Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri
Əsas məlumatlar
Üslub	klassik musiqi
Fəaliyyət illəri	1920-ci ildən
Ölkə	Azərbaycan
Şəhər	Bakı
Heyət	Baş dirijor: Fuad İbrahimov (2023) Dirijorlar: Mustafa Mehmandarov Direktor: Şükür Səmədov

Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri — SSRİ-də yaranmış ilk orkestrlardan biri.

Dövlət Simfonik Orkestri 1920-ci ildə Üzeyir Hacıbəyovun təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Yeni yaradıldığı vaxtlarda dahi bəstəkar Bethovenin 150 illiyinə həsr olunmuş yubiley konsertlərində böyük proqramla çıxış etmişdir. Həmin konsertlərdə Bethovenin 1-ci, 3-cü və 9-cu simfoniyaları, fortepiano və orkestr üçün 5-ci konserti, "Leonora 3" uvertürası səsləndi. Müxtəlif illərdə dövlət simfonik orkestri ilə M. Çernyaxovski, U. Qoldşteyn, A. Stolerman və başqa dirijorlar işləmişlər.

1922–23-cü il mövsümünün konsert proqramlarında Çaykovskinin Altıncı simfoniyası, "Françeska da Rimini" uvertürası, skripka və fortepiano üçün konsertləri, violonçel və orkestr üçün "Rokoko mövzusuna variasiyalar", "Italyan kapriççiosu", Rimski-Korsakovun "Şəhrizadə" simfonik süitası, Borodinin "Bahadır" simfoniyası, Şubertın "Tamamlanmamış simfoniya"sı, Bethovenin 7-ci simfoniyası və s. orkestr tərəfindən ifa olunmuşdur.^[1]

Orkestrin formalaşmasında R. Baton (Fransa), O. Klemperer (Almaniya), F. Ştidri (Avstriya), N. Qolovanov (Rusiya) yaxından iştirak etmişlər. 1945–1948-ci illərdə orkestrin baş dirijoru vəsifəsində təcrübəli musiqiçi, tanınmış dirijor, professor Leo Ginzburq çalışmışdır.

Niyazi 1946-cı ildə Leninqradda dirijorların Ümumittifaq baxışında iştirak edərək Dmitri Şostakoviçin başçılıq etdiyi münsiflər heyətinin qərarı ilə müsabiqənin laureatı adını qazanır. 1948-ci ildən isə simfonik orkestrin baş dirijoru və bədii rəhbəri təyin olunur. Orkestr ən yüksək peşəkarlıq səviyyəsinə Niyazinin rəhbərliyi dövründə çatmışdır. Niyazinin adı milli musiqi sənətində "qızıl mərhələ"nin simvoluna çevrilmişdir.

1944-cü ildə Tiflisdə Zaqafqaziya respublikalarının musiqi dekadası ərəfəsində 1940-cı ildən buraxılmış simfonik orkestr Ü. Hacıbəyovun təşəbbüsü ilə yenidən formalaşdırılır. İlk məşqdən sonra orkestr ifaçıları kollektivə Üzeyir Hacıbəyovun adının verilməsi fikrini irəli sürürlər. 1944-cü ildən başlayaraq Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri Üzeyir Hacıbəyovun adını daşıyır.^[2]

Təsisçi

• Üzeyir Hacıbəyov

Baş dirijorlar

• Üzeyir Hacıbəyov (1920–1938)
• Niyazi Hacıbəyov (1938–1984)
• Rauf Abdullayev (1984–1991; 1997–2023)
• Yalçın Adıgözəlov (1991–1997)
• Fuad İbrahimov (2023)

Dirijorlar

• Rene-Emmanuel Baton
• Otto Klemperer
• Fritz Stiedri
• Nikolay Qolovanov
• Tofiq Quliyev
• Fəxrəddin Kərimov
• Mustafa Mehmandarov

1. Bəxtiyar (film, 1955) (dirijor Tofiq Quliyev)
2. Qətl günü (film, 1990) (dirijor Rauf Abdullayev)
3. Arxada qalmış gələcək (film, 2004) (dirijor Rauf Abdullayev)
4. Biz qayıdacağıq (film, 2007) (dirijor Yalçın Adıgözəlov)
5. Məhkumlar (film, 2007) (dirijor Rauf Abdullayev)
6. Cavad xan (film, 2009) (dirijor Rauf Abdullayev)
7. Ölüm növbəsi (film, 2009) (dirijor Rauf Abdullayev)
8. Tərsinə çevrilən dünya (film, 2011) (dirijor Rauf Abdullayev)
9. Sübhün səfiri (film, 2012) (dirijor Rauf Abdullayev)

Üzeyir Hacıbəyov
Operaları	Leyli və Məcnun (1908)  • Şeyx Sənan (1909)  • Rüstəm və Söhrab (1910)  • Şah Abbas və Xurşid Banu (1912)  • Əsli və Kərəm (1912)  • Harun və Leyla (1915)  • Koroğlu (1937)  • Firuzə (1945)
Musiqili komediyaları	Ər və arvad (1910)  • O olmasın, bu olsun (1911)  • Arşın mal alan (1913)
Bəstələdiyi mahnılar	Çırpınırdı Qara dəniz  • Yetim quzu  • Bir quş düşdü havadan  • Qaragöz  • Süvari mahnısı  • Çağırış  • Vətən ordusu  • Yaxşı yol  • Döyüşçülər marşı
Romans-qəzəllər	Sənsiz (1941)  • Sevgili canan (1943)
Himnlər	Azərbaycan himni (1919)  • Azərbaycan SSR-in himni (1944)  • Qələbə himni (1945)
Kamera-instrumental əsərləri	Aşıqsayağı  • Uşaq albomu  • Sonatina  • Uşaq pyesləri
Ekranlaşdırılmış əsərləri	Arşın mal alan (1917)  • Arşın mal alan (1937)  • Arşın mal alan (1945)  • Məşədi İbad (1953)  • O olmasın, bu olsun (1956)  • Arşın mal alan (1960)  • Arşın mal alan (1965)  • Məşədi İbad 94 (2005)
Haqqında çəkilən filmlər	Üzeyir Hacıbəyov (film, 1965)  • Üzeyir Hacıbəyov (film, 1976)  • Üzeyir ömrü (film, 1981)  • Üzeyir Hacıbəyov (film, 1986)  • Sənsiz (film, 1991)
Xatirəsi	Milli musiqi günü  • Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri  • Üzeyir Hacıbəyov Beynəlxalq musiqi festivalı  • Üzeyir Hacıbəyovun heykəli (Bakı, 1960)  • Üzeyir Hacıbəyov adına "Kimyaçı" Mədəniyyət Sarayı  • Üzeyir Hacıbəyovun qəbirüstü abidəsi  • Üzeyir Hacıbəyovun abidə kompleksi (Sumqayıt)  • Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyi (Bakı)  • Üzeyir Hacıbəyovun ev-muzeyi (Şuşa)  • Üzeyir Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyası  • Üzeyir Hacıbəyovun abidəsi (Vyana)  • Üzeyir Hacıbəyovun heykəli (Şuşa)