Культ продкаў
|
|
|
|
|
|---|
|
Ключавыя паняцці
Ахвярапрынашэнне · Багіня-маці · Бажаство · Бог · Залаты век · Замагільны свет · Замовы · Ініцыяцыя · Сусветная вось · Сусветнае дрэва · Сусветная гара · Міф · Манатэізм · Політэізм · Сакральнае · Свяшчэнныя камяні · Сінкрэтызм · Таемныя таварыствы |
|
Найстаражытнейшыя формы рэлігійнасці
Анімізм · Заалатрыя · Культ продкаў · Магія · Полідаксія · Татэмізм · Фетышызм · Шаманізм |
|
Гістарычныя арэалы
Азія (Бон · Будызм · Ведызм — Брахманізм — Індуізм · Гіндукушская рэлігія · Даасізм · Джайнізм · Мусок · Сінтаізм · Тэнгрыянства)
|
|
Служыцелі культу
Коэны · Аракул · Брахман · Волхв · Друід · Жрэц · Імам · Лама · Чараўнік · Мобед · Манах · Святар · Шаман |
|
Звышнатуральныя сутнасці
Албаста · Анёл · Асура · Дэман · Джын · Дух · Д’ябал · Дэў · Здань · Пярэварацень · Чорт · Эльф |
Культ про́дкаў: адна з ранейшых формаў рэлігіі, існасць якой — у пакланенні душам памерлых продкаў, якім прыпісваецца магчымасць уплываць на жыццё наступных пакаленняў.
Пад культам продкаў разумеюць не толькі веру або асобныя вераванні ў боскасць продкаў, але і абрады (або цэлыя комплексы абрадаў) іх ушанавання. Звычайна да культу продкаў адносяць і звязаную з ім атрыбутыку, а таксама сістэму паводзін і народнай этыкі. Часта ў навуковай літаратуры культ продкаў тлумачыцца яшчэ шырэй — як наогул клопат пра памерлых, вера ў сямейных заступнікаў.
У гэтым шырокім тлумачэнні культу продкаў ён прысутны ў маральна-паводзінскіх асновах сучаснага чалавека (шанаванне памерлых, наведванне могілак).
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Культ продкаў узнік у першабытнам грамадстве. З развіццём чалавецтва ён граў прыкметную ролю ў палітэістычных рэлігіях старажытных грэкаў, рымлянаў, а таксама праславян.
З пашырэннем вялікіх сусветных рэлігій (хрысціянства, іўдаізм, іслам, будызм) культ продкаў захоўваўся ў народных вераваннях.
У заходняй хрысціянскай традыцыі «Дзень усіх святых» — рэха культу продкаў. У некаторых народаў культ продкаў лёг у аснову нацыянальных рэлігійных сістэм — індуізму, канфуцыянства, сінтаізму.
Ва ўсходніх славян
[правіць | правіць зыходнік]Ва ўсходнеславянскіх народаў была шырока распаўсюджанай вера ў шанаванне памёрлых продкаў. Як адзначыў з гэтай нагоды этнограф Дз. Зяленін (1878—1954) у сваёй «Усходнеславянскай этнаграфіі»: «Магічныя абрады і культ мёртвых наогул выціснулі ва ўсходніх славян даўнейшы культ прыродных сіл»[1].
З хрысціянізацыяй беларусаў і ўкраінцаў у новых традыцыйных святах і рытуалах захавалася шмат паганскіх рыс, звязаных з даўнейшым славянскім культам продкаў. Яны асабліва адчуваюцца ў калядных павер’ях [2], у прыватнасці, у шанаванні дзядоў (укр. дід, дідух) — раданачальнікаў сям’і, а таксама ў абавязковых памінальных днях пасля Вялікадня — Радаўніцы (грабкы́, Ра́дуныця, діды́ ва ўкраінцаў).
Зноскі
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Народы мира. Историко-этнографический справочник. М.: Советская Энциклопедия, С. 586.
- Зеленин Д. К. Восточнославянская этнография, М.: Наука, 1991.
- Культура і побут населення України, К.: Либідь, 1991.
- Митрополит Іларіон (Іван Огієнко) Дохристиянські вірування українського народу, К.: Обереги, 1992.
Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
|---|---|---|---|---|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
