Масты лац. Masty
Вуліца
Герб Мастоў Сьцяг Мастоў
Першыя згадкі:	1486
Горад з:	1955
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Мастоўскі
Плошча:	11,6 км²
Вышыня:	118 м н. у. м.
Насельніцтва:	15 770 чал. (2019)[1]
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1515
Паштовы індэкс:	231591
СААТА:	4240501000
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°24′0″ пн. ш. 24°32′0″ у. д. / 53.4° пн. ш. 24.53333° у. д. / 53.4; 24.53333Каардынаты: 53°24′0″ пн. ш. 24°32′0″ у. д. / 53.4° пн. ш. 24.53333° у. д. / 53.4; 24.53333
Масты на мапе Беларусі ± Масты Масты
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Масты́^[2] — места ў Беларусі, на рацэ Нёмане пры ўтоку ў яе ракі Зальвянкі. Адміністрацыйны цэнтар Мастоўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2019 год — 15 770 чалавек^[1]. Знаходзяцца за 60 км на паўднёвы ўсход ад Горадні. Вузел чыгунак і аўтамабільных шляхоў на Горадню, Ліду, Ваўкавыск.

Масты — даўняе мястэчка гістарычнай Гарадзеншчыны (частка Троччыны). Сучаснае места Масты ўзьнікла ў 1920-я гады на месцы маёнтку Зальвянаў, старажытнаму мястэчку адпавядаюць цяперашнія вёскі Масты Правыя і Левыя^[3].

Першы пісьмовы ўпамін пра Масты як цэнтар воласьці Гарадзенскага павету Троцкага ваяводзтва зьмяшчаецца ў Літоўскай мэтрыцы і датуецца 1486 годам^[4]. У 1514 годзе паселішча атрымала статус мястэчка. У 1539 годзе ў Мастах збудавалі касьцёл, зямлю для якога вылучыла вялікая княгіня Бона Сфорца. Паводле рэвізіі 1561 году, у мястэчку было 9 вуліцаў (Гарадзенская, Менская, Ваўпянская, Віленская, Дзярэчынская, Пяскоўская, Млінская), паром і прыстань. Значную долю ў гандлі Мастоў займаў лес, які сплаўлялі па Нёмане ў Горадню, Коўна і Каралявец^[5]. Па 1589 годзе^[4] мястэчка ўвайшло ў склад Гарадзенскай эканоміі^[6].

У 1601, 1633, 1653 і 1677 гадох згодна з адпаведнымі каралеўскімі прывілеямі Масты атрымалі некаторыя мескія вольнасьці. Прывілей 1633 году дазваляў праводзіць тут штотыднёвыя таргі і 2 кірмашы штогод. На 1673 год у мястэчку жыло 109 радзінаў^[4].

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Масты апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, з 1801 году ў Гарадзенскім павеце Гарадзенскай губэрні. У 1-й палове XIX стагодзьдзя павялічылася суднаходзтва і сплаў лесу. На 1833 год у мястэчку было 164 драўляныя будынкі. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Мастах працавалі расейская народная вучэльня і ліманаднае прадпрыемства. У 1907 годзе чыгунка злучыла паселішча з Горадняй, Лідай, Ваўкавыскам.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Масты занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Масты абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Мастоўскай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР^[7]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[8]. Згодна з Рыскай мірна дамовай 1921 году Масты апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Гарадзенскага павету Беластоцкага ваяводзтва. У 1927 годзе ў мястэчку збудавалі фанэрны завод (у 1931 годзе на ім працавалі 400 чалавек). 17 верасьня 1939 году каля Мастоў мясцовыя камуністы-дывэрсанты зрабілі засаду на чыгунцы, па якой эвакуяваліся польскія жаўнеры^[9].

2 лістапада 1939 году Масты ўвайшлі ў БССР, дзе ў кастрычніку 1940 году атрымалі афіцыйны статус працоўнага пасёлку, а з 15 студзеня таго ж году сталі цэнтрам раёну. У Другую сусьветную вайну з 25 чэрвеня 1941 да 13 чэрвеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху, у складзе акругі «Беласток» правінцыі Ўсходняя Прусія.

22 ліпеня 1955 году Масты атрымалі статус места. 25 сьнежня 1962 году Мастоўскі раён ліквідавалі^[10], а само места перавялі ў склад Ваўкавыскага раёну^[11]. 6 студзеня 1965 году зноў сталі цэнтрам адноўленага раёну^[12].

• Места на старых здымках
• 
  Масты Правыя. Касьцёл
• 
  Масты Правыя. Інтэр’ер касьцёла
• 
  Масты Правыя. Помнік паўстанцам
• 
  Зальвяны. Сядзіба, 1915—18 гг.
• 
  Фабрыка Канапацкіх, да 1919 г.
• 
  Чыгуначная станцыя, 1907 г.
• 
  Чыгуначная станцыя, да 1919 г.
• 
  Нёман, да 1919 г.

• XVIII стагодзьдзе: 1797 год — 622 чал.
• XIX стагодзьдзе: 1830 год — 368 муж., зь іх шляхты 4, духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 156, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 206^[13]; 1833 год — 981 чал.; 1885 год — 1317 чал. (623 муж. і 694 жан.), зь іх 380 юдэяў^[14]; 1897 год — 2633 чал.^[15]
• XX стагодзьдзе: 1940 год — 4,7 тыс. чал.^[16]; 1970 год — 11,6 тыс. чал.^[17]; 1973 год — 12,3 тыс. чал.; 1998 год — 18,5 тыс. чал.^[18]
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 17,4 тыс. чал.; 2006 год — 16,8 тыс. чал.; 2009 год — 16 595 чал.^[19] (перапіс); 2016 год — 15 948 чал.^[20]; 2017 год — 15 883 чал.^[21]; 2018 год — 15 838 чал.^[22]; 2019 год — 15 770 чал.^[1]

У Мастах дзее некалькі рэлігійных супольнасьцяў:

• Каталіцкая парафія п. н. Маці Божай Тройчы Цудоўнай. Утварылася ў 1992 годзе, касьцёл збудавалі ў 1997 годзе, кансэкравалі 22 ліпеня 2000 году. Абслугоўвае: кс. Рышард Якубец, Мікелеўшчына.
• Праваслаўны прыход у гонар абраза Божай Маці «Усіх смуткуючых Радасьць» (1997). Настаяцель: протаярэй Уладзімер Саверчанка. Клір: ярэй Віктар Шнайдар.
• Праваслаўны прыход у імя Сьвятога прарока Іліі (1988). Настаяцель: ярэй Уладзімер Мазгоў.

У Мастах працуюць 3 сярэднія школы, спартовая школа і школа мастацтваў, 6 дашкольных установаў.

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе тэрытарыяльнае мэдычнае аб’яднаньне.

Дзеюць 5 бібліятэк, 2 дамы культуры, кінатэатар.

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай, лёгкай і харчовай прамысловасьці.

• ААТ «Мастоўдрэў»
• РУП «Мотэкс»

У навакольлі зона адпачынку дзяржаўнага значэньня «Масты». У месьце працуе музэй «Лес і чалавек». Спыніцца можна ў гасьцініцы «Масты»^[23].

• Гаспадарчая пабудова (ХІХ ст.)
• Царква Сьвятога Ільлі Прарока (1910)
• Чыгуначная станцыя (ХІХ ст.)

• Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі

• Тацьцяна Баўкалава (нар. 1959) — беларуская акторка

• Краявіды Мастоў
• 
  Чыгуначная станцыя
• 
  Мост
• 
  Нёман
• 
  Уезд

• Астраленка, Польшча

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 10: Малайзія — Мугаджары. — 544 с. — ISBN 985-11-0169-9
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885.
• Мосты: Ист.-экон. очерк / Я. Н. Мараш, И. И. Ковкель, А. С. Себастьян. — Мн.: Беларусь, 1986. — 111 с., 2 л. ил.: (Города Белоруссии).

• Масты , Radzima.org
• Масты — парафія Маці Божай Тройчы Цудоўнай, Catholic.by
• Масты  (рас.), Глёбус Беларусі

Масты ў сучасным адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле Беларусі
п а р Мастоўскі раён Горад Масты Адзінкі базавага ўзроўню Гудзевіцкі с/с Дубненскі с/с Курылавіцкі с/с Луньненскі с/с Мастоўскі с/с Пескаўскі с/с Гісторыя (1940—1962, 1965 — наш час) Горад Масты (1955) Мястэчкі Зэльва (1965—1966) Масты (1949—1955) Працоўны пасёлак Масты (1940—1949) Адзінкі базавага ўзроўню Азёркаўскі с/с (1940—2013) Асаўлянскі с/с (1940—1940) Бялавіцкі с/с (1940—1954) Воўпаўскі с/с (1965—1967) Галубоўскі с/с (1962—2013) Галынкаўскі с/с (1940—1940) Глядавіцкі с/с (1975—2013) Гудзевіцкі с/с (1965) Дзярэчынскі с/с (1965—1966) Дубненскі с/с (1960) Занёманскі с/с (1940—1954) Зарудаўеўскі с/с (1954—2013) Зэльвенскі с/с (1965—1966) Курылавіцкі с/с Луньненскі с/с (1965) Малькавіцкі с/с (1940—2004) Марачоўскі с/с (1962—1962, 1965—1966) Мастоўскі с/с Мікелеўшчынскі с/с (1940—2013) Мілявіцкі с/с (1940—1974) Пацавіцкі с/с (1961—2013) Пескаўскі с/с Рагозьніцкі с/с (1940—1954) Самуйлавіцкі с/с (1940—1961) Харціцкі с/с (1965—2013)
п а р Гарадзенская вобласьць   Раёны Астравецкі Ашмянскі Бераставіцкі Ваўкавыскі Вярэнаўскі Гарадзенскі Зьдзецельскі Зэльвенскі Івейскі Карэліцкі Лідзкі Мастоўскі Наваградзкі Слонімскі Смаргонскі Сьвіслацкі Шчучынскі Гарады Астравец Ашмяны Бярозаўка Ваўкавыск Горадня¹ Зьдзецел Іўе Ліда Масты Наваградак Скідзель Слонім Смаргонь Сьвіслач Шчучын ¹ абласное падпарадкаваньне Мястэчкі Астрына Вярэнаў Вялікая Бераставіца Жалудок Зэльва Казлоўшчына Карэлічы Краснасельскі Любча Наваельня Поразаў Радунь Рось Сапоцкін Юрацішкі