Комі-зыра́нская мова — асноўная размоўная мова народу комі-зыранаў, адна з трох асноўных гаворак мовы комі разам з комі-пярмяцкай і комі-язьвінскай гаворкамі. Часьцяком пад тэрмінам «Комі мова» маецца на ўвазе ня ўся сукупнасьць трох комі гаворак, а толькі комі-зыранская мова. Колькасьць носьбітаў (дадзеныя ўсерасейскага перапісу 2010 году) — 160 599 чалавек.

Носьбіты комі-зыранскае мовы распаўсюджаныя ў Рэспубліцы Комі (складаюць прыкладна 20% ад усяго насельніцтва рэспублікі), Ненецкай аўтаномнай акрузе, Архангельскай вобласьці, Мурманскай вобласьці (кольскія комі) і ў Сыбіры (прыўральскія комі).

Параўноўваючы комі-зыранскую й комі-пярмяцкую мову, становяцца бачнымі некаторыя адметнасьці комі-зыранскае мовы. Напрыклад, гэта адсутнасьць у комі-зыранскай сыстэмы зьнешнемясцовых (указаньне на тое, што працэс адбываецца на паверхні чаго-небудзь, каго-небудзь) і прыблізна-мясцовых (указаньне на тое, што працэс адбываецца побач з чым-небудзь, кім-небудзь) склонаў, наяўнасьць спрадвечных лічэбнікаў, адсутнасьць камітатыву (ускосны склон, які выражае сумеснасьць дзеяньня з чым-небудзь, частая зьява ў фіна-вугорскіх мовах), адсутнасьць клічнага склону назоўнікаў з канчаткам -ӧй, націск на першы склад слова (у комі-зыранскай мове — рознамясцовы альбо якасна-вакальны націск). Трэба адзначыць, што гэтыя рысы не перашкаджаюць даволі істотнаму ўзаемаразуменьню сярод комі-пярмякаў і комі-зыранаў.

У дахрысьціянскую эпоху комі-зыране, як і іншыя шматлікія фіна-вугорскія і ўвогуле эўрапейскія народы, выкарыстоўвалі рунічныя знакі — пасы (комі-зыр. Рöдвужпас). Гэтыя знакі выразаліся на прыладах паляваньня, прасьніцах ды іншых прадмэтах паўсядзённага сялянскага жыцьця.

У 14 стагодзьдзі шырока вядомым і славутым у комі асяродзьдзі місіянэрам Стэфанам Пермскім(uk) была створана пісьмовасьць на аснове кірылічнага, грэцкага альфабэтаў ды пасаў, якая вядомая ў сучаснай лінґвістыцы ды гісторыяґрафіі як старажытнапермская пісьмовасьць, таксама вядомая як анбур ці абур.

У часы Расейскае імпэрыі комі-зыране ўжывалі кірылічную пісьмовасьць. З 1918 па 1930 гады комі-зыране й комі-пярмякі ўжывалі агульны альфабэт — г. зв. альфабэт Маладцова. З 1930 па 1936 гады комі-зыране на хвалі ўсесавецкае лацінізацыі ўжывалі лацінскі альфабэт. З 1936 па 1938 гады зноў ужываўся альфабэт паводле Васіля Маладцова, з 1938 па сёньняшнія часы ўжываецца кірылічны комі-зыранскі альфабэт, які базуецца на стандартных 33 літарах расейскага альфабэту з даданьнем літараў ö, і і некаторых дыґрафаў.

Асноўны артыкул: Дыялекты комі-зыранскае мовы

Комі-зыранская мова падзяляецца на дзьве ґрупы дыялектаў — паўночную і паўдзёную. Таксама ў лінґвістыцы існуе іншая сыстэма падзелу комі-зыранскіх дыялектаў, па чаргаваньні гукаў в/л (чаргаваньне гэтых гукаў увогуле характэрна для ўсіх пермскіх моваў фіна-вугорскае моўнае галіны): элавыя, вэ-элавыя, нуль-элавыя і зьмяшаныя.

• Элавыя дыялекты
  • Пячорскі
  • Ніжневычагодзкі
  • Луска-Лецкі
  • Верхнесысольскі
  • Сярэднесысольскі
• Вэ-элавыя дыялекты
  • Удорскі
  • Прысыктыўкарскі (літаратурны комі-зыранскі стандарт)
• Нуль-элавыя дыялекты
  • Іжэмскі
  • Вымскі
  • Верхневычагодзкі
• Зьмяшаныя дыялекты

Паводле меркаваньня вядомага і славутага фінавуграведа В. Лыткіна (комі-зыранін па паходжаньні), агульная мова комі да падзяленьня на тры гаворкі праіснавала ўсяго прыкладна 1-2 стагодзьдзі (прыкладна на мяжы першага й другога тысячагодзьдзя). Першапачаткова мова комі падзялілася на дзьве гаворкі (комі-зыранская і комі-пярмяцкая): гэта было зьвязана зь міграцыяй зыранаў на поўнач. Падзяленьне мовы комі на комі-зыранскую і комі-пярмяцкую канчаткова адбылося прыкладна ў 14-15 ст.

Паводле Канстытуцыі Рэспублікі Комі, комі-зыранская мова нароўні з расейскай зьяўляецца дзяржаўнай мовай рэспублікі (артыкул 67, глава 3)^[3].

Комі-зыранская мова зьяўляецца сродкам навучаньня ў дашкольных навучальных установах, у пачатковай і сярэдняй школе вывучаецца як прадмэт. У ВНУ выкарыстоўваецца як сродак навучаньня гуманітарным прадмэтам і вывучаецца як прадмэт. На комі-зыранскай мове выдаецца навучальная, мастацкая і публіцыстычная літаратура, выходзяць ґазэты і часопісы, ажыцьцяўляецца тэле-і радыёвяшчаньне, функцыянуюць тэатры. Цэнтрамі навуковага вывучэньня мовы зьяўляюцца Інстытут мовы, літаратуры і гісторыі Комі навуковага цэнтру Ўральскага аддзяленьня РАН, Фіна-вугорскі факультэт Сыктыўкарскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту, Комі дзяржаўны пэдаґаґічны інстытут, Сэктар фіна-вугорскіх моваў Інстытуту мовазнаўства РАН^[4]. На мову коі пераклаў верш Янкі Купалы "Ахто там ідзе?" народны паэт Комі АССР Серафім Папоў. Товры нацыянальнага паэта народа комі Івана Куратава пяракладаў Мікола Аўрамчык.

• Коми му (бел. «Зямля Комі») — рэспубліканская ґазэта
• Чужан кыв (бел. «Родная мова») — філяляґічны часопіс
• Войвыв кодзув (бел. «Палярная зорка») — друкаваны орган Зьвяза пісьменьнікаў Рэспублікі Комі, выходзіць штомесяц тыражом у 1000 экзэмпляраў
• Арт (бел. «Лад») — ґазэта на комі-зыранскай і расейскай мове, выходзіць штоквартал тыражом прыкладна ў 1500 экзэмпляраў
• Выль туйӧд — (бел. «Па новым шляху») — раённая ґазэта Ўдорскага раёну. Выходзіць тры разы на тыдзень тыражом прыкладна ў 1000 экзэмпляраў
• Парма гор (бел. «Гучаньне тайгі») — раённая ґазэта Ўсьць-Куломскага раёну. Выходзіць тры разы на тыдзень тыражом прыкладна ў 1000 экзэмпляраў

Вікіпэдыя мае вэрсію комі-зыранскай мовай

• Старажытнапермская пісьмовасьць для Windows (рас.)
• Комі-расейскі слоўнік (Коми-Русский словарь Коми-Роч кывчукöр online) (рас.)