Васіль III
ст.-слав: Василї Іѡанновичъ
вялікі князь маскоўскі 1502 — 1505
Сумесна з	Іван III Васільевіч
Папярэднік	Dmitry Ivanovich[d]
Гасудар усяе Русі[d] 27 кастрычніка 1505 — 4 снежня 1533
Папярэднік	Іван III Васільевіч
Пераемнік	Іван IV Грозны
Нараджэнне	25 сакавіка 1479 Масква, Вялікае Княства Маскоўскае
Смерць	3 снежня 1533 (54 гады) Масква, Вялікае Княства Маскоўскае
Месца пахавання	Архангельскі сабор
Род	Рурыкавічы
Бацька	Іван III Васільевіч
Маці	Соф’я Палеалог
Жонка	Саламонія Юр’еўна Сабурава[d][1] і Алена Васілеўна Глінская[1][2]
Дзеці	Іван IV Грозны[3], Юрый Васільевіч[d] і Georgy Vasilyevich[d]
Веравызнанне	праваслаўе
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Васіль III Іванавіч (25 сакавіка 1479 — 4 снежня 1533) — вялікі князь маскоўскі ў 1505—1533, сын Івана III і Софіі Палеолаг, бацька Івана IV Грознага.

Васіль не быў старэйшым сынам і стаў спадкаемцам пасля смерці Івана Маладога ў 1490 годзе і няміласці Дзмітрыя Іванавіча (сына Івана Маладога і ўнука Івана III) у 1502 годзе. Першы шлюб быў уладкаваны яго бацькам Іванам, які спачатку спрабаваў знайсці яму нявесту ў Еўропе, але скончыў справу выбарам з 1500 дзяўчын, прадстаўленых да двара для гэтай мэты з усёй краіны. Бацька першай жонкі Васіля Саламоніі, Юрый Сабураў, не быў нават баярынам. Род Сабуравых ідзе ад татарскага мурзы Чэта.

Паколькі першы шлюб быў бясплодны, Васіль дамогся разводу ў 1525 годзе, і ў пачатку наступнага (1526-га) года ажаніўся з Аленай Глінскай, дачкой літоўскага князя Васіля Львовіча Глінскага. Першапачаткова новая жонка таксама не магла зацяжарыць, але нарэшце 25 жніўня 1530 года ў іх нарадзіўся сын Іван, будучы Іван Грозны, а затым і другі сын — Юрый.

Васіль памёр 3 снежня 1533 года ад заражэння крыві, выкліканага нарывам на левым сцягне.

У знешняй палітыцы магчыма вылучыць некалькі кірункаў — казанскі, літоўскі, крымскі. Паходы на Казань ажыццяўляліся ў 1506, 1523 і 1524 гадах. У 1521 годзе быў адбіты напад на Маскву сумеснага крымска-казанскага войска, а ў 1527 годзе — крымскага войска Іслям-гірэя. На літоўскім кірунку ў выніку двух маскоўска-літоўскіх войн (1507—1508 і 1512—1522) за Вялікім княствам Маскоўскім былі замацаваны землі шэрагу вярхоўскіх княстваў, далучаных яшчэ яго бацькам Іванам III, далучаны смаленскія землі разам са Смаленскам. На бок маскавітаў перайшоў Міхаіл Глінскі.

Падчас свайго кіравання Васіль далучыў да Масквы Пскоў (1510), Смаленск (1514), Разань (1521), Ноўгарад-Северскі (1522).

У сваёй унутранай палітыцы Васіль III карыстаўся падтрымкай Царквы ў барацьбе з баярскай апазіцыяй. У 1521 мітрапаліт Варлаам быў высланы з-за адмовы ўдзельнічаць у барацьбе Васіля супраць князя Васіля Іванавіча Шамячыча. Князёў Рурыкавічаў Васіля Шуйскага і Івана Варатынскага саслаў у выгнанне. Дыпламат і дзяржаўны дзеяч Іван Бярсен-Бяклемешаў быў пакараны ў 1525 з-за крытыкі палітыкі Васіля. Максім Грэк (публіцыст), Васіян Патрыкееў (дзяржаўны дзеяч) і іншыя былі асуджаныя па той жа самой прычыне ў 1525 і 1531. На працягу кіраванні Васіля III павялічылася зямельнае дваранства, улады актыўна абмяжоўвалі імунітэт і прывілеі баяраў.

Васіль III — продкі

Дзмітрый Данскі Васіль I Дзмітрыевіч Еўдакія Дзмітрыеўна[d] Васіль II Вітаўт Соф’я Вітаўтаўна Ганна Іван III Васільевіч Уладзімір Андрэевіч Храбры[d] Яраслаў Уладзіміравіч[d] Алена Альгердаўна[d] Марыя Яраслаўна[d] Марыя Фёдараўна Кошкіна-Галцяева[d] Фёдар Галцяй[d] Васіль III Іаан V Палеалог Мануіл II Палеалог Алена Кантакузін[d] Фама Палеалог[d] Constantine Dragaš[d] Алена Драгаш[d] NN[d] Соф’я Палеалог Andronikos Asen Zaccaria[d] Centurione II Zaccaria[d] Catherine Le Maure[d] Aikaterini Zaccaria[d] Леанарда II Тока[d] Creusa Tocco[d] NN[d]

Тэматычныя сайты	The Peerage
Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая каталанская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (навукова-адукацыйны партал) · Вялікая савецкая (1 выд.) · Бракгаўза і Эфрона · Ваенная Сыціна · Кругасвет · Малы Бракгаўза і Эфрона · Праваслаўная · Britannica (11-th) · Britannica (онлайн) · Brockhaus · Notable Names Database · Universalis
Генеалогія і некрапалістыка	WikiTree · WeRelate · Sejm-Wielki.pl · Geni.com · Rodovid
Нарматыўны кантроль BNF: 15052610b · GND: 118764411 · ISNI: 0000000081903770 · LCCN: n2005016814 · NKC: js2007409721 · NLP: a0000001212491 · LIBRIS: 351111 · SUDOC: 204294436 · VIAF: 121961806