Горад Бругэ нідэрл.: Brugge Герб[d] Сцяг[d] Краіна  Бельгія Каардынаты 51°12′34″ пн. ш. 3°13′12″ у. д.HGЯO Кіраўнік Dirk De fauw[d] Плошча 138 км² Вышыня цэнтра 2 м Водныя аб’екты Паўночнае мора, Boudewijnkanaal[d] і Reie[d] Насельніцтва ▲118 509 чал. (1 студзеня 2022)[1] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 050 Паштовыя індэксы 8000[2], 8380[2], 8310[2] і 8200[2] Афіцыйны сайт brugge.be (гал.)(фр.)(ням.)(англ.) Бругэ на карце Бельгіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бругэ (нідэрл.: Brugge; фр.: Bruges; англ.: Bruges) — горад у Фландрыі, у Бельгіі. Сталіца правінцыі Заходняя Фландрыя.

Гістарычны цэнтр (плошчай 430 га), як сярэдневяковы горад, занесены ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. У часы свайго росквіту ў перыяд Сярэднявечча насельніцтва складала 200 000 жыхароў (цяпер — крыху больш за 117 тыс.). Дзякуючы сярэдневяковаму багаццю сённяшні Бругэ лічыцца адным з самых маляўнічых гарадоў Еўропы.

Бругэ — важны эканамічны цэнтр краіны. У канцы XX стагоддзя за межамі гістарычнага ядра быў пабудаваны сучасны марскі порт, дзякуючы чаму горад вярнуў сабе згубленую ролю гандлёвага марскога горада.

Найстарэйшая крыніца, у якой упершыню даецца назва горада, датуецца 875 годам. Гэтая крыніца — старажытныя манеты, на якіх напісана Bruggia і Bruccia. Аднак дакладнае паходжанне назвы дагэтуль не зафіксавана. Магчыма, гэта скажонае кельцкае імя для ракі Рае (нідэрл.: Reie), якая цячэ праз горад. Што тычыцца назвы самой ракі, то яна, імаверна, паходзіць ад кельцага слова Рогія (Rogia), што значыць «Святая вада». У працэсе эвалюцыі імя ракі з Rogia да Ryggia, змянялася і назва горада — да Bryggia.

Пазней адбылося змяшэнне са старажытнанарвежскім словам bryggja, што абазначае «памосткі» і «прыстань». Старажытнанарвежскі ўплыў трэба ўлічваць з прычыны інтэнсіўных гандлёвых сувязей са Скандынавіяй па Паўночным моры.

Гіпотэза, якая звязвае назву горада са словам «мост» (нідэрл.: brug) лічыцца найменш імавернай. Абгрунтаванне непрыняцця такога паходжання назвы падмацоўваецца эвалюцыяй самога слова brug, якое раней вымаўлялася як Brigge (для параўнання, англійскае слова bridge, старажытнаанглійскае — brycg, фрызскае — brigge або bregge, гальскае — briva).

Часта горад называюць «Паўночнай Венецыяй» з-за вялікай колькасці каналаў і мастоў (каналы ў Бругэ атрымалі ўласнае імя — ра́ен («reien») ад назвы ракі, што цячэ праз горад — Рае). Таксама жыхары Бругэ называюць свой горад — Брэйдэлстад («Breydelstad»). Гэтая назва пайшла ад імі легендарнага героя з паданняў XIV стагоддзя Яна Брэйделя.

Жартаўлівая мянушка жыхароў Бругэ — «Бругскія вар’яты» («Brugse zotten»). Гэтая мянушка з’явілася дзякуючы наступнай легендзе: жыхары горада, у час сваёй барацьбы за аўтаномію ў Свяшчэннай Рымскай імперыі, у 1488 годзе зняволілі на чатыры месяцы Максіміліяна I Аўстрыйскага. За гэта гораду было забаронена праводзіць штогадовы кірмаш. Каб неяк задобрыць манарха, жыхары Бругэ для яго правялі вялікі фестываль для вяртання дазволу на правядзенне кірмашу, на спагнанне падаткаў і … будаўніцтва вар’яцкага дома. Яго адказ быў такі: «Зачыніце ўсе парты Бругэ і атрымаеце вар’яцкі дом!».

Горад знаходзіцца на паўночным захадзе краіны, за 15 км ад марскога берага. Бругэ атачаюць урадлівыя раўніны. Горад знаходзіцца на чыгуначнай лініі Гент — Астэндэ. На тэрыторыі горада зліваюцца тры каналы — ў кірунку Гента, Слаўса і Остэнда; глыбіня гэтых каналаў дазваляе хадзіць па іх вялікім марскім караблям.

Гісторыя Бругэ, якая падмацоўваецца дакладнымі звесткамі, адносіцца да III стагоддзя — перыяд Рымскай імперыі, калі рымскія войскі для абароны тэрыторыі ад набегаў германскіх плямёнаў пабудавалі рад умацаванняў. Адно з такіх умацаванняў было разлічана на абарону ад уварвання з Паўночнага мора і працягнулася на ўзбярэжжы ля вусця ракі Рае, дзе пазней вырас горад.

Марскі гандаль атрымаў у гэтым раёне значнае развіццё дзякуючы блізкасці Англіі і зносінам са Скандынавіяй. Аднак спачатку вялікія караблі маглі дасягаць Бругэ толькі падчас прыліву. Так было да XII стагоддзя, пакуль пасля паслядоўнага напаўнення вадой аднаго з рукавоў ракі, горад не атрымаў прамога і дастаткова глыбокага выхаду да мора.

У XIII стагоддзя Бругэ становіцца важным міжнародным гандлёвым цэнтрам на шляхах з поўдня на поўнач Еўропы. Горад набыў прывілеяваную пазіцыю ў гандлі тканінамі з Англіяй у параўнанні з астатнімі фламандскімі гарадамі. Важнай прычынай было і тое, што Бругэ меў добрыя сувязі з унутранымі раёнамі Еўропы, якія праходзілі праз іншыя важныя гарады — горад Гент, горад Мехелен, Брусель і горад Лёвен. У непарыўнай сувязі з міжнародным гандлем развіваліся і іншыя галіны эканомікі, ў тым ліку банкаўская сфера.

Пра багацце горада ў тыя часы сведчаць пабудаваныя ў 1240 годзе палата суконшчыкаў і вежа-званіца, а таксама адрамантаваны пасля пажару ў 1280 годзе замак, як прыкмета палітычнай і эканамічнай самастойнасці горада.

XIV стагоддзя па праве лічыцца «Залатым векам» Бругэ. Насельніцтва ў гэты перыяд дасягнула 46.000 жыхароў — у ім больш ніколі не жыло да пачатку XIX стагоддзя.

У XV стагоддзі эканамічныя пазіцыі Бругэ аслабелі. Асноўнай прычынай гэтага стала паступовае абмяленне выхаду да мора, з-за чаго порт Антверпена стаў болей зручным для марскога гандлю. Неўзабаве з Бругэ ў Антверпен пераехалі і ганзейскія канторы і факторыі. Акрамя таго, для заняпаду былі і палітычныя прычыны: пасля нечаканай смерці графіні Марыі Бургундскай у 1482 годзе і паўстання ў Фландрыі супраць Максіміліяна I Аўстрыйскага, горад трапіў у няміласць. Бругэ вымушаны быў зруйнаваць свае муры і адмовіцца ад самастойнасці.

Падчас Васьмідзесяцігадовай вайны Бругэ быў некалькі разоў полем бітваў. У 1579 годзе горад далучыўся да Утрэхцкай уніі (ваенна-палітычны саюз аб’яднанных паўночных правінцый Нідэрландаў супраць іспанскага панавання). Аднак унія супраць Іспаніі не скора вярнула эканамічнае развіццё: выхад да мора застаўся на пэўны час за іспанцамі. Гэта значна ўскладняла гандаль, аднак горад працягваў жыць. У 1510 годзе Бругскі магістрат заснаваў школу для хлапчукоў з бедных сямей. Праз восем гадоў, у 1518-м, была заснавана школа для дзяўчынак.

XVII стагоддзя ў гісторыі Бругэ непарыўна асацыюецца з вырабам карункаў. Каклюшкі са звычайнага занятку жанчын перараслі спачатку ў рамяство, а потым і ў цэлую гарадскую індустрыю.

З 1612 года пачынаюць адкрывацца школы для дзяўчынак, дзе сярод іншага іх вучылі і майстэрству вырабу карункаў. Павялічэнне школ для дзяўчынак у параўнанні з колькасцю школ для хлапчукоў (125 супраць 15) даказвае, што выраб дадзенай прадукцыі быў запатрабаваным на рынку і паступова станавіўся важнай крыніцай прыбытку Бругэ. У 1802 годзе прыкладна 6 тыс. жанчын займаліся вырабам карункаў (пры прыкладнай колькасці жыхароў горада ў 40 тыс. чалавек).

Гарадское кіраўніцтва рабіла спробы вярнуць былую славу Бругэ. Самым галоўным было будаўніцтва новага канала. Аднак відавочных змен для эканомікі горада гэта не прынесла: як і раней Бругэ не мог канкурыраваць з больш развітымі партамі Фландрыі — Гентам і Антверпенам. Бругэ — як звычайны правінцыйны горад — застаўся ў баку ад галоўных падзей XIX стагоддзя: Французская рэвалюцыя, набыццё Бельгіяй незалежнасці, прамысловая рэвалюцыя і г. д. У 1850 годзе Бругэ лічыўся найбяднейшым горадам Фландрыі.

Сучаснікі, якія бывалі ў горадзе, адзначалі яго згаслую прыгажосць. Так апісаў у сваіх падарожных нататках Бругэ французскі пісьменнік Віктор Гюго. Аднак самай трапнай ацэнкай жыцця горада стаў раман Жоржа Родэнбаха «Мёртвы Бругэ» (фр.: Bruges-la-Morte) у 1892 годзе. Яго твор меў вялікі поспех у Еўропе, пазней быў неаднаразова экранізаваны.

У 1877 бельгійскі кароль Леапольд II сказаў, што быў бы рады, калі б «усе прыгожыя дамы і помнікі былі адноўлены так, каб горад зрабіўся вялікім музеем». Неўзабаве так і стала дзякуючы архітэктару Луі дэ ла Сенсеры (фр.: Louis de la Censerie), рэстаўрацыйныя работы якога зрабілі з правінцыйнага горада славутую мясціну.

У 1895 годзе быў рэалізаваны план бельгійскага ўрада па будаўніцтве новага порта — Зэебруге (нідэрл.: Zeebrugge), які б злучаўся з унутраным портам Бругэ. Мэта праекта — павялічыць эканамічную прывабнасць порта горада, аднак з-за недастатку шляхоў зносін з іншымі рэгіёнамі краінамі, а таксама з-за неразвітай прамысловасці ўнутры горада, нельга было чакаць скорага поспеху. Акрамя таго, паступоваму развіццю порта перашкодзіла Першая сусветная вайна, у час якой нямецкія войскі захапілі Бругэ. Горад быў вызвалены брытанцамі толькі праз 4 гады — ў 1918. Пасляваенны порт пачаў працаваць праз два гады — ў 1920-м.

Падчас Другой сусветнай вайны порт Бругэ быў зноў захоплены і на працягу чатырох гадоў знаходзіўся пад акупацыяй. Выкарыстанне порта аднавілася толькі ў 1951 годзе, і з гэтага часу пачынаецца няспынны рост яго значнасці. Ужо з 1960-га года порт можа прымаць найвялікшыя кантэйнерныя караблі і танкеры. З 1970 па 1985 была праведзена наступная рэканструкцыя порта: пабудаваныя дзве новыя марскія дамбы, што дазволіла вынесці гавані глыбей у мора, таксама пабудаваныя два вялікія докі. У горадзе злучаюцца тры каналы — Генцкі, Слэйскі і Остэндскі.

• Царква Маці Божай, Бругэ

• Музей шакаладу
• Музей Сальвадора Далі
• Дом-музей фламандскага паэта Гвіда Гезэле

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 996 рус. • англ. • фр.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Бругэ
• Афіцыйны сайт горада Бругэ (англ., фр., нід., ням.)
• Банк здымкаў Бругэ

У сацыяльных сетках	Facebook · LinkedIn · Twitter
Фота, відэа і аўдыё	Instagram · YouTube
Тэматычныя сайты	DMOZ
Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая каталанская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (навукова-адукацыйны партал) · Ларуса · Універсальная літоўская энцыклапедыя · Britannica (9-th) · Britannica (11-th) · Britannica (онлайн) · Brockhaus · Catholic (1997—…) · Treccani · Universalis
Нарматыўны кантроль BNF: 11949874m · GND: 4069688-1 · LCCN: n79018880 · NKC: ge130511 · NLG: 183168 · SUDOC: 02746329X · VIAF: 134392543