For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Galaktik.

Galaktik

Galaktikoiden toižendad Habblan klassifikacijan sheman mödhe: E znamoičeb elliptišt galaktikad, S — spirališt; SB om spiraline galaktik baranke.

Galaktik (amuižgrek.: γᾰλαξίας [ɣa.laˈksi.as] «Maidte» amuižgrek.: γάλα, γάλακτος-sanoišpäi gala, galaktos «maid») om astronomine objekt, sidodud gravitacijal sistem, mülütab tähthid, tähthiden kogodusid, tähthidenkeskešt gazad da pölüd, pimedad materijad, planetoid. Kaik ned objektad punodas massoiden ühthižes keskuses ümbri.

Päiči Meiden galaktikad, kaik galaktikad oma lujas edahan meišpäi. Märitas keskust lähembaižihesai megaparsekoil, edahaižihesai rusttan sirdandan (z) ühtnikoil. Vl 2022 kaikiš edahaižemb löutud galaktik om CEERS-93316 (z = 16,7). Vaiše nell' galaktikad voib nähta Man öližel taivhal: M33-galaktik Koumesaumnikan tähthištos i Andromedan galaktik Pohjoižes mapoliškos, Sur' i Pen' Magellanan pil'ved (meiden galaktikan kaimdajad) Suvižes mapoliškos.

Galaktikoiden ühthine lugu Kaikusen nägujas palas om tedmatoi tarkoikti tähäsai. 1990-nzil vozil arvoidihe sidä lugud «Habbl»-teleskopan andmusiden mödhe i lugetihe, miše kaik om läz 100 milliardad galaktikoid. Vl 2016 kactihe lugud tošti i ližatihe kahthe trillionhasai. Vn 2021 sadud New Horizons-apparatal uziden andmusiden mödhe penetihe galaktikoiden lugud, i nügüd' se om severz'-se sadad milliardoid.

Saihe vaiše läz 30 galaktikoiden nägud erigoittud tähthidenke 1990-nzile vozile, kaik Sijaližed gruppaspäi. Galaktikoiden lugu korktanke tarkoiktusenke ližadui lujas kosmižen «Habbl»-teleskopan i kümnemetrižiden kuivmateleskopoiden töhöpästandan jäl'ghe.

Ümbrikirjutand

[vajehta | vajehtada lähtetekst]

Galaktikoiden erazvuiččend om luja. Toižendad forman mödhe: sferanvuiččed elliptižed, diskanvuiččed spiraližed, galaktikad baranke, linzanvuiččed, liliputal'žed, väranke formanke da toižed.

Mass vajehtase 0,5 ⋅106 Päiväižen massaspäi liliputal'žil galaktikoil (oz., Segue 2) i 2,5⋅1015 Päiväižen masshasai ülägigantižil galaktikoil (kut IC 1101). Sen rindataden, meiden Maidte-galaktikan mass om 2⋅1011 Päiväižen massad.

Galaktikoiden diametr oleleb 5..250 kiloparsekad (vai 16..800 tuhad vauktuzvozid), oz., Maidten diametr om läz 30 kiloparsekad vai 100 tuhad vauktuzvozid. Kaikiš suremban tetaban (vl 2021) IC 1101-galaktikan diametr om enamba mi 600 kiloparsekad.

{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Galaktik
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?