Soʻna

Asarning ilk nashridagi muqova
Asl nomi	The Gadfly
Muallif(lar)	Ethel Lilian Voynich
Tarjimon(lar)	Mirzakalon Ismoiliy
Mamlakat	Amerika Qoʻshma Shtatlari
Til	inglizcha
Janr(lar)i	Roman
Nashriyot	Yangi asr avlodi
Sahifalar soni	336
ISBN	978-9910-9997-0-3

Soʻna — 1897-yilda kelib chiqishi irlandiyalik boʻlgan ingliz yozuvchisi Ethel Voynich tomonidan yozilgan roman. 1840-yillarda Italiyada Avstriya hukmronligi davri hisoblangan. Asar ketma-ket isyon va gʻalayonlar yuz bergan kunlarda yozilgan^[1]. Romanda protogonist Artur ismli yosh bir yigitning hayoti hikoya qilingan. Asarda, shuningdek, yosh yigitning qiyinchiliklari, diniy qarashlardagi ikkilanishlari, ota bilan oʻgʻil oʻrtasidagi ziddiyatli munosabatlar tasvirlangan.

Artur Burton — ingliz katoligi, Italiyaga ruhoniy boʻlish maqsadida keladi. Katolitsizm taʼlimoti boʻyicha bir qancha izlanishlar olib boradi. Ota-onasi uzoq yillar avval vafot etishgan. U choʻqintirgan otasi, kardinal Montanellini oʻz otasidek yaxshi koʻradi va uning tarbiyasini oladi. 19 yoshli Artur Montanellini hammadan ham ziyodroq sevardi. Arturning Jemma ismli yoqtirgan qizi ham bor edi. Kutilmaganda, nohaq ayblov bilan Arturni hibsga olishadi. Qamoqxonadan chiqqach, Italiyani tark etadi. U Janubiy Amerikada yashay boshlaydi.

Artur oradan 13 yil vaqt oʻtgach Feliche Rivares ismi bilan Italiyaga qaytib keladi. Appenina togʻlaridagi kontrabandistlar unga achchiq tili sababli Soʻna deb laqab qoʻyishgan edi. Soʻna Italiya hukumati tomonidan qamoqqa olinadi. U oʻlimidan bir kun oldin Montanelliga asl haqiqatni aytib beradi va shunday shart qoʻyadi: „Yoki diningni tanla, yoki oʻgʻlingni“. Montanelli ruhoniy boʻlib, dinidan voz kecha olmas edi. U oʻgʻliga qochishida yordam bermoqchi boʻladi, biroq Soʻna buni rad etadi. Ertasi kuni Soʻna otib oʻldiriladi.

Montanelli ham bu voqeadan bir necha kun oʻtgach yuragi yorilib vafot etadi.

Tarixchi olim Robin Bruce Lockhart, rus sayyohi Sidney Reilly va maxfiy agent Ethel Voynich 1895-yilda Londonda uchrashganlar. Ethel Voynich nafaqat Viktoriya adabiyoti uchun, balki rus adabiyoti uchun ham muhim ahamiyat kasb etgan. Sidney Reilly va Ethel Voynich birgalikda Italiyaga sayohat qilishgan. Ular bir muddat nikohsiz hayot kechirishgan. Bu munosabat yakunlangach, Ethel Voynich 1987-yilda „Soʻna“ nomli romanini chop ettirgan. Asardagi bosh qahramon Artur Sidney Reillyning shaxsiy hayotiga bogʻliq holda yaratilgan. Yaʼni muallif Artur obrazi orqali Reillyning hayotini qalamga olgan^[2]. Yozuvchi Andrew Cook Reillyni Ethel Voynichning „Soʻna“ asari taqdimotiga taklif qilgan^[3].

„Soʻna“ romani revolyutsiya davrida dinning ahamiyati qay darajada boʻlganligini keng yoritib bergan. Asar Sovet Ittifoqi, Xitoy va Eronda ommalashgan hamda davlatlarning ijtimoiy hayotiga katta madaniy taʼsir koʻrsatgan. Sovet Ittifoqida „Soʻna“ eng koʻp sotilgan kitob sifatida qayd etilgan va asar Ethel Voynichning vafotidan keyin 2,500,000 nusxada chop etilgan. Ushbu roman xitoy tiliga ham tarjima qilingan va 2,050,000 nusxada nashr etilgan. Kitob Irlandiyada urush paytida mahbuslar orasida juda ommalashgan. Rossiyalik kompozitor Mikhail Zhukov 1928-yilda romanni operaga aylantirgan. 1955-yilda rejissyor Aleksandr Faintsimmer ushbu romanga asoslangan holda film suratga olgan. 1956-yilda „Soʻna“ italyan tiliga tarjima qilingan, biroq hech qachon nashr qilinmagan. Kitobning yangi nashri boshqa Yevropa davlatlarida 2013-yilda „Kardinal oʻgʻli“ nomi ostida chop etilgan.