· lujo · agosto · setenbre · otobre · novenbre · diçenbre

El 1 de zugno xe el 152° dì de l'ano secondo el całendàrio gregorian e el 153° inte i ani bizesti. Ghe manca 213 dì par la fin de l'ano.

• 193 – El Senato roman el condana a morte l'inperatore Didio Zulian, permeténdoghe a Setìmio Severo de concuistar el trono latin.
• 987 – Ugo Capeto el vien ełezesto re de Fransa.
• 1204 – Casca ła sità de Rouen, divegnendo un gaver del re de Fransa, Fiłipo II.
• 1215 – Zhongdu (odierna Pechin), ła capitałe del regno de Jin, ła casca par man dei móngołi de Genghis Khan.
• 1252 – Alfonso X de Castiia, dito el sajo, el vien proclamà re de Casteja e de Leon.
• 1479 – Ła vien fondada l'Università de Copenaghen.
• 1485 – Matia Corvin d'Ungaria el se tołe Viena contro Federico III d'Asburgo.
• 1495 – El frate John Cor el rejistra el primo loto conosesto de Scotch whisky.
• 1533
  • Fondada ła sità de Cartàzena de Indias.
  • Ana Bołena la vien incoronada rejina, come consorte de Enrico VIII de Inghiltera, e Catarina d'Aragona ła vien reconosesta cofà prinsipesa védoa (de Arturo de Gàłes).
• 1645 -Taca formalmente a Munster e Osnabrück in Vestfalia łe tratative de paze par métar fin a ła Guera dei trent'ani. A catarse i ze i raprezentanti del Sacro Roman Inpero de Ferdinando III d'Asburgo da na parte, e chełi de Fransa de Luizi XIV soto ła rezensa de ła mare Ana d'Austria insieme e chełi svedezi de ła rezina Cristina da l'altra. Le tratative łe durarà par tre ani.
• 1657 – La Danemarca-Norveza ła fa el so ingreso inte ła Seconda guera del nord (1655-1660) declarando guera a l'Inpero svedeze de Carlo X
• 1764 – L'astrònomo franseze Charles Messier el zonta l'Cùmuło Globułare de Èrcołe o M13 inte el so catàłogo
• 1774 – Rivołusion americana: el goerno de ła Gran Bretagna ła órdena ła serada del porto de Boston, Massachusetts
• 1779 – Rivołusion americana: Benedict Arnold el vien zudegà da ła corte marsiałe par condota dezonesta inte ła zestion de ła propietà goernativa
• 1792 – El Kentucky el devien el cuindèzemo Stato dei USA
• 1794 – Gloriozo Primo de Zugno
• 1796 – El Tennessee devien el sedicèzemo Stato dei USA
• 1812 – Guera del 1812: el presidente dei Stati Unii d'Amèrica James Madison el dimanda al Congreso de declarar guera al Regno Unio
• 1815 – Napołeon Bonaparte el zura fedeltà a ła Costitusion franseze
• 1829 – El capitan James Stirling el fonda ła Swan River Colony inte l'Austràlia Osidentałe
• 1831 – James Clark Ross el descuerze ła pozision del Poło nord magnètego inte ła Boothia, Cànada
• 1840 – Samuel Cunard el finise ła traversada de un vaporeto a roda da 700 tonełae, da Liverpool, Inghiltera a Halifax, in Nova Scòsia
• 1855 – L'aventuriero american William Walker el concuista el Nicaràgua e el recùvara-fora ła s-ciavitù
• 1869 – Thomas Edison el riseve el breveto par ła so màchina ełetiva ełètrega.
• 1879 – Papa Leon XIII el pùblega ła letera ensiclega "Ci siamo grandemente", so l'indesołubiłità del maridauro
• 1898 – L'espozision mondiałe Trans-Mississippi Exposition world's fair ła vien inaugurà a Omaha (Nebraska)
• 1909 – L'espozision mondiałe Alaska-Yukon-Pacific Exposition ła vien verzesta a Seattle (Washington)
• 1910 – La spedision de Robert Falcon Scott verso el Poło sud el dasa l'Inghiltera.
• 1918 – Prima guera mondiałe: scumìsio de ła bataja de Bosco Belleau
• 1922 – Costitusion del Royal Ulster Constabulary
• 1933 – L'espozision mondiałe Sècoło del progreso ła vien verzesta a Chicago (Illinois)
• 1938 – In Zermània, Heinrich Himmler el órdena ła deportasion de asociałi, Rom, vagabondi, lenoni e prostitute.
• 1941
  • Seconda guera mondiałe: fin de ła bataja de Creta; l'ìzoła ła vien concuistada dai tedeschi.
  • I britàneghi i se ritołe el controło de Baghdad dopo un colpo de Stato
• 1942 – Seconda guera mondiałe: el cuotidian de Varsàvia Libarty Brigade pùblega łe prime notìsie revardo l'ezìstar dei canpi de consentramento.
• 1943 – Incursion aèrea de ła RAF sui stabiłimenti Zeppelin a Friedrichshafen, in Zermània, andove che i vegneva produzesti i inpianti radar todeschi.
• 1955 – Inìsio de ła Confarensa de Mesina
• 1958
  • Taca łe trasmision tełevizive a liveło nasionałe in Canada
  • Charles de Gaulle el vien reciamà da ła pension par guidar ła Fransa par decreto par un perìodo de sie mezi
• 1959
  • In Tunizia ła vien adotada ła prima costitusion republegana
  • Taca in Nicaragua na revołusion contro el presidente Somoza
• 1962
  • I curdi i revéndega arente de l'ONU el so derito a l'indipendensa
  • Indipendensa de łe ìzołe Samoa
• 1973 – Proclamada ła repùblega in Gresa
• 1977 – L'Union Soviètega ła acuza de tradimento el lìder dei deriti siviłi Natan Sharansky
• 1979 – In Rhodèzia el finise el novantenałe domìnio de ła menoransa bianca; ła nasion ła devien Zimbabwe-Rhodèzia
• 1980 – La Cable News Network (CNN) ła taca łe so trasmision
• 1985 – Alan García el vien proclamà presidente del Perù
• 1988 – El presidente statunitense Ronald Reagan e cheło soviètego Michail Gorbačëv i firma un acordo par l'ełimenasion dei mìsiłi de mèdia zitada
• 1990 – George H. W. Bush e Michail Gorbačëv i firma un documento revardo a ła redusion del 30% de łe so arme nucleari
• 1994 – Armando Calderón el devien presidente de El Salvador.
• 1997 – Hugo Banzer el vinse łe ełesion presidensiałi bołiviane.
• 1998 – Dopo de l'Istitusion Monetària Eoropeo, ła vien istituita ła Banca sentrałe eoropea incargada de l'atuasion de ła pułìtega monedària par i disnove paezi de l'Union eoropea che i ga aderio a ła moneda ùgnoła e che i forma ła denomenada zona eoro.
• 2001:
  • Sudàfrica: more Nkosi Johnson, el tozato nero de 12 ani divegnesto sìnboło de ła lota a l'AIDS.
  • Israełe: a Tel Aviv, un terorista suicida de łe Brigae al-Quds el se fa s-ciopar davanti a ła discoteca Dolphin-Disco. More l'atentator e 20 persone inte el pì grave atentà conpiesto inte el ndar de l'an.
  • Nepal: el prinsipe ereditàrio Dipendra, de 30 ani, el spara contro i menbri de ła fameja reałe, copando el re Birendra, ła rezina Aishwarya, e altri sete menbri de ła fameja reałe, par dopo cavarse ła vita. El 4 el vien nomenà novo re Gyanendra, fraeło de Birendra.
  • L'ezisian ʿAmr Mūsā el divien el 6° segretàrio zenerałe de ła Liga araba.
• 2003 – La Cina ła scumìsia a inpienir ła conca drento de ła granda Diga de łe Tre Gołe, sorlevando el liveło de l'àcua de pì de 100 metri
• 2005 – Co un referendum, i Paezi Basi i refuda ła creasion de na Costitusion eoropea
• 2009
  • Un Airbus A330-200 de Air France, partito da Rio de Janeiro e derizesto a Parize, co drento 228 persone, intrà i cuałi 3 trentina, el sparise dai radar braziłegni a łe ore 8 sirca de ła matina. La stimana dopo i vegnarà catai i primi tochi de l'aèreo. Tuti morti
  • La General Motors ła taca el prosedimento de bancarota regolada dal Chapter 11. El ze el cuarto pì grando fałimento de ła stòria statunitensa.

• 1926
  • Marilyn Monroe: atora stadunitense.
• 1971
  • Ghil'ad Zuckermann: łenguista

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so 1° de giugno