Дзяржа́ўны жыдо́ўскі тэа́тар БССР — тэатар, які дзейнічаў у Менску ў 1926—1949 роках.

У 1921 року ў Маскве была створаная жыдоўская сэкцыя пры Беларускай драматычнай студыі(d), куды былі накіраваныя навучацца будучыя акторы, сабраныя акторам і пастаноўшчыкам Міхаілам Рафальскім. 21 кастрычніка 1926 року тэатар дэбютаваў у Менску спэктаклем «На ланцугу пакутаў» Іцхока Перэца^[1]. Уласнага памяшканьня ня меў, спэктаклі дэманстраваліся на сцэне Першага Беларускага драматычнага тэатру.

У 1932 тэатру перададзены будынак былой Харальнай сынагогі (цяпер — Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага). Да 1937 року ў рэпэртуары тэатру налічвалася 26 спэктакляў. 9 жніўня 1937 року па абвінавачваньні ў «шпіянажы на карысьць Польшчы» быў арыштаваны заснавальнік і кіраўнік Міхаіл Рафальскі. У 1938 року новым кіраўніком стаў Віктар Галаўчынер.

28 чэрвеня тэатар, які ў той час знаходзіўся на гастролях у Віцебску, быў эвакуяваны ў Шахуньскі раён(ru) Горкаўскай вобласьці. Атрымаўшы загад з БССР на расфармаваньне тэатру, акторы зьвярнуліся да першага сакратара Новасыбірскага абкаму ВКП(б) Міхаіла Кулагіна, якога ведалі з часоў ягонай працы ў Менску. У кастрычніку 1941 року Дзяржаўны жыдоўскі тэатар пераехаў у Новасыбірск, выступаў на пляцоўцы Тэатру юнага гледача(ru). За гады вайны даў каля 300 спэктакляў, канцэртаваў у шпіталях, на прадпрыемствах, на фронце.

У 1946 року Дзяржаўны жыдоўскі тэатар БССР вярнуўся ў Менск. Ня маючы ўласнага памяшканьня, трупа грала спэктаклі на сцэне тэатру імя Янкі Купалы па панядзелках і аўторках, у выходныя дні. Тэатру быў прысвоены статус перасоўнага. Аднак неўзабаве тэатар трапіў пад крытыку, яго абвінавачвалі ў адсутнасьці ў рэпэртуары актуальных сучасных твораў, рабалепстве перад Захадам, у фармалізьме і касмапалітызьме. 16 сакавіка 1948 року тэатар пазбаўлены дзяржаўнага фінансаваньня, але працягваў існаваньне^[1]. 30 сакавіка 1949^[2] на загад Саўміна БССР тэатар расфармаваны.

Мастацкімі кіраўнікамі былі Міхаіл Рафальскі (1926—1937, рэпрэсаваны), Віктар Галаўчынер (1938—1946). У розныя гады ў тэатры працавалі рэжысэры Леў Літвінаў, А. Айзенберг, Васіль Фёдараў^[3], дырэктар Адам Левітэ, народны артыст УССР Б. Норд, мастак Аляксандар Тышлер. Сярод найлепшых пастановак — «Пігмаліён» Бэрнарда Шоў (1946, рэжысэр Віктар Галаўчынер).

• Стары журналіст. Новая рэвалюцыйная п'еса «Ботвін» у выкананьні яўрэйскай дзяржаўнай трупы. // Савецкая Беларусь : газэта. — 1927, 18 сьнежня. — № 287 (2179). — С. 4.
• В. Вольскі. М. Модэль. 5 год творчай дзейнасьці яўрэйскага дзяржаўнага тэатру БССР. // Мастацтва і рэвалюцыя : часопіс. — 1932, ліпень. — № 1. — С. 7—14.
• М. Ф. Рафальскі. Адказ містэру Бяліку. // Мастацтва і рэвалюцыя : часопіс. — 1932, верасень—кастрычнік. — № 3—4. — С. 13—15.
• Леў Ліцьвінаў. Юбілей майстра савецкага тэатра Заслужанага артыста рэспублікі М. Ф. Рафальскага. / Навум Ленцнэр // Звязда : газэта. — Менск: 1934, 24 лістапала. — С. 3.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6: Дадаізм — Застава. — 576 с. — ISBN 985-11-0106-0
• Дзяржаўны яўрэйскі тэатр БССР // Тэатральная Беларусь у 2-х тамах: Энцыклапедыя / Пад агул. рэд. А. В. Сабалеўскага; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2002. — Т. 1: А-К. — 565 с. — ISBN 985-11-0255-5 (т. 1), ISBN 978-9851102545
• Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. У 5 т. / Рэд. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1985. — Т. 2: Габой — Карціна. — С. 329. — 9500 ас.
• Уладзімер Арлоў. На пошукі зніклага тэатра. Ч. 1 // Культура : Штотыднёвая грамадзка-асьветніцкая газэта. — 9—16 чэрвеня 2018. — № 23 (1358). — С. 2.
• Уладзімер Арлоў. На пошукі зніклага тэатра. Ч. 2 // Культура : Штотыднёвая грамадзка-асьветніцкая газэта. — 16—22 чэрвеня 2018. — № 24 (1359). — С. 2.

• «Іх не папярэдзілі, што трэба ўцякаць». Як габрэйскі тэатар зь Беларусі прытулілі ў Новасыбірску // Радыё «Свабода»