Уфа губернасы
| Уфа губернасы | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| |||||||
| Башкала | Уфа | ||||||
| Мәйдан | 107 209,7 чакрым2 (122 005 км²) | ||||||
| Халык | 2 170 665 кеше[1] | ||||||
| ← Ырынбур губернасы Башкорт АССР → | |||||||
Уфа губернасы — Россия империясенең административ берәмлеге.
.jpg)
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1865 елда бердәм Ырынбур губернасын Уфа һәм Ырынбур губерналарына бүлү юлы белән пәйда була. Милли республикалар төзелү уңаеннан башлыча татарлар яши торган Минзәлә өязе җирләре Татарстанга күчә. Башкортлар яши торган бер өлеше яңа төзелгән Башкорт АССРына («Кече Башкортстан») күчә. Халык комиссарлары Шурасы рәисе В.И. Ленин кул куйган АТССР оештыру турындагы дикриттә (1920) Бәләбәй һәм Бөре өязләренең Татарстанга кушылу-кушылмау мәсәләсе халыкның ачык демократик тавыш бирү юлы белән хәл ителергә тиеш булган. 1922 елда Иосиф Сталин боерыгы белән Уфа губернасы бетерелә, күпчелек татарлар яши торган төбәкләр Башкортстанга калдырыла.
Уфа губернасына кергән өязләр (1879)
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| № | Өяз | Өяз шәһәре | Мәйдан, чакрым2 | Халык саны, кеше |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Бәләбәй өязе | Бәләбәй | 22 162 | 368 201 |
| 2 | Бөре өязе | Бөре | 24 614,8 | 428 761 |
| 3 | Златоуст өязе | Златоуст | 18 455,7 | 129 194 |
| 4 | Минзәлә өязе | Минзәлә | 11 640,6 | 391 868 |
| 5 | Стәрлетамак өязе | Стәрлетамак | 18 692,2 | 331 949 |
| 6 | Уфа өязе | Уфа | 17 184 | 375 718 |
Халкы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1897 елгы җанисәп алу буенча туган телләр буенча бүленеш [2]:
| Өяз | башкортлар | руслар | татарлар | марийлар | чуашлар | мишәрләр һәм типтәрләр |
мордвалар | арлар |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Губерна буенча | 41,0 % | 38,0 % | 8,4 % | 3,7 % | 2,8 % | 2,8 % | 1,7 % | 1,0 % |
| Бәләбәй | 53,8 % | 20,4 % | 11,3 % | 1,7 % | 7,3 % | 2,2 % | 2,4 % | … |
| Бөре | 52,7 % | 28,4 % | … | 13,3 % | … | … | … | 4,3 % |
| Златоуст | 27,7 % | 65,5 % | 1,1 % | … | … | 4,2 % | 1,2 % | … |
| Минзәлә | 32,4 % | 32,6 % | 28,2 % | … | … | 3,9 % | 1,2 % | … |
| Стәрлетамак | 35,4 % | 40,0 % | 6,2 % | … | 7,3 % | 4,9 % | 4,9 % | … |
| Уфа | 30,7 % | 61,2 % | 1,2 % | 1,1 % | … | 2,7 % | 1,0 % | … |
Икътисад
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Халкы башлыча авыл хуҗалыгы белән шөгыльләнгән. 1904 елда сөрүлек җирләр мәйданы (мең дисәтинә) 1821 тирәсе тәшкил иткән, шул исәптә арыш чәчүлеге — 729,2, солы — 355,3, борай — 85,6, карабодай — 124,6, борчак — 46,1, тары — 164,5, бодай — 235, бәрәңге — 24,2; сыер мал саны — 208315, елкы — 170042, сарык — 385015, кәҗә — 33611, чучка 38541 баш. 20 гасыр башында Алафузов постау фәбриге, Архангел заводы, Благовещен заводы, Богоявленск заводы, Верхотор заводы, Златоуст (Косотур) заводы, Златоуст корал фәбриге, Йөрүзән‑Ивановка заводы, Кенәз Михаил корыч‑туп фәбриге, Куса заводы, Кытау‑Ивановка заводы, Кытаутамак заводы, Меңъяр заводы, Чаткы заводы, Сем заводлары, Әшә‑Балашау заводы, Уфа игенчелек машиналары фәбриге, И.И.Гутманның чуен-бакыр кою механика заводы, һәм башка ширкәтләр эшләгән. 180 гә якын ярминкә (1909) үткәрелә. 1888 елда Самар—Уфа тимер юлының Кенәл станциясеннән алып Уфа станциясенә кадәр, 1890 елда Златоуст шәһәренә кадәр юл участкасы файдалануга тапшырыла һәм Самар-Златоуст тимер юлы дип аталган. Агыйдел һәм Чулман елгалары буйлап парахут, Әй, Иек, Сакмар, Сем, Караидел, Йөрүзән елгалары буйлап сал бәйләнеше эшләгән. Якынча 1260 мәчет, 185 чиркәү, 130 чәсәүнә (1870) исәпләнгән.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Башкортстан темаларда | ||
|---|---|---|
Тарихи Башкортстан • Автономияле Башкортстан • Башкорт АССР • Башкорт кабиләләре • Башкорт баш күтәрүләре (1735–1740) • Башкорт-мишәр гаскәре • Башкорт милли хәрәкәте • Совет Русиясе белән килешү • Бәйсезлек турында декларация |  | |
Идарә-җир төзелеше • Геология • Шәһәрләр • Климат • Халык • Күлләр • Торак пунктлары • Файдалы казылмалар • Сакланучы табигать чикләре • Елгалар • Башкала • Фауна • Флора | ||
Сәнәгать нефтехимия • машиналар эшләү • металлургия • азык • җиңел) • Авыл хуҗалыгы (игенчелек • умартачылык ) • Сәүдә • Милли банкы • Транспорт • Туризм • Энергетика | ||
Герб • Гимн • Байрак • Бүләкләре | ||
Русия империясенең административ-территориаль бүленеше* | |||
|---|---|---|---|
 | Губерналар | Або-Бьёрнеборг • Архангельск • Әстерхан • Бакы • Бессарабия • Васа • Варшава • Нократ • Вильно • Витебск • Владимир • Вологда • Волын • Воронеж • Выборг • Гродно • Екатеринослав • Елизаветполь • Ирәван • Казан • Калиш • Калуга • Кара диңгез • Кельцы • Киев • Ковно • Кострома • Куопио • Курляндия • Курск • Кутаиси • Лифляндия • Ломжа • Люблин • Мәскәү • Минск • Могилев • Нижгар • Новгород • Нюланд • Олонец • Орёл • Өркет • Пенза • Пермь • Петроков • Петербург • Плоцк • Подолье • Полтава • Псков • Радом • Рязань • Самара • Санкт-Михель • Сарытау • Седлец • Сембер • Смоленск • Ставрополь • Сувалки • Тавастгус • Таврия • Тамбу • Твир • Тифлис • Томск • Тубыл • Тула • Улеаборг • Уфа • Харьков • Херсон • Чернигов • Ырынбур • Эстляндия • Янәсәй • Ярославль |  |
| Өлкәләр | |||
| Бәйле илләр | Бохара әмирлеге • Хива ханлыгы | ||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
