Лініі і геогліфы Наскі*
Lines and Geoglyphs of Nasca and Pampas de Jumana**
Сусветная спадчына ЮНЕСКА
Малпа ў даліне Наска
Тып
Крытэрыі	i, iii, iv
Спасылка	700
Рэгіён***	Лацінская Амерыка і Карыбы
Каардынаты	14°43′33″ пд. ш. 75°08′00″ з. д.HGЯO
Гісторыя ўключэння
Уключэнне	1994  (18 сесія)
Пашырэнні	753,58 км²
* Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА

Лíніі На́скі (ісп.: Líneas de Nazca) — група гіганцкіх геаметрычных і фігурных геогліфаў на плато Наска ў паўднёвай частцы Перу. Сярод прадстаўленых малюнкаў — прамыя лініі, трохвугольнікі, спіралі, птушка, малпа, павук і кветкі. Паколькі яны дасягаюць некалькіх соцень метраў у даўжыню, з зямлі іх распазнаць цяжка. У наш час афіцыйна былі выяўлены пры палётах над плато ў першай палове XX стагоддзя. Дзякуючы паўпустыннаму клімату захаваліся з глыбокай старажытнасці. У 1994 г. занесены ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

У 1553 годзе Сьеса дэ Леон першым паведаміў пра нейкія знакі інкаў на зямлі:

«Па ўсіх гэтых далінах і па тых, што ўжо пройдзены, на ўсім працягу ідзе цудоўная, вялікая дарога Інкаў, і дзе-нідзе сярод пяскоў бачацца знакі, каб адгадваць пракладзены шлях».^[1]

З зямлі шматлікія геогліфы разглядзець немагчыма, таму малюнкі былі заўважаны толькі ў 1939 годзе, калі над плато на самалёце пралятаў амерыканскі археолаг Пол Косак. Калібры мае даўжыню 50 метраў, павук — 46, кондар распасціраецца ад дзюбы да пёраў хваста амаль на 120 метраў, а яшчарка мае даўжыню да 188 метраў. Амаль усе малюнкі выкананы ў гэтым велізарным маштабе ў адной манеры, калі контур акрэслены адной непарыўнай лініяй. Сапраўдную форму выяў можна назіраць толькі з вышыні птушынага палёту. Такога натуральнага ўзвышэння паблізу не існуе, затое маюцца гарбы-паўгоры.

Велізарны ўнёсак у даследаванне загадкавых ліній належыць нямецкаму доктару археалогіі Марыі Райхэ, якая прысвяціла вывучэнню ліній Наска амаль палову стагоддзя. Яе работы пачаліся ў 1941 годзе. Аднак сфатаграфаваць малюнкі з паветра яна змагла толькі ў 1947 годзе, скарыстаўшыся паслугамі ваеннай авіяцыі.

Адносна часу стварэння ліній навукоўцы сыходзяцца — да XII стагоддзя, калі ў даліне з'явіліся інкі. Большасць даследаванняў прыпісвае іх стварэнне цывілізацыі наска, якая засяляла плато да II ст. н. э.

Самі лініі нанесены на паверхню ў выглядзе разор да 135 сантыметраў шырынёй і да 40-50 сантыметраў глыбінёй, пры гэтым на чорнай камяністай паверхні ўтворацца белыя палосы — лініі. Таксама адзначаецца такі факт: з прычыны таго, што белая паверхня нагрэта менш, чым чорная, ствараецца розніца ціску і тэмператур, што прыводзіць да таго, што дадзеныя лініі не пашкоджваюцца ў пясчаных бурах.

Вядучая даследчыца геогліфаў Марыя Райхэ сцвярджае, што стваральнікі малюнкаў спачатку рабілі невялікія эскізы, а затым узнаўлялі іх у патрэбных вялікіх памерах. У якасці доказу Марыя Райхэ паказвае невялікія эскізы, выяўленыя ёю ў гэтым раёне.

Акрамя таго, на канцах, якія ўтвараюць малюнкі, былі знойдзены драўляныя палі, убітыя ў глебу, якія выкарыстоўваліся як каардынатныя кропкі пры нанясенні малюнка. Устаноўлена, што гэтыя палі адносяцца да VI—I ст. да н.э. (да гэтага ж перыяду належаць і рэшткі паселішчаў культуры наска, выяўленыя недалёка ад таямнічых малюнкаў).

Існуе версія, што малюнкі жывёл і птушак з'яўляюцца папярэднікамі палос і ліній — шматлікія трапецыі, прамавугольнікі і прамыя перасякаюць больш складаныя фігуры, часткова закрэсліваючы іх. Відавочнай высновай з гэтага з'яўляецца тое, што размалёўка пустыні выконвалася ў два прыёмы. Прычым трэба прызнаць, што ранняя фаза была больш дасканалай, чым наступная — выкананне зааморфных фігур патрабавала непараўнальна больш высокага ўмення і мастацтва, чым праразанне прамых ліній.

Некаторыя навукоўцы, якія не падтрымліваюць гэту версію, аб'ядноўваюць гэтыя два этапы і выказваюць здагадку, што культура наска валодала тэхнікай мастацкага самавыяўлення як у геаметрычнай, так і ў фігуратыўнай форме, аднак гэтыя плямёны, якія не мелі пісьменнасці, зніклі з перуанскай гістарычнай сцэны за шмат стагоддзяў да з'яўлення іх больш вядомых спадчыннікаў, якімі з'яўляюцца інкі.

Лініі Наскі ставяць перад гісторыкамі нямала пытанняў — хто іх стварыў, калі, нашто і якім чынам, таму для адказаў на гэтыя пытанні прапаноўваюцца розныя версіі.

Апроч рытуальнага, не выключана і астранамічнае значэнне гэтых ліній. Марыя Рэйхэ першая выказала здагадку, што лініі могуць з'яўляцца самым вялікім у свеце астранамічным календаром. Цалкам верагодна, што прадстаўнікі культуры наска маглі быць астраномамі-назіральнікамі, — прынамсі, па меркаванні доктара Філіса Пітлугі (астранома чыкагскага планетарыя). Пасля інтэнсіўнага вывучэння ўзаемнага размяшчэння зорак у Наска з ужываннем камп'ютарных метадаў яна прыйшла да высновы, што знакамітая выява павука задумана як дыяграма гіганцкага зорнага скопішча ў сузор'і Арыёна, а спалучаныя з гэтай фігурай прамыя, як страла, лініі характарызуюць змену схілення трох зорак у Поясе Арыёна.

Паколькі з зямлі шматлікія геогліфы разглядзець немагчыма, выказваліся здагадкі, што з дапамогай такіх узораў старажытныя жыхары даліны мелі зносіны з бажаством.

У папулярнай літаратуры можна сустрэць здагадкі пра тое, што палосы ў пустыні Наска прызначаны для пасадкі іншапланетных касмічных караблёў, бо да пачатку XX стагоддзя чалавецтва не было здольна да палётаў^[2]. Пры гэтым застаецца нерастлумачаным, навошта іншапланецянам, здольным пераадольваць светлавыя гады міжзорных прастор, наогул патрэбныя грунтавыя ўзлётна-пасадачныя палосы і прымітыўныя візуальныя арыенціры. Натуральна, няма ніякіх сведчанняў, што палосы ў Наска калі-небудзь выкарыстоўваліся для ўзлёту або пасадак лятальных апаратаў.

Гіпотэза сумнеўная яшчэ і таму, што малюнкі распазнаюцца да параўнальна невялікай вышыні — не больш за 100—150 метраў над зямлёй. Вельмі сумнеўна, што гэта магло б палегчыць пасадку касмічнага карабля ці іншага вялікага лятальнага апарата, для якога манеўраванне ў такой блізкасці ад зямлі практычна немагчыма.

Існуе больш праўдападобная здагадка, што старажытныя індзейцы маглі ўсё ж прыдумаць і вырабіць прымітыўны цеплавы аэрастат, здольны падняць чалавека на невялікую вышыню. У 80-я гады такі аэрастат, пабудаваны энтузіястамі з матэрыялаў, даступных старажытным індзейцам, сапраўды змог падняцца ў паветра. Для пілота такога «лятальнага апарата», практычная каштоўнасць якога сумнеўная (але які цалкам мог выкарыстоўвацца ў рытуальных мэтах), фігуры былі б даступны для агляду.

• 
  Сабака
• 
  Калібры
• 
  Кіт
• 
  Павук
• 
  Кондар
• 
  «Астранаўт»
• 
  Дрэва і рукі
• 
  Малпа

Захаванне ў пампе смецця жыхарамі горада Наска негатыўна адбіваецца на стане знакамітых ліній. Мэр горада напісаў заяву, у якой пратэставаў супраць недахопу фінансавання горада. Па ўказу прэзідэнта Альберта Фухіморы горад атрымліваў грошы для ператварэння ірыгацыйных каналаў у месца паломніцтва турыстаў. На жаль, гэта складалася ў пераносе і рэканструкцыі кропак доступу да каналаў у месцы, якія, па іх меркаванні, больш для гэтага падыходзілі. Прэзідэнт Алехандра Таледа спыніў гэта фінансаванне.

• Грунт пад лініямі ўшчыльнены, што з'яўляецца следствам праходжанння вялікай колькасцi людзей у рытуальных мэтах^[3].

• Культура Наска
• Пліта Наска
• Гігант з пустыні Атакамы

• Anthony F. Aveni. Between the Lines: The Mystery of the Giant Ground Drawings of Ancient Nasca. University of Texas Press, 2000. ISBN 0-292-70496-8.
• Field Museum of Natural History. The Archaeology and Pottery of Nazca, Peru: Alfred L. Kroeber’s 1926 Expedition. Rowman Altamira, 1998. ISBN 0-7619-8964-1.
• Фигуры пустыни Наска как археоастрономический феномен // Латинская Америка. — 1997. — № 7. — с. 64-72.

	Геогліфы Наскі на Вікісховішчы

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 700 рус. • англ. • фр.

• ГІГАНЦКІЯ МАЛЮНКІ Ў ПУСТЫНІ НАСКА (ПЕРУ)
• Сайт пра лініі Наска Архівавана 28 верасня 2020. (англ.)
• Малюнкі Наска: зямныя праекцыі зорных татэмаў?
• Лініі Наска: містычныя карціны Архівавана 18 студзеня 2012.
• Малюнкі пустыні Наска(недаступная спасылка)