца законам, які дазваляе дзейнасць Праваслаўнага ардынарыята ў Войску Польскім і катэхізацыю моладзі ў дзяржаўных і грамадскіх школах. Выдаюцца «Cerkiewny Wieśnik» («Царкоўны веснік», на польскай і рускай мовах), «Wiadomości PAKP» («Весткі ПАПЦ»), «Żołnierz Prawosławny» («Праваслаўны салдат»), «Kalendarz Prawosławny» («Праваслаўны каляндар»; на польскай і рускай, часам і на беларускай і ўкраінскай мовах) і інш. ПАПЦ — адна з прычын захавання нацыянальнай тоеснасці сярод беларусаў Польшчы.

На 2003 у ПАПЦ 6 епархій:

• Варшаўска-Бельская;
• Беластоцка-Гданьская;
• Вроцлаўска-Шчэцінская;
• Лодзінска-Пазнаньская;
• Перамышльска-Гарліцкая;
• Холмска-Люблінская.

Дзейнічае больш за 250 прыходаў, 410 цэркваў, 270 святароў і дыяканаў, больш за 600 тыс. вернікаў, манастыры мужчынскія (ва Уйковіцах, Супрасльскі Благавешчанскі манастыр, Яблычынскі Свята-Ануфрыеўскі манастыр) і жаночыя (у Войнаве, Грабарцы, Дайлідах). Дзейнічаюць навучальныя ўстановы: Духоўная семінарыя і Багаслоўская акадэмія (абедзве ў Варшаве), кафедра праваслаўнага багаслоўя ў Беластоцкім універсітэце і інш.

Тытул прадстаяцеля ПАПЦ — мітрапаліт варшаўскі і ўсяе Польшчы. ПАПЦ узначальвалі:

• Георгій (Ярашэўскі) (1922—1923);
• Дыянісій (Валядзінскі) (1923—1939);
• Серафім (Ляцэ) (1939—1940);
• Дыянісій (Валядзінскі) (1940—1948);
• Цімафей (Шрэтэр) (1948—1951);
• Макарый (Аляксюк) (1951—1959);
• Цімафей (Шрэтэр) (1959—1962);
• Георгій (Карэністаў) (1962—1965);
• Стафан (Рудык) (1965—1969);
• Георгій (Карэністаў) (1969—1970);
• Васілій (Дарашкевіч) (1970—1998);
• Сава (Грыцуняк) (з 1998).

• Мірановіч А., Бажэнаў Ю. Польская аўтакефальная праваслаўная царква // ЭГБ, Т. 6, кн. 2, Мн.: БелЭн, 2003.- с. 426.
• Urban K. Kościół prawosławny w Polsce 1945—1970. Kraków, 1996.
• Urban K. Kościół prawosławny w Polsce w latach 1944—1956. Kraków, 1998.
• Луцкевіч Антон. Беларускі мемарыял да мітрапаліта Дзіянісія // Наша слова.pdf № 12 (64), 22 сакавіка 2023. // на pawet.net

Праваслаўныя цэрквы
Аўтакефальныя	Албанская Александрыйская Амерыканская Антыяхійская Балгарская Грузінская Іерусалімская Кіпрская Канстанцінопальская Македонская Польская Румынская Руская Сербская Украінская Чэшскіх зямель і Славакіі Эладская
Аўтаномныя	Сінайская Кітайская Фінляндская Эстонская Японская Крыцкая (паўаўтаномная)
Самакіравальныя ў складзе РПЦ	Латвійская Малдаўская РПЦЗ Украінская Эстонская
Самакіравальныя ў складзе КП	Украінская ПЦ ў Канадзе Украінская ПЦ ў ЗША Іншыя Бесарабская Ахрыдская
Некананічныя юрысдыкцыі	Апостальская ПЦ Беларуская АПЦ Катакомбнікі Латвійская аўтаномная Расійская ПАЦ Расійская Праваслаўная Царква Расійская сапраўдна-праваслаўная царква Руская Праваслаўная Царква ў выгнанні Украінская праваслаўная царква КМ Стараверы Старастыльнікі Балгарскія Грэцкія Румынскія Турэцкая ПЦ Украінская АПЦ (абноўленая) Украінская АПЦ (кананічная) Чарнагорская ПЦ Абхазская ПЦ