Didelfimorfos
Rangu temporal: Cretácicu Superior-Reciente Prec Ca O S D C P T J K Pg N
Clasificación científica
Reinu:	Animalia
Filu:	Chordata
Subfilu:	Vertebrata
Clas:	Mammalia
Subclas:	Theria
Infraclas:	Marsupialia
Magnorde:	Ameridelphia
Orde:	Didelphimorphia (Gill, 1872)
Clados subordinaos
Ver testu
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Los didelfimorfos (Didelphimorphia) o zarigüeyas son un orde de mamíferos qu'arrexunta a la mayor parte de los marsupiales que pueblen na actualidá'l continente americanu. Inclúi 92 especies vives, toes na familia Didelphidae, y munches más estintes.^[1]

A xulgar polos rexistros fósiles, son de los marsupiales más antiguos que llegaron hasta los nuesos díes, y #facer ensin sufrir grandes variaciones anatómiques, polo que pueden considerase como fósiles vivientes. Anque nun hai datos de la esistencia d'estos animales n'Australia y L'Antártida, supónse que tuvieron d'habitales, pos dambos continentes taben xuníos entá a Suramérica.

Colonizaben práuticamente tolos ecosistemes y ente ellos había especies con tou tipu de vezos alimenticios.

L'orde Didelphimorphia inclúi dos families, pero solo una, Didelphidae, contién especies actuales (amás de la mayoría d'especies fósiles). La clasificación de los xéneros y especies restantes nun ta terminada d'esclariar, esistiendo dalgunos de clasificación incierta.

• Orde Didelphimorphia (Gill, 1872)
  • Familia Didelphidae Gray, 1821
    • Xéneru Bistius (†)
    • Xéneru Esteslestes (†)
    • Xéneru Turgidodon (†)
    • Xéneru Varalphadon (†)
    • Subfamilia Didelphinae (Gray, 1821)
      • Xéneru Andinodelphys (†) Marshall & de Muizon, 1988
      • Xéneru Coona (†) Simpson, 1938
      • Xéneru Incadelphys (†) Marshall & de Muizon, 1988
      • Xéneru Itaboraidelphys (†) Marshall & de Muizon, 1984
      • Xéneru Marmosopsis (†) Paula Couto, 1962
      • Xéneru Mizquedelphys (†) Marshall & de Muizon, 1988
      • Xéneru Pucadelphys (†) Marshall & de Muizon, 1988
      • Tribu Didelphini (Gray, 1821)
        • Xéneru Chironectes Illiger, 1811
        • Xéneru Didelphis Linnaeus, 1758
        • Xéneru Lutreolina Thomas, 1910
        • Xéneru Philander Brisson, 1762
        • Xéneru Hyperdidelphys (†) Ameghino, 1904
        • Xéneru Thylophorops (†) Reig, 1952
      • Tribu Metachirini Reig et al., 1985
        • Xéneru Metachirus (Burmeister, 1854)
      • Tribu Monodelphini (Talice et al., 1960)
        • Subtribu Monodelphina (Talice et al., 1960)
          • Xéneru Chacodelphys Voss et al, 2004
          • Xéneru Cryptonanus Voss et al, 2005
          • Xéneru Gracilinanus Gardner & Creighton, 1989
          • Xéneru Hyladelphys Voss et al., 2001
          • Xéneru Lestodelphys Tate, 1934
          • Xéneru Marmosa Gray, 1821
          • Xéneru Marmosops Matschie, 1916
          • Xéneru Micoureus Lesson, 1842
          • Xéneru Monodelphis Burnett, 1829[1830]
          • Xéneru Thylamys Gray, 1843
          • Xéneru Tlacuatzin Voss y Jansa, 2003
          • Xéneru Thylatheridium (†) Reig, 1952
        • Subtribu Zygolestina (†) (Marshall in Archer, ed., 1987)
          • Xéneru Zygolestes (†) Ameghino, 1898
    • Subfamila Caluromyinae Kirsch,1977
      • • Xéneru Caluromys Allen, 1900
        • Xéneru Caluromysiops Sanborn, 1951
        • Xéneru Glironia Thomas, 1912
        • Xéneru Pachybiotherium (†) Ameghino,1902
      • Subfamilia Alphadontinae (†)
        • Xéneru Albertatherium (†) Fox, 1971
        • Xéneru Alphadon (†) Fox, 1971
      • Subfamilia Derorhynchinae (†) McKenna & Bell 1997
        • Xéneru Derorhynchus (†) Paula Couto, 1952
        • Xéneru Minusculodelphis (†) Paula Couto, 1962
      • Subfamilia Eobrasiliinae (†)
        • Xéneru Didelphopsis (†)
        • Xéneru Eobrasilia (†)
        • Xéneru Gaylordia (†)
        • Xéneru Tiulordia (†)
      • Subfamilia Herpetotheriinae (†)
        • Xéneru Amphiperatherium (†)
        • Xéneru Asiadidelphis (†)
        • Xéneru Copedelphys (†)
        • Xéneru Entomacodon (†)
        • Xéneru Garatherium (†)
        • Xéneru Herpetotherium (†)
        • Xéneru Peratherium (†)
        • Xéneru Swaindelphys (†)
      • Subfamilia Peradectinae (†)
        • Xéneru Alloeodectes (†)
        • Xéneru Armintodelphys^[2] (†)
        • Xéneru Mimoperadectes (†)
        • Xéneru Nanodelphys (†)
        • Xéneru Peradectes (†)
        • Xéneru Siamoperadectes (†)
  • Familia Sparassocynidae (†) (Reig, 1958)
    • Xéneru Sparassocynus (†) Mercerat, 1898

La producción de carne de zarigüeya convirtióse nun novedosu mercáu. La so testura y sabor resulten prestosos, amás de tener un baxu conteníu de grases lo que la convierte nuna carne magra y llimpia. El so porcentaxe proteínicu ta ente 14% y 16 %, daqué inferior en comparanza a la carne de res ente 21% y 27 % y de gochu ente 23% y 24 %. La de zarigüeya pue optimizase al traviés de la adición d'estensores y proteínes vexetales, lo mesmo que de dalgunes especies y condimentos naturales ente los cualos atópase'l pipilongo (Piper tuberculatum).^[3]Pa caltener la esistencia d'esti marsupial, que s'atopa en peligru d'estinción, la Universidá Nacional de Colombia impulsó un proyeutu destináu a la incorporación de la chucha nel pacíficu Colombianu, col oxetivu amás de brindar nueves estratexes alimenticies pa la rexón.^[4]

• QGRZIMEK, B., SCHLAGER, N. y OLENDORF, D. 2003. Grzimek's Animal Life Encyclopedia. Thomson Gale.^[1] Detroit.
• (1997) Classification of Mammals Above the Species Level. Columbia University Press. Nueva York. 0-231-11013-8.
• SIMPSON, G.G. (1974). Notes on Didelphidae (Mammalia, Marsupialia) from the Huayquerian (Pliocene) of Argentina / Notes sobro Didelphidae (Mammalia: Marsupialia) del Huayqueriense (Pliocenu) d'Arxentina. En American Museum Novitates. 2559.^[2] American Museum of Natural History. Nueva York. Documentu (n'inglés).

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Didelphimorphia .

Wikispecies tien un artículu sobre Didelphimorphia.

• Mesozoics Mammals en Dinos, Fossils, Children, England, Germany…
• BRANDS, S.J. (comp.) 1989-2005. Systema Naturae 2000. The Taxonomicon. Universal Taxonomic Services, Ámsterdam, Países Baxos.