On diyaleke (on dit eto, avou des diferinnès idêyes padrî l' tiesse : on pårler, on patwès), c' est ene manire di djåzer d' ene trope di djins, u d' tot on peupe, ki n' est nén ricnoxhou on lingaedje.

Les diyalekes sont studyîs pal diyalectolodjeye.

Sacwants formagnîs lingaedjes lomés des "patwès" pa les politikîs, les intelectuwels u påzès cåzeus zelminmes ont-st ene unité ki les pout fé rwaitî come des langues.

Ci unité la pout aveur sitî dmostrêye pa des studias diyalectolodjikes (walon, francoprovinçå), u pont esse claire dins l' kiminålté des djåzeus (basse, catalan).

Des linwincieus k' i gn a (come Jean-Claude Calvet) riclamèt ki, foû des idêyes tote fwaites, gn a nol adire inte ene langue et on patwès.

Pol walon, ciste idêye la a eto stî spårdowe pa ene sintince da Julos Beaucarne.

Si Louis XIV åreut yeu dmoré a Nameur, tote li France djåzreut walon avou l' accint d' Nameur.

Les rapoirts, dins ene societé, inte les diyalekes et les lingaedjes oficirs sont studyîs del sociolinwince.

On diyaleke pout divni ene langue på linwe-ehåyaedje, aprume s' il est aspalé pa ene politike linwistike d' èn estat u d' on payis otonome.

Pol walon, des waloneus come Yannick Bauthière cåznut di "langue walone" eyet di "diyalekes do walon" po les accints do walon.

Alez s' vey e splitchant motî po des linwincieusès racsegnes so les mots "patwès", "pårler" et "diyaleke".

E walon, li mot patwès est rsintou come rabaxhant pa bråmint des waloneus.

Portant il est eployî pa cåzu tos les vîs cåzeus el Province do Lussimbork po djåzer do walon.

El Gåme, li mot "patois" n' est nén rdintou del minme manire. Minme les soces di gåmès s' endè siervèt ("Académie des Patois gaumais").

• Li lingaedje walon et les diyalekes walons (e francès, da Yannick Bauthière)