ئافرىقا
| ئافرىقا
| ||||||||||
| ||||||||||
ئافرىقا، يەر مەيدانى ۋە نۇپۇس زىچلىقى نوقتىسىدىن دۇنيانىڭ ئىككىنچى چوڭ قىتئەسىدۇر. ئۆزىگە باغلىق دەپ قارالغان ئاراللار ئىلە بىرلىكتە 30.8 مىلىيون كلومېتر2 لىق چوڭلىقى بىلەن دۇنيا ئومۇمىي يۈزىنىڭ 6% سىنى ۋە دۇنيا قۇرۇقلۇق مەيدانىنىڭ 24.4% ىنى قاپلايدۇ. 1 مىلىيارد كىشىلىك نۇپۇسى ئىلە دۇنيا نۇپۇسىنىڭ 15% ىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئافرىقاشىمالدا ئاق دېڭىز، جەنۇبتا ھىندى ئوكيان، غەربتە ئاتلانتىك ئوكيان، شەرقتە سىنا يېرىم ئارىلى، قىزىل دېڭىز ۋە سۇۋەيىش قانىلى بىلەن ئورۇلۇپ تۇرىدۇ. ماداغاسقار ۋە تۈرلۈك تاقىم ئاراللىرى ھەم ئۇنىڭغا تەۋەدۇر. قىتئەدە 54 دېپلوماتىك ئېتىراپ قىلىنغان مۇستەقىل دۆلەت، توققۇز رايون ۋە 3 مەلۇم دەرىجىدە ئېتىراپ قىلىنغان دۆلەت باردۇر.
پۈتۈن قىتئەلەر ئاراسىدا ئەڭ كۆپ ياش نۇپۇس ئافرىقىدا ياشىماقتا. ئافرىقالىقلارنىڭ 50% سى 19 ياشنىڭ ئاستىدادۇر. ئالجىرىيە يۈز ئۆلچىمى ئەڭ چوڭ ئافرىقا دۆلىتى، نۇپۇس جەھەتتە ئەڭ چوڭ ئافرىقا دۆلىتى بولسا نىگېرىيەدۇر. بولۇپمۇ غەربىي ئافرىقا ئىنسانىيەتنىڭ بۆشۈكى دەپ قارىلىدۇ.
ئافرىقا، تۈرلۈك ئىقلىم بەلباغلىرى بولغان ئېكۋاتورنىڭ ھەر ئىككى تەرەپىدە ۋە دۇنيا يۈزىدە ھەر ئىككى ئىقلىم بەلباغىغا ئۇزانغان بىردىنبىر قىتئەدۇر.
ئافرىقا ئېتنىك، مەدەنىيەت ۋە تىل جەھەتتىن ئىنتايىن رەڭگارەڭ بىر قىتئەدۇر. 19. ئەسرنىڭ ئاخىرىدا ياۋروپا ئەللىرى تامانىدىن سۈمۈرگە قىلىنغان. ئافرىقانىڭ زامانەۋىي دەۋلەتلەرى 20. ئەسردىكى مۇستەملىكەلەرنىڭ مۇستەقىللىق باسقۇچىدىن سوڭرە ئوتتۇرىغا چىققان. ئافرىقا ئەللىرى قىسمەن 1881-1914 يىللاردىكى ئافرىقا تالانى ئەسناسىدا شەكىللەنگەندۇر.
| ئافرىقا | ||
|---|---|---|
| شىمالىي ئافرىقا | ئالجىرىيە - مىسىر - لىۋىيە - ماراكەش - سۇدان - تۇنىس |  |
| غەربىي ئافرىقا | بېنىن - بۇركىنا فاسو - پىل چىشى قىرغىغى - توگو - چاد - - سان تومې ۋە پرىنسىپې - سېنېگال - سيېررا لېئونې - كابو ۋېردې - گامبىيە - گانا - گۋىنىيە - گۋىنېيە بىسسائۇ - لىبېرىيە - مالى - نىگېر - ماۋرىتانىيە - نىگېرىيە | |
| ئوتتۇرا ئافرىقا | كامېرۇن - ئوتتۇرا ئافرىقا جۇمھۇرىيىتى - ئېكۋاتور گۋىنېيىسى - گابون - كونگو جۇمھۇرىيىتى - كونگو دېموكراتىك جۇمھۇرىيىتى | |
| جەنۇبىي ئافرىقا | ئانگولا - بوتسۋانا - كومور ئاراللىرى - لېسوتو - ماداگاسكار - مالاۋى - ماۋرىتىئۇس - موزامبىك - نامىبىيە - سۋازىلېند - جەنۇبىي ئافرىقا - زامبىيە - زىمبابۋې | |
| شەرقىي ئافرىقا | بۇرۇندى - جىبۇتى - ئېرىترېيە - ئېفىئوپىيە - كېنىيە - رۋاندا - سېيشېل ئاراللىرى - سومالى - تانزانىيە - ئۇگاندا | |
| ياۋروپا - ئامېرىكا قىتئەسى - ئاسىيا - ئافرىقا - ئوكيانىيە - ئانتاركتىدا | ||
.svg) ئافرىقا |
.svg) ئانتاركتىدا |
.svg) ئاسىيا |
.svg) ياۋروپا |
.svg) ئوكيانىيە |
 شىمالىي ئامېرىكا |
.svg) جەنۇبىي ئامېرىكا | |||||||||||||||||||||
_political.svg) ئافرىقا-ياۋروئاسىيا |
.svg) ئامېرىكا |
.svg) ياۋروئاسىيا |
.svg) ئاۋسترالىيە | ||||||||||||||||||||||||
|
گئېولوگىك قىتئەلەر گوندىۋانا • لاۋراسىيا • پانگېئا • پانوتيا • رودىنايا • كولومبىيە • كېنورلاند • نېئا • ئۇر • ۋالبارا | |||||||||||||||||||||||||||
|
ئەپسانەۋىي قىتئەلەر ئاتلانتىس • كەرگۇئەلەن يايلىقى • لەمۇرىيە • مۇ • تەررا ئاۋۇسترالىس • زېئالاندىيە | |||||||||||||||||||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
