Eusebio

1973-yilda Eusebio Benfika jamoasi tarkibida
Shaxsiy maʼlumot
Toʻliq ismi	Eusébio da Silva Ferreira
Tavallud sanasi	25-yanvar 1942-yil
Tavallud joyi	Maputu, Portugaliya Sharqiy Afrikasi
Vafot sanasi	5-yanvar 2014-yil(2014-01-05) (71 yoshda)
Vafot joyi	Lissabon, Portugal
Boʻyi	1.75 m (5 ft 9 in)[1]
Ampluasi	Striker
Yoshligida aʼzo boʻlgan klublar
	Sporting Lourenço Marques
Professional faoliyati*
Yillar	Jamoa	Isht.	(Gol.)
1957–1960	Sporting Lourenço Marques	42	(77)
1961–1975	Benfica	301	(317)
1975	Boston Minutemen	7	(2)
1975	Monterrey	10	(1)
1975–1976	Toronto Metros-Croatia	21	(16)
1976	Beira-Mar	12	(3)
1976–1977	Las Vegas Quicksilvers	17	(2)
1977–1978	União de Tomar	12	(3)
1978–1979	New Jersey Americans	9	(2)
1979–1980	Buffalo Stallions (yopiq)	5	(1)
Total		436	(424)
Milliy terma jamoa
1961–1973	Portugaliya[2]	64	(41)
*Professional klublardagi gollari (ichki chempionat)

Eusébio da Silva Ferreira (pt-PT; 1942-yil 25-yanvar – 2014-yil 5-yanvar), „Qora pantera“ yoki „Qirol“ laqabini olgan^[3][4][5][6]) – portugaliyalik futbolchi, hujumchi sifatida oʻynagan^[7][8]. Eusébio barcha davrlarning eng buyuk oʻyinchilaridan biri hamda „Benfika“ jamoasining eng yaxshi oʻyinchisi hisoblanadi^[9]. Ferreira oʻzining tezligi, texnikasi, atletikasi va oʻng oyoq zarbasi bilan mashhur boʻlib, faoliyati davomida 745 oʻyinda 733 ta gol urgab va tarixdagi eng yaxshi toʻpurarlardan biriga aylangan.

Eusebio Portugaliya terma jamoasiga 1966-yilgi FIFA Jahon chempionatida uchinchi oʻrinni egallashga yordam bergan va oʻzizning toʻqqizta goli bilan turnirning eng yaxshi toʻpurari boʻlgan^[10]. Eusébio Portugaliya terma jamoasining jahon chempionatidagi eng yaxshi toʻpurari boʻlib qolmoqda. U 1965-yilda „Oltin toʻp“ sovrinini qoʻlga kiritgan va 1962 va 1966-yillarda ikkinchi oʻrinni egallagan. Benfika klubi tarkibida 440 ta oʻyinda 473 ta gol urgan va jamoa tarixidagi eng yaxshi toʻpurar hisoblanadi. Benfika klubining 1960-yillardagi katta muvaffaqiyatlarda beqiyos oʻrin tutadi va oʻn bir marta Primeira Liga chempionligi va Yeropa chempionlar kubogi gʻolibligi, shuningdek, 1963, 1965 va 1968-yillarda Yevropa chempionlar kubogi finallariga qadar yetib borishida jamoaning ajralmas qismi boʻlgan. Eusébio 48 ta gol bilan Yevropa chempionlar kubogi (Chempionlar ligasining avvalgi nomi) musoboqasida Alfredo Di Stefanodan keyin eng koʻp gol urgan ikkinchi futbolchi hisoblanadi. Eusébio 1964/1965, 1965/1966 va 1967/1968-yillarda Yevropa chempionlar kubogi toʻpurari boʻlgan. Eusébio shuningdek, yetti marta Primeira toʻpurari uchun Bola de Pratani mukofotini qoʻlga kiritgan. Eusébio 1968-yilda Yevropaning enga yxshi toʻpurarga beriladigan „Oltin butsa“ sovrinini qoʻlga kiritgan birinchi futbolchi boʻlgan va keyinchalik bu yutuqni 1973-yilda ham qoʻlha kiritgan.

Nafaqaga chiqqanidan to vafotiga qadar Eusebio futbol elchisi boʻlgan va oʻz avlodining eng taniqli yuzlaridan biri hisoblangan. Uning nomi koʻpincha barcha davrlarning eng yaxshi futbolchilari roʻyxatida va futbol tanqidchilari va muxlislari soʻrov nomlarida uchraydi. U IFFHS tomonidan oʻtkazilgan soʻrovnomada 20-asrning eng yaxshi toʻqqizinchi futbolchisi va World Soccer jurnali tomonidan oʻtkazilgan soʻrovnomada 20-asrning oʻninchi eng yaxshi futbolchisi deb tanlangan. Pele 2004-yilda oʻzizning FIFA 100 roʻyxatida Eusebioni eng yaxshi tirik 125 futbolchidan biri deb atagan. Eusébio UEFA Oltin Yubiley soʻrovi uchun onlayn ovoz berishda yettinchi boʻlgan^[11]. 2003-yil noyabr oyida UEFA yubileyini nishonlash uchun u Portugaliya futbol federatsiyasi tomonidan soʻnggi 50 yil ichida eng koʻzga koʻringan futbolchi sifatida Portugaliyaning Oltin futbolchisi sifatida tanlangan. Eusébio vafotidan koʻp oʻtmay, Di Stefano shunday degan: „Men uchun Eusebio har doim barcha davrlarning eng yaxshi futbolchisi boʻlib qoladi“^[12].

Eusebio 1942-yil 25-yanvarda Portugaliyaning Mozambikdagi Lourensu Markes (hozirgi Maputo) mahallasida tugʻilgan. Uning ota-onasi Laurindo Antonio da Silva Ferreyra, portugaliyalik Angolasi Malanje shahridan oq tanli temiryoʻl ishchisi, xotini esa Elisa Anissabe qora tanli Mozambik edi^[13]. Eusébio ota-onasining besh farzandidan (Jaime, Alberto, Adelino, Eusebio va Lucilia) toʻrtinchi farzandi edi^[14]. Elisa Anissabeni ikkinchi nikohdan (Gilberto, Inocencia va Fernando) yana uchta farzand koʻrgan. Eusébio nihoyatda kambagʻal mahallada oʻsgan boʻlib, maktab darslarini qoldirib, doʻstlari bilan yalang oyoq futbol oʻynagan. Otasi 1950-yilda, Eusebio sakkiz yoshiligi vaqtida qoqsholdan vafot etgan^[15]. Yoshligidan futbolga berilib ketgan Eusebio 4-sinfgacha oʻqigan^[16][17][18], va aka-uka va opa-singillari orasida boshlangʻich maʼlumotga ega boʻlmagan yagona oila aʼzosi edi. Uning uchta ukasi muhandis boʻlgan^[19][20].

• Rasmiy o‘yinlarda 500 va undan ortiq gol urgan erkak futbolchilar ro‘yxati
• Eusebio kubogi

Umumiy

• Tovar, Rui Miguel. Almanaque do Benfica (pt). Alfragide: Lua de Papel, 2012. ISBN 978-989-23-2087-8. 

Maxsus

• Ferreira, Eusébio da Silva. Meu nome é Eusébio, autobiografia do maior futebolista do mundo, first, Publicações Europa-América, October 1966. 
• Melo, Afonso de. Viagem em redor do planeta Eusébio, Second, PrimeBooks, March 2005. ISBN 972-8820-49-6. 
• Lopes, Luís. Os Magníficos: Eusébio, um dos imortais do jogo, First, QuidNovi, 2008. ISBN 978-989-554-503-2. 
• Malheiro, João. Eusébio, a biografia, first, Verso da História, 2014. ISBN 978-989-8657-53-4. 

• Juan de Orduña, Eusébio, la Pantera Negra (1973)
• Filipe Ascensão, Eusébio: História de uma Lenda (2017)
• António Pinhão Botelho, Ruth (2018)

Vikiomborda Eusébio haqida turkum mavjud

• Eusébio IMDbda 
• NASL/MISL stats
• Eusébio National-Football-Teams.com saytida
• Eusébio – FIFA musobaqalaridagi natijalari (arxivlangan)