For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Idioma celtibero.

Idioma celtibero

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Celtibero
Atras denominacions: (({atrasdenominacions))}
Parlau en: Peninsula Iberica
Rechión: Europa
Etnia: (({pueblo))}
Parladors: Muerta
Posición: (({clasificación))} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Indoeuropea

 Celta
  Continental
   Celtibero

Estatus oficial
Oficial en: Garra país
Luenga propia de: (({propia))}
Reconoixiu en: (({reconoixiu))}
Regulau por: Sin de regulación
Codigos
ISO 639-1 -
ISO 639-2 -
ISO 639-3 (({iso3))}
SIL -
Extensión d'o Celtibero

O celtibero yera una luenga celta paleohispanica charrada en o centro-nord-este d'a peninsula Iberica dica o sieglo I.

Distribución

[editar | modificar o codigo]

Se charraba en zonas de bellas provincias d'o centro y nord-este d'Espanya: Zaragoza, Teruel, Cuenca, Guadalachara, Segovia, Soria, Burgos y a comunidat autonoma de La Rioja, que en gran mesura yeran zonas an l'arqueolochía documenta a cultura celtiberica.

De seguro hi heba enclaus en atras zonas d'Espanya, porque Plinio deciba d'os celticos de Beturia (costa entre a Guadiana y o Guadalquivir) descienden d'os celtibers y les se pareixen en ritos, luenga y nombres de ciudaz como Nertobriga. Se sabe tamién que hi heba poblacions fortificadas por os celtibers chunto a os ibers ausetans.

A part de lo que deciba Plinio l'arqueolochía confirma mas enclaus celtas d'afinidat celtibera en l'Algarve (estelas) y Alentejo (ceramica con orichen posible entre os arevacos).

Enta l'uest d'a peninsula o celtibero yera en contacto con lenguas indeuropeas de clasificación polemica como o lusitano, propia de etnias como os lusitanos, vettons y puede que os vacceus.

Entre as fuents destacan:

Y as mas chenerals en lenguas paleohispanicas:

  • Inscripcions en monedas
  • Toponimia y antroponimia.

Descripción

[editar | modificar o codigo]
  • Caracters arcaicos indoeuropeus: O celtibero teneba arcaísmos indoeuropeus que no apareixen en atra lengua celta:
    • Chenitivos singulars d'os temas en o-, que ye –o en cuenta de –i.
    • S'alzan os diftongos indoeuropeus –eu y –ei, (dativo Luguei de Penyalba de Bellestar).
    • Chenitivo –as d'os temas en a-
    • Uso de conchuncions como kue, nekue, y a conchunción uta, que tamién se conoixe en indoiranico.
  • Caracters arcaicos celtas comuns con o gaelico: representaban feitos que antes se trobaban en o protocelta que se charraba en Europa Central, que evolucionoron ta atros caracters, pero que se conservoron en gaelico y celtibero por a posición marguinal suya.
    • O celtibero se difenciaba d'o lepontico, galo y d'as luengas celtas de Britannia, (luengas galo-britónicas), y coincidiba con o gaelico, en que conservaba a -Kw- indoeuropea, y no la transformaba en P-. Asinas en gaelico "cabeza" se dice cenn, (y se diciría de manera pareixida en celtibero), en galo y en bretón se diz penn, como en Uther Penn Dragon; en gaelico se diz Mac, (fillo de), en galés se diz (m)ab.
    • Atra coincidencia con o gaelico yera que conservaba a g- labiovelar.
    • O gaelico mos puede servir pa interpretar o etnonimo "arevacos" como vacceus de l'est, igual que l'antigo reino de Arguill en Escocia que significa Oir Ghaedil, gaelicos de l'est.
  • Caracters arcaicos celtas comuns con o lepontico: O celtiberico y o lepontico se pareixeban en que o celtiberico teneba un chenitivo singular –o, pa os temas en o-, y o lepontico lo teneba en –u, en cuenta de -i como en as atras lenguas celtas.
  • Caracters comuns con o galo y o lepontico: O celtibero se pareixeba a o galo y a o lepontico en que teneba dativos plurals en –bhos, (-bo, -bi en galo), y acusativos –m, -n d'os temas en a-.
  • Bi ha toponimos celtibers caracteristicos:
    • Remataus en -briga, (pueyo, corona u mont fortificau): Nertobriga, Arcobriga, Munebrega, (antiga Mundobriga). Manimenos no siempre un topopónimo acabau en briga ye celta, Vallabriga vien d'o latín Aprica, abrigada
    • Con a radiz seg, (victoria): Segontia > Sigüenza, Segovia > Segovia, Sigueya, Seguisamo > Sasamón.
    • Con un superlativo en sama, xama, visible en a diosa gala Belisama, tenemos amás de Seguisamo, Uxama, (la muito alta, en Soria, y tamién atra en tierras autrigonas) y Ledaisama > Ledesma.
    • Atros topónimos curiosos son Clunia > Coruña del Conde, igual que a Coruña gallega, y Contrebia, nombre de diferents ciudaz celtiberas.
  • Se conoixen muitos antroponimos de celtibers, pero se troban por tota a peninsula, fuera y drentro de l'antiga Celtiberia. Entre os celtibers de tot ye Aius.
  • Son muito interesans os teonimos:
    • Neito: En o bronce de Botorrita sale Neito, y corresponde con o dios irlandés Neit
    • Lugus: o santuario de Penyalba de Bellestar li yera dedicau, apareixe mencionau en os bronces de Botorrita, y en una lapida d'Uxama, (Burgo de Osma). Corresponde con o dios irlandés Lug, conoixiu en tot o mundo celta, León d'el Roine vien de Lugdunum.
    • Ocnioroco: bi ha una lapida dedicada a Mercurius ocniorocus en Mont-reyal de Fariza, (Zaragoza), corresponde a l'irlandés Ogma y o galo Ogmios.

Bibliografía

[editar | modificar o codigo]


Luengas celtas
Celtico continental Idioma galo | Luenga lepontica | Idioma galata | Idioma celtibero
Grupo goidelico Idioma irlandés | Idioma manés | Idioma gaelico escocés
Grupo britonico Idioma bretón | Idioma cornuallés | Idioma cumbrico | Idioma picto | Idioma galés
Luengas amortadas
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Idioma celtibero
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?