El tchitcha^[1], c' est ene abwesson k' on-z aprestêye e s' måjhon, tot fjhant travayî des poes d' Trouk u des ôtes grins.

Ele si boet e l' Amerike nonnrece ey e l' Mîtrinne Amerike.

• 
  kimere bolivyinne bevant del tchicha
• 
  djonne feme ecwatoryinne bevant divins ene sicûle do payis
• 
  tchitcha violêye

Tchaeke payis a ene sôre di tchitcha a pårt.

Gn a des tchitchas a l' alcol, ki titrèt inte 4,5 et 10,5 digrés. End a ossu sins alcol.

Li tchitcha d' poes d' Trouk est prodûte e l' Colombeye, e l' Ecwateur, e Perou, e l' Boliveye ey a Bijhe di l' Årdjintene.^[2]

E l' Boliveye, on l' fabrike a pårti di troes sôres di mayisse do payis : do djaene (qillou), do violé (koulli) ey ene sôre di mîtrinne montagne (willkaparou). Les djaenès tchitchas sont les plus corantes, avou les «willkaparou». On ndè fwait tote l' anêye, adon ki l' tchitcha violêye ni s' fabrike k' al Tossint.

Po fabriker del tchitcha, on cmince pa fé djårner les poes d’ Trouk, tot les leyant distrimper 12 a 16 eures. Adonpwis, on les sgote et on les lait djermer cénk djoûs å long. Pu les leyî rsouwer å solea. Cwand i sont bén setchs, on lzès moût, po ndè fé ene poude, dj’ ô bén : del farene di djermé mayisse (wignapou).

Dins ene tchôdronete di scroufier, on fwait boure di l’ aiwe avou do djus d’ canasouke (tchancaca), k’ on maxhe avou l’ wignapou. Ça dene on cadô (mouqou) k’ on vude dins des moûssîs d’ potreye (wirki). Après cwatre eures, li maxhåd s’ a pårti a troes : on rashiya (janch'i), ki dmeure å fond, ene sôre di sirôpe e mitan (miski q’eta) et on likide ådzeu (oupi).

Les troes sustances sont schåyeyes et metowes dins des pots diferins. Po-z awè del tchitcha, on fwait boure li sirôpe shijh eures å long avou do souke, disca tant k’ ele ravize del melasse. E minme tins, on cût l’ likide do dzeu cwatre eures å long. On côp bén cûtes, on vude les deus ingredyints divins des djusses diferinnes, et les laire rafroedi deus djoûs. C’ est adon k’ on les maxhe divins on grand tchôdron, tot les batant. Après, on vude li likide dins des toneas d’ bwès, la k’ i va travayî set djoûs å lon^[2]

Daniela Aguirre Torres & Philippe Boula, Fé cnoxhance avou l' tchitcha, Li Rantoele l° 110, esté 2024.

I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou l' tchitcha .

1. ↑ Calcaedje di l' espagnol «chicha»
2. ↑ ^2,0 et ^2,1 Daniela Aguirre Torres, Li Rantoele l° 110, esté 2024, p. 4.