Фінляндыя фін. Suomen tasavalta швэдз. Republiken Finland
Сьцяг Герб
Дзяржаўны гімн: «Maamme/Vårt land»
Афіцыйная мова	фінская, швэдзкая
Сталіца	Хэльсынкі
Найбуйнейшы горад	Хэльсынкі
Форма кіраваньня Прэзыдэнт Прэм’ер-міністар	Рэспубліка Саўлі Нійнісьцё Сана Мірэла Марын
Плошча  • агульная  • адсотак вады	64-е месца ў сьвеце 338 424 км² 10%
Насельніцтва  • агульнае (2013)  • шчыльнасьць	114-е месца ў сьвеце 5 450 614[1] 16/км²
СУП  • агульны (2010)  • на душу насельніцтва	52 месца ў сьвеце $185,979 млрд $34 585
Валюта	Эўра (EUR)
Часавы пас  • улетку	EET (UTC+2) EEST (UTC+3)
Незалежнасьць — абвешчаная — прызнаная	ад Расейскае імпэрыі 6 сьнежня 1917 4 студзеня 1918
Дамэн верхняга ўзроўню	.fi
Тэлефонны код	+358

Фінля́ндыя (Фі́ншчына^[2][3][a], Суóмі; афіцыйна — Рэспу́бліка Суомі; па-фінску: Suomen tasavalta, па-швэдзку: Republiken Finland) — краіна ў паўночнай Эўропе, мае выхад да Фінскае і Батнічнае затокаў Балтыйскага мора. Акрамя кантынэнтальнае часткі Фінляндыі належаць Аляндзкія астравы, мяжуе з Швэцыяй, Нарвэгіяй і Расеяй.

У сярэдзіне І тысячагодзьдзя нашай эры ў цэнтральнай Фінляндыі жыло племя хямэ, а на паўднёвым захадзе — суомі, гэтыя плямёны мелі фіна-вугорскае паходжаньне. Да ІХ стагодзьдзя распаўсюджваньне фінскіх плямёнаў дасягае возера Сайма. У сярэдзіне ХІІ ст. пачынаецца заваяваньне Фінляндыі Швэцыяй. Пасьля трох крыжовых паходаў (1157, 1249 і 1293 гг.) Швэцыя заваявала ўсю паўднёвую Фінляндыю да Карэльскага перашыйку (паўночны захад сучаснай Ленінградзкай вобласьці Расеі). У 1323 годзе ўпершыню была вызначаная мяжа паміж Швэцыяй і Наўгародзкім княствам, пры гэтым землі, заселеныя фінамі, поўнасьцю ўвайшлі ў склад Швэдзкага каралеўства. У пэрыяд уніі Даніі, Нарвэгіі і Швэцыі (1397—1523) Фінляндыя карысталася шырокай унутранай аўтаноміяй, але падчас кіраваньня Швэдзкім каралеўствам Карлам ХІ стала звычайнай часткай краіны. У час Вялікай Паўночнай вайны і Расейска-швэдзкай вайны 1741—1743 гадоў частка Фінляндыі была акупаваная Расейскай імпэрыяй. Пасьля расейска-швэдзкай вайны 1808—1809 гадоў тэрыторыя Фінляндыі была поўнасьцю далучаная да Расеі. Вялікім князем фінскім стаў расейскі цар, але непасрэднае кіраваньне ажыцьцяўляў генэрал-губэрнатар, а заканадаўчую ўладу прадстаўляў сойм. Але да 1863 году сойм не зьбіраўся, і ў 1899 годзе цар поўнасьцю прысвоіў сабе права выдаваць законы для Фінляндыі бяз згоды сойму. Часовы ўрад Расеі ў сакавіку 1917 году аднавіў аўтаномію Фінляндыі, а ў сьнежні 1917 году сойм прыняў дэклярацыю незалежнасьці.

Празь месяц у Фінляндыі адбылася рэвалюцыя і пачалася грамадзянская вайна, падаўленая з дапамогай войскаў Нямеччыны, якая спрабавала ўсталяваць у Фінляндыі манархію. Але ў ліпені 1919 году ў краіне была абвешчана рэспубліка, і ў кастрычніку 1920 году Фінляндыя падпісала мірную дамову з Савецкай Расеяй. У 1932 годзе паміж Фінляндыяй і СССР была заключаная дамова пра ненападзеньне. У канцы 1930-х гадоў СССР пачала вайсковыя дзеяньні супраць Фінляндыі, якія скончыліся ў сакавіку 1940 году паразай Фінляндыі. Пасьля гэтай вайны Карэльскі перашыек і частка ўсходніх памежных рэгіёнаў краіны адышлі да СССР. У Другой сусьветнай вайне Фінляндыя ўдзельнічала з чэрвеня 1941 году да верасьня 1944 году на баку Нямеччыны.

У красавіку 1948 году паміж СССР і Фінляндыяй была падпісаная дамова пра сяброўства і супрацоўніцтва. Гэтаю дамоваю ў склад Расеі трапіў рэгіён Пэтсама — захад сучаснае Мурманскае вобласьці Расеі, пасьля чаго краіна атрымала існыя межы.

Фінляндыя — дэмакратычная краіна. Кіраўнік дзяржавы — прэзыдэнт, які абіраецца двухэтапным галасаваньнем тэрмінам на 6 гадоў. Заканадаўчы орган — аднапалатны парлямэнт. Тэрыторыя краіны дзеліцца на 19 маакунтаў, якія прыйшлі на замену ранейшым 6 ляні.

Тэрыторыя Фінляндыі, у асноўным, нізінная, пераважае халміста-мароная раўніна з выхадамі скальных пародаў. На поўначы і паўночным-усходзе краіны знаходзяцца ўзгор’і і ўзвышаныя грады вышынёй 300—400 мэтраў. На крайнім паўночным захадзе — невялікія астрогі Скандынаўскіх гор з самай высокай кропкай краіны — гарой Халці (1328 м).

Клімат умераны, пераходны ад марскога да кантынэнтальнага. Сярэдняя тэпмэратура ліпеня ад +17°С на поўдні да +14°С на поўначы; студзеня адпаведна ад −3°С да +14°С. Сярэднегадавая колькасьць ападкаў складае 400—700 мм.

У Фінляндыі існуе вялікая колькасьць кароткіх паўнаводных рэк са шматлікімі парогамі і вадаспадамі (Ійёкі, Ільмэн'ёкі і інш.). На 2014 год налічвалася каля 188 000 азёраў^[5], якія займалі 8% плошчы краіны. Яны неглыбокія (у сярэднім каля 7 м), часта выцягнутыя з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход — па накіраваньню са старажытнымі ледавікамі; злучаны паміж сабой пратокамі і ўтвараюць буйныя водныя сыстэмы — Сэйма, Пяйянэ, Інары і іншыя. У рэках і азёрах водзіцца шмат рыбы: ласось, сіг, сом, судак, шчупак, лешч, акунь.

Большая частка Фінляндыі пакрытая лясамі (каля 76%), у асноўным таёжнымі (сасна, ёлка), толькі на паўднёвым захадзе краіны сустракаюцца зьмешаныя лясы. Да паловы плошчы, уключаючы, лясы забалочаныя. На поўначы краіны знаходзіцца лесатундра.

Фінляндыя — разьвітая індустрыяльна-аграрная краіна. Сукупны ўнутраны прадукт складае 185,5 млрд даляраў. Вядзецца здабыча жалезнай руды, меднага калчадану, цынку, хрому. Эфэктыўна выкарыстоўваюцца запасы драўніны. 34% СУП краіны фарміруецца за кошт чорнай і каляровай мэталюргіі, машынабудаваньня, цэлюлозна-папяровай, дрэваапрацоўчай, хімічнай, тэкстыльнай, харчовай галінамі прамысловасьці. У сельскай гаспадарцы (3% СУП), пераважае малочна-мясная жывёлагадоўля. Вырошчваюцца кармавыя травы і зерневыя культуры — пшаніца і жыта. Сфэра паслугаў забясьпечвае 63% СУП. У апошнія гады Фінляндыя становіцца буйным турыстычным цэнтрам, арыентаваным на актыўны зімовы адпачынак.

Насельніцтва краіны складае 5,2 млн чалавек зь якіх 93% — фіны, 6% — швэды. На поўначы жыве некалькі тысячаў саамаў. Афіцыйныя мовы — фінская і швэдзкая. Сярод вернікаў болей за 87% — лютэране. Швэды складаюць большасьць насельніцтва на заходнім узьбярэжжы краіны (маакунта Пох’янмаа) і на Аляндзкіх астравох, пры гэтым Аляндзкія астравы маюць аўтаномію і адзіную афіцыйную мову — швэдзкую. Саамы краіны жывуць пераважна на поўначы, маючы культурную аўтаномію, гарантаваную Канстытуцыяй. Саамы Фінляндыі размаўляюць на некалькіх мовах, якія маюць прызнаны статус.

Дзяржаўныя мовы — фінская ды швэдзкая, афіцыйны статус апошняй абумоўлены гістарычнымі прычынамі. Тым ня менш, моваю большасьці насельніцтва зьяўляецца фінская, швэдзкая зьяўляецца моваю большасьці на Аляндзкіх астравох і некаторых прыбярэжных рэгіёнах. У Ляпляндыі (поўнач Фінляндыі) маюць прызнаньне саамскія мовы. У краіне існуе прызнаньне іншых (напрыклад цыганская або мова жэстаў) моваў. Швэдзкая мова выкладаецца ў школах.

• Паўночная хада

У 1952 годзе Дзяржаўны сход Фінляндыі стаў сябрам Паўночнай рады (Данія). 14 сьнежня 1955 году ўрад Фінляндыі стаў сябрам Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў (Нью-Ёрк). У 1995 годзе ўрад Фінляндыі стаў сябрам Эўразьвязу. У 2022 годзе ўрад Фінляндыі адмовіўся ад палітыкі нэўтралітэту ў сувязі з расейскім уварваньнем ва Ўкраіну і падаў заяўку на ўступленьне ў Арганізацыю Паўночнаатлянтычнай дамовы (АПАД; Бэльгія). 4 красавіка 2023 году фінскі прэзыдэнт Саўлі Нііністэ накіраваўся ў Брусэль для ўрачыстага прыёму Фінляндыі ў АПАД^[6].

Асноўны артыкул: Беларуска-фінскія дачыненьні

26 лютага 1992 году ўрады Беларусі і Фінляндыі аднавілі дыпляматычныя дачыненьні пасьля адраджэньня беларускай дзяржаўнасьці. 1 кастрычніка 2010 году ў Менску адчынілі Аддзяленьне Амбасады Фінляндыі ў Беларусі. У лютым 2012 году адчынілі Амбасаду Беларусі ў Фінляндыі^[5].

• Сайт ураду Фінляндыі (фін.), (швэд.), (анг.)
• Фінляндыя ў праекце The World Factbook (анг.)
• Афіцыйны турыстычны сайт Фінляндыі (анг.)

п а р Краіны Эўропы
Азэрбайджан¹ Альбанія Андора Армэнія¹ Аўстрыя Баўгарыя Беларусь Босьнія і Герцагавіна Бэльгія Ватыкан Вугоршчына Вялікабрытанія Гішпанія Грузія¹ Грэцыя Данія Ірляндыя Ісьляндыя Італія Казахстан¹ Кіпр¹ Латвія Летува Ліхтэнштайн Люксэмбург Малдова Мальта Манака Нарвэгія Нідэрлянды Нямеччына Партугалія Паўночная Македонія Польшча Расея¹ Румынія Сан-Марына Славаччына Славенія Сэрбія Турэччына¹ Украіна Фінляндыя Францыя Харватыя Чарнагорыя Чэхія Швайцарыя Швэцыя Эстонія
Часткова прызнаныя	Абхазія¹ Косава Нагорна-Карабаская Рэспубліка¹ Паўднёвая Асэтыя¹ Паўночны Кіпр¹ Прыднястроўе
Залежныя тэрыторыі	Акратыры і Дэкелія Аляндзкія астравы Востраў Мэн Гернсі Гібральтар Джэрзі Паўночная Ірляндыя Фарэрскія астравы Шпіцбэрген
¹ — часткова або цалкам знаходзіцца ў Азіі

п а р Савет эканамічнай узаемадапамогі
Сябры	Альбанія (да 1964)  Баўгарыя  Віетнам (з 1978)  Вугоршчына  Куба (з 1970)  Манголія (з 1960)  Усходняя Нямеччына (з 1950)  Польшча  Румынія  СССР  Чэхаславаччына
Асацыяваныя сябры	Югаславія (з 1964)
Назіральніцы	Ангола (з 1976)  Аўганістан (з 1986)  Емэн (з 1986)  Ірак (з 1975)  Кітай (да 1961)  Лаос (з 1986)  Мазамбік  Мэксыка (з 1975)  Паўночная Карэя (з 1956)  Нікарагуа (з 1984)  Фінляндыя (з 1973)  Этыёпія (з 1986)