Şəhər
Qobustan
40°32′ şm. e. 48°56′ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	771 m
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	9.556 nəf. (2019)
Rəsmi dili	Azərbaycan dili
Xəritəni göstər/gizlə Qobustan
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qobustan (əvvəlki adı: Mərəzə) — Azərbaycan Respublikasının Qobustan rayonunun Qobustan şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər.^[1] Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 25 aprel 2008-ci il tarixli, 592-IIIQ saylı Qərarı ilə Qobustan rayonunun Mərəzə qəsəbə inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Mərəzə qəsəbəsi Qobustan qəsəbəsi adlandırılmış, Mərəzə qəsəbə inzibati ərazi dairəsi Qobustan qəsəbə inzibati ərazi dairəsi hesab edilmişdir. Nərimankənd kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Nərimankənd kəndi Qobustan qəsəbəsi ilə birləşdirilmiş, Nərimankənd kəndi və Nərimankənd kənd inzibati ərazi dairəsi Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidlərinin Dövlət reyestrindən çıxarılmışdır. Qobustan qəsəbə inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Qobustan qəsəbəsinə şəhər statusu verilmiş, Qobustan qəsəbə inzibati ərazi dairəsi Qobustan şəhər inzibati ərazi dairəsi hesab edilmişdir.^[2]

Şəhərin əvvəlki adı Mərəzə olmuşdur. Mərəzə şəhəri Qobustan rayonunun əsas magistral yolunun yaxınlığında, Şamaxı şəhərinin 27 km cənub-şərqində yerləşir. XVII əsrdə yaşamış türk səyyahı Övliya Çələbi Mərəzə haqqında yazırdı:

"Pir Mərizat Sultan mənzilində bu həqir pirin asitanəsinə mehman olduq. Pir “Mərizat” adını daşısa da, əhali arasında “Pir Mərzə”, “Pir Mirza” da adlanır. Amma səhihi “Pir Mərizat”dır, yəni “Diri Baba” adı ilə afaqi-İran və Turanda məşhurdur. Lakin “Mərizat” sözü fars danışıq dilində “bükülmüş” mənasını verir. Həqiqətdə isə yüksək bir dağın ətəyində böyük, əzəmətli asitanə içrə bir guşədə səccadənişin olub şərəfli vücudları yun xirqələri ilə kəmər bağlayıb çöməlib oturur. Müqəddəs simaları qibləyə baxır. Mübarək başı sövmənin bir qayasına dayanıb durur. Hələ də vücudu bəyaz pambıqtək çürüməyib tər-təzə qalır...”

Məşhur Şıx düzü kurqanları, b.e.ə. 1-8-ci əsrlərə aid olan, indiki Dağ Kolanı kəndinin qədim ticarət yollarında yerləşmiş qədim insan məskənlərinin qalıqları, şəhərin ətrafındakı Diri Baba türbəsi (15-ci əsr); şəhərin lap mərkəzində yerləşən Şah Abbas Karvansarasının qalıqları göstərir ki, bu yerlərdə ən qədim dövrlərdə insan məskənləri olmuşdur.

Mərkəzi Dövlət Tarix Arxivindəki çar Rusiyasına dair sənədlərə görə, xanlıqlar dövründə və daha sonrakı tarixi mərhələlərdə Qəbiristan mahalına daxil olan Mərəzəli obasının əhalisi rəncbərlik və maldarlıqla məşğul olurdu. Şirvan xanlığının çar Rusiyasına ilhaq edilməsi ilə Mərəzə obasının ərazisinə molokanların köçürülməsi prosesi başlayır. Tarixi faktlara istinad edərək, molokanların və duxaborların provaslav dininin qayda və qanunlarına riayət etmədikləri üçün daim təqibə məruz qaldıqlarını söyləyə bilərik.

1904-cü ilə qədər Şamaxı qəzasının təxminən 10 kəndində molokanlar və subbotniklər yaşayırdılar. Şamaxıda və qəza kəndlərində 14 min xristian təriqətçisi (12600 nəfəri molokan olmaqla) vardı. Tarixi faktlara görə, 1918-ci ilin aprel və may aylarında ermənilərin Mərəzəyə iki hücumu 400 evin yandırılması, 300 nəfərin vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi ilə nəticələnmişdir. O vaxtdan kəndin adı dəyişilmiş, “Nərimankənd”, daha sonra isə “Stalinkənd” adlandırılmışdır

Artıq “Rus Mərəzəsi” və “Tatar Mərəzəsi” adlanan Mərəzə kəndinin əhalisi haqqında Bakı quberniyasının Şamaxı qəzası Qəbiristan dairəsinin pristavı F.A.Deminski də öz kitabının “Rus Mərəzəsi” kəndi bölümündə bəzi açıqlamalar verir: "Təriqətçi molokanlardır. Kənd yerləşdiyi yerə görə adlanır. Küçələrdə köhnə qəbiristanlığın yerləri gözə çarpır. Buradan zamanında çoxlu işğalçı orduları, səfirlər, səyyahlar İrandan, Gürcüstandan və Şirvandan gəlib, şimala gedib, geri qayıdıblar. Arxeoloji cəhətdən çox maraqlı yerdir..”

1993-cü ildən sonra rus-molokan əsilli əhalinin böyük əksəriyyəti Rusiyaya köçmüşdür. Onların az bir hissəsi, əsasən də yaşlı nəslin nümayəndələri hələ də burada yaşayır və ənənəvi şəkildə təsərrüfatla, xüsusilə bostançılıqla məşğul olurlar. "Tatar Mərəzəsi"ndə yaşayan əhalinin bir hissəsi "Rus Mərəzəsi"nə köçmüş, maldarlıqla məşğul olan elat hissəsi isə Qobustan qəsəbəsinin Duvannı kəndində - ənənəvi qışlaq yerində yerləşmişdir.

Mərəzə qəsəbəsi 25 aprel 2008-ci ildən Qobustan şəhəri adlandırılır. Nərimankənd kəndi Qobustan qəsəbəsi ilə birləşdirilmiş və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidlərinin və inzibati ərazi dairələrinin Dövlət reyestrindən çıxarmişdır^[3].^[4]

Burada lap qədimdən xalça toxumaqla məşğul olurdular. Yerli "Mərəzə", "Çuxanlı", "Çemcemli" xalçalarının naxışları butun dünyada məşhurdur. "Nabur" xalçalarını isə eyni adlı kənddə hələ də əl ilə toxuyurlar.

Əsas məqalə: Mərəzə xalçaları

Şirvan xalçaçılıq məktəbinə aid Mərəzə xalçaları

Mərəzə kiçik şəhərdir. Burada mehmanxana yoxdur. Ona görə də burada yaşamaq üçün otaq və ya xüsusi ev kirayələmək olar. Sizin arzunuzdan asılı olaraq ev sahibləri xörək bişirmək qayğılarını da öz üzərlərinə götürə bilərlər.

Qobustan şəhəri — Diribaba türbəsi

Diribaba türbəsinin sağdan görüntüsü.	Diri Baba türbəsi yaxınlığındakı qədim mağaraların uzaqdan görüntüsü.	Diri Baba türbəsi yaxınlığındakı qədim məzarlıqdan bir görüntü.	Diri Baba türbəsi yaxınlığındakı qədim məzarlıqdan bir görüntü.

37.137 nəfər

• Şirvan xalçaçılıq məktəbi

Qobustan rayonunun yaşayış məntəqələri
Şəhərlər	Qobustan
Qəsəbələr	Üzümçü
Kəndlər	Bədəlli • Bəklə • Ceyrankeçməz • Cəngi • Cəmcəmli • Cəyirli • Çay Qurbançı • Çelov • Çuxanlı • Damlamaca • Dərəkənd • Ərəbqədim • Ərəbşahverdi • Ərəbşalbaş • Göydərə • Xilmilli • İlanlı • Nabur • Nardaran • Nərimankənd • Poladlı • Qaracüzlü • Qədirli • Qurbançı • Sədəfli • Sündü • Şıxlar • Şıxzahırlı • Təklə Mirzəbaba • Təklə • Təsi • Yekəxana

Azərbaycanın inzibati bölgüsü
Muxtar respublika	Naxçıvan
Rayonlar	Abşeron Ağcabədi Ağdam Ağdaş Ağstafa Ağsu Astara Babək* Balakən Beyləqan Bərdə Biləsuvar Cəbrayıl Cəlilabad Culfa* Daşkəsən Füzuli Gədəbəy Goranboy Göyçay Göygöl Hacıqabul Xaçmaz Xızı Xocalı Xocavənd İmişli İsmayıllı Kəlbəcər Kəngərli* Kürdəmir Qax Qazax Qəbələ Qobustan Quba Qubadlı Qusar Laçın Lerik Lənkəran Masallı Neftçala Oğuz Ordubad* Saatlı Sabirabad Salyan Samux Sədərək* Siyəzən Şabran Şahbuz* Şamaxı Şəki Şəmkir Şərur* Şuşa Tərtər Tovuz Ucar Yardımlı Yevlax Zaqatala Zəngilan Zərdab
Respublika tabeli şəhərlər	Bakı Gəncə Naxçıvan Xankəndi Lənkəran Mingəçevir Naftalan Sumqayıt Şəki Şirvan Yevlax
Muxtar Respublika tabeli şəhərlər	Naxçıvan
Rayon tabeliyində olan şəhərlər	Ağcabədi Ağdam Ağdaş Ağdərə Ağstafa Ağsu Astara Balakən Beyləqan Bərdə Biləsuvar Cəbrayıl Cəlilabad Culfa* Daşkəsən Dəliməmmədli Əsgəran Füzuli Gədəbəy Goranboy Göyçay Göygöl Göytəpə Hacıqabul Horadiz Xaçmaz Xırdalan Xızı Xocalı Xocavənd Xudat İmişli İsmayıllı Kəlbəcər Kürdəmir Qax Qazax Qəbələ Qobustan Qovlar Quba Qubadlı Qusar Laçın Lerik Liman Masallı Neftçala Oğuz Ordubad* Saatlı Sabirabad Salyan Samux Siyəzən Şabran Şahbuz* Şamaxı Şəmkir Şərur* Şuşa Tərtər Tovuz Ucar Yardımlı Zaqatala Zəngilan Zərdab
Digər	İqtisadi rayonlar
* — Naxçıvan Muxtar Respublikasının rayonları və həmin rayonların tərkibindəki şəhərlər