Гемоліз — працэс разбурэння эрытрацытаў з вылучэннем з іх у навакольнае асяроддзе гемаглабіну.

Фізіялагічны гемоліз, які завяршае жыццёвы цыкл эрытрацытаў (каля 120 дзён), адбываецца ў арганізме чалавека і жывёл бесперапынна. У фізіялагічных умовах штодня гемолізу падвяргаецца 0,8 % усёй масы эрытрацытаў. Канчатковы распад эрытрацытаў адбываецца пераважна ў селязёнцы. Пры распадзе эрытрацытаў з вызваленага гемаглабіну шляхам складаных ператварэнняў утвараецца адзін з пігментаў жоўці — білірубін, па колькасці якога ў крыві і яго вытворных у кале і мачы можна меркаваць аб ступені гемолізу. Вызваленае ў працэсе распаду гемаглабіну жалеза дэпануецца ў рэтыкулаэндатэліяльных клетках печані і селязёнкі. Пасля складаных ператварэнняў жалеза звязваецца з

g-глабулінавай фракцыяй бялку крыві і ўдзельнічае ў выпрацоўцы новага гемаглабіну.

Адхіленне ў балансе паміж літычным агентам і інгібітарам можа прывесці да перавагі працэсу кроваразбурэння над кроваўтварэннем, г.зн. да паталагічнага гемолізу. Паталагічны гемоліз назіраецца пры гемалітычнай анеміі, гемаглабінапатыях, пад уплывам гемалітычная ядаў (таксіны некаторых бактэрый, свінец, мыш’як, нітрабензол, і інш), з прычыны ўтварэння аўтаіммунных і ізаэрытрацытарных антыцелаў пры пераліванні несумяшчальнай крыві, пры рэзусным канфлікце, уздзеянні некаторых хімічных агентаў, холаду; у адчувальных асоб — пры прыёме некаторых лекавых рэчываў, удыханні пылка некаторых раслін і інш.

Пры паталагічным гемолізе разбурэнне эрытрацытаў адбываецца ва ўсіх клетках рэтыкулаэндатэліяльнай сістэмы (печань, касцявы мозг, лімфатычныя вузлы і інш.), а таксама можа назірацца ў сасудзістым рэчышчы. У гэтым выпадку вялікая частка гемаглабіну разбураных эрытрацытаў звязваецца са спецыфічным бялком — гаптаглабінам, а лішак, праходзячы праз нырачны фільтр, з’яўляецца ў мачы — гемаглабінурыя. Распад адразу вялікай масы эрытрацытаў (напрыклад, пры гемалітычнай анеміі) суправаджаецца цяжкім станам арганізма (гемалітычны шок) і можа прывесці да смерці.

• Renz-Polster H, Krautzig S, Braun J: Basislehrbuch Innere Medizin. 3. Auflage 2005, ISBN 3-437-41052-0.

• Малая медицинская энциклопедия. — М.: Медицинская энциклопедия. 1991—96 гг.; Первая медицинская помощь. — М.: Большая Российская Энциклопедия. 1994 г.; Энциклопедический словарь медицинских терминов. — М.: Советская энциклопедия. — 1982—1984 гг. (руск.)